Anna Enquist -
Arsenaal van klank. (Vertaal deur
Zandra Bezuidenhout). Protea Boekhuis, 2016. ISBN:
978-1-4853-0604-7
Resensent: Joan Hambidge
Ofskoon
Nederlands of Vlaams na aan Afrikaans lê, is dit vir die meeste lesers moeilik
om te begryp.
In Afrikaans
het Daniel Hugo, Lina Spies en Zandra Bezuidenhout, om ’n paar name te noem,
geweldig belangrike werk gelewer om tekste in hierdie tale vir die gewone leser
oop te maak. En dan is daar Alfred Schaffer wat weer Afrikaans na Nederlands
transporteer.
Anna Enquist
se Arsenaal van klank, vertaal deur Zandra Bezuidenhout, bevat benewens
die Afrikaanse vertaling ook die oorspronklike Nederlands.
Die leser kan
dus vergelykend lees of gewoon net die Afrikaanse weergawes geniet. Vertaalde
gedigte moet immers op hul eie terme getakseer word.
En as dit
gewoon as Afrikaanse gedigte getakseer en beoordeel word, is dit ’n wonderlike
bundel. Kom ons val met die deur in die huis.
So dig Anna
Enquist in “Habanera”:
Die verse is so woes uit die bodem
getrek dat hulle nog lank na-gekraak het.
Toe het die letters soos as in die sneeu gelê
en nie meer beweeg nie. As iemand hulle
aanblaas het hulle effens opgevlam: ou vuur.
Daar was ’n kind. Met haar het ek
deur die kamer gedans, ons het van hoek
tot kant galop, ons het luidkeels ’n lied gesing.
Sy het ’n warm gesig gehad. Sy was my dogter.
As ek asemhaal, vonk sy na in die gedig.
Onmiddellik is die leser binne die ruimte van die gedig wat verlies
navigeer.
Die dood van haar dogter in ’n motorongeluk is algemeen bekend, ofskoon
die gedigte uiteraard ook ander verliese aanroer.
Anna Enquist is die skrywersnaam van die Nederlandse digter en
prosaskrywer Christa Widlund-Broer, opgelei in sowel die psigoanalise as die
musiek.
Haar gedigte het ’n nugterheid wat herinner aan die gedigte van
Elisabeth Eybers.
Wanneer die leser begin torring aan spesifieke woorde in die gedigte en
sinonieme of antonieme soek, word die gedig met nuwe betekenisse gelaai.
So klink die eerste strofe van “Smaak”:
Die gedig wat spreek van goeie smaak
kies woorde met ’n dubbele bodem,
beskeie binnerym, beeldspraak
binne perke. Maak hom groot
op ’n regime van stylfiguur
en stukrag, dan groei hy
met oorleg, slank van bestek.
Dan skryf sy verder:
My gedig vreet hom vol
aan rommel. Moenie, sê ek,
daardie bitter oorskiet, daardie armsalige
rantsoen verorber nie. Maar die vers
bars uit die stywe gordel
van die reëls en smyt hom
op die bladsy, voor my oë.
Hierdie
ironiese spel met die reëls van die digkuns maak die verse besonder interessant
vir hierdie leser. Die digter dekonstrueer daardie voorskrifte en die regime
van stylvoorskrifte, maar uiteraard is haar verse nooit onbehendig of bereik
dit rommelstatus nie. Inteendeel.
Alles word netjies
saamgevoeg en bymekaargehou, soos dit van hierdie dubbelspel vereis word.
En daar is
inderdaad ’n “arsenaal van klanke” wat die vertaler goed oordig na Afrikaans.
En hierdie
“dubbelspel” is so bekend in Eybers. En die stiltemotief loop soos ’n swart draad
deur veral vrouedigters se werk: ’n Mens dink aan Heilna du Plooy wat probeer
om daardie stilte op te skort.
Klank en
stilte. ’n Mens kan deurgaans hierdie opposisie raaksien in hierdie bundel wat
met ’n besondere balans tussen emosie en suggestie voor jou op die bladspieël
afspeel.
Die digter is
’n fyn waarnemer van die huwelik, van vrouwees en skete.
Soms is sy ’n
pretbederwer soos sy in “Sprokie” dig:
Ek, pretbederwer, pessimis, vreemdeling,
skryf snags met my geheime ink:
storms dryf my voort, die pad loop dood.
Ook gendersake en die spanninge tussen man/vrouwees, word uitstekend
verwoord.
Boonop is daar
lieflike beelde in hierdie bundel (“Mis vly neer soos ’n laken / die frambose
is so groot soos kabouterkoppies”).
’n Arsenaal –
soos ’n wapenopslagplek – word hier gebruik op ’n interessante manier. Taal en
klank as iets waarmee jy jou verset, stelling- of standpuntinname teen pyn,
desillusie, veroudering . . .
In “Julie”
word hierdie subtiele spel met o- en y-klanke uitgespeel; met die spreker wat in
’n ysvlakte vasgevang is.
Dank aan
Protea wat telkens ’n belangrike vertaling aan die Afrikaanse leser
bekendstel.
Dit is ’n
bundel wat op elke digkunsliefhebber se rak hoort.
(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunning van Beeld)
