Wednesday, February 6, 2013

Rosa Smit - Die begeleiding van duiwe (2008)



Rosa Smit. Die begeleiding van duiweProtea Boekehuis, 2008.  ISBN 978 1 869 19 199 3.

Resensent: Joan Hambidge

Rosa Smit se debuut Krone van die narsing het in 1986 verskyn. Dit is indertyd bekroon met die Ingrid Jonker-prys en nou, na ’n lang stilte, verskyn haar tweede: Die begeleiding van duiwe, uitgegee deur Protea.

Dis ’n lywige bundel, soos Marlise Joubert se passasies en passasies en in toonaard herinner dit sterk aan die tradisie deur Joubert gevestig.

Opvallend hier is die praataanslag wat die leser reeds aantref in die openingsgedig, “Dis nie ’n gedig nie”, waarin die skryfproses voortdurend ondermyn word deur die spreker se beklemtoning van die lewe wat sterker as die digkuns is. Maar dit is uiteraard net ’n truuk, want daar voortdurend na die lewe gekyk om gedigte te maak. In die aangrypend-pynlike “Tuinstoel” word die man “katatonies versonke” in sy wegkyk, wegbeur van die vrou.
Daar is sterk beelde (“o my lief, die maan kurk / in die bottel van die nag”, 32) en soos wat kritici dikwels verwyt, word hierdie soort gedig oorwoeker deur die sentimentele of die fraaie. By Marlise Joubert word daar intertekste, soos die Peruviaanse of Mexikaanse lied aangewend om die sentimenteel of soete weg te weer. By Antjie Krog is daar woede en by Elisabeth Eybers is daar die krag van ironie.

Rosa Smit se gedigte oor Israel aktiveer die verse van Olga Kirsch en die Joodse verwysingsveld, soos onder andere in “Uitlewering” , 38) en die gebruik ook van oorlogbeelde in die knap “Teëspraak” (40) om die liefde te beskryf. Kirsch se verse is meer ingehoue, teruggesnoei; Smit se verse bely sonder skroom liefde en passie.

Ons vind ook hier religieuse of spirituele verse soos in die debuut.

Dearg-Dues” (43) in sy beskrywing van ’n vampier – wie is wie hier? – word daar ’n treffende gedig gelewer, nes die knap reeks oor Sylvia Plath. Veral wanneer sy met min woorde die waansin van Plath vasvang, werk die gedig.

Die verse oor skilders en skilderye (Monet, Jan van Eyck, o.a.) lewer interessante vergelykingsmoontlikhede met Johan van Wyk se uitstaande beoefenings in hierdie genre (veral in Heldedade kom nie dikwels voor nie).

Trouens, die vers na aanleiding van skilderye of oor musiek of herdigtings (soos die lieflike “Van drie of vier in ’n kamer”  wat op ’n Amichai-teks gebaseer word), is werklik sterk.
Maar dan is daar weer dadelik die te uitgesponne “Papirus” wat te geselserig is en die sterk, samesnoerende krag van die korter verse mis.

Die digteres verken temas van die Midde-Ooste en sy dig oor figure soos Eli Cohen, sinagoges, die vlaktes van Hebron, Jesus wat bid in Getsemane en ander aspekte van hierdie leefwêreld.

Moeder Teresa in Kolkatta teenoor Andrew Murray.

Laasgenoemde vers steek sterk af by wat Robert Pinsky onder andere al vermag het met hierdie tematiek oor Jesus.

Dieselfde geld die gedig oor Savonarola wat ook al deur ander digters skerper beskou is.   

Dit is uiteindelik ’n bundel met ’n handvol sterk verse, dáár waar vorm en inhoud één word. ’n Sterker en strenger keurdershand kon van die verse meer geslyp het. Maar aan die anderkant is dit dalk juis die ongebreidelde emosie wat sekere lesers sal onthou en aanspreek.

Met ’n tweede lees, benader ek ’n bundel van agter na voor om ander leesknope te vind. Juis so word die meeste verse te lank, te woordryk vir my smaak. Die gedig oor Petrus, Eli Cohen, Ariel Sharon, Die noenmaal op die gras”, verdien vermelding, maar die leser voel, oppas, wat van Mendelssohn kan soms hier van toepassing gemaak word, naamlik te veel sentimentaliteit.

Die voorblad na ’n skildery van Marcella de Boon getiteld Lemontree is besonder oogvangend.

En word ’n ikoniese voorstelling van die bundel: wanneer in fokus, is daar aangrypende, selfs goeie gedigte. Soos die skildery in die agtergrond, is te veel verse net dáár.

’n Streng snoeisker sou waarskynlik gedeug het.


[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van Die Volksblad geplaas.]