Bettina Weiss (Red.). The End of Unheard Narratives: Contemporary Perspectives on Southern
African Literatures. Kalliope Paperbacks, 2004. ISBN: 3 00 01 4514 1.
Resensent: Joan Hambidge
Ons leef in die tyd war die
ongehoorde, ongesêde, die verborge hoorbaar gemaak word. Trouens, van Oprah
Winfrey tot die WVK werk met dieselfde verskynsel van om die ontoelaatbare of
ongehoorde te uiter. Dikwels met pynlike gevolge vir sowel die belyer as die
teikenpersoon. Die Aangesprokene word ter take geneem en die belyer ontdek dat
dit wat bely word, nie meer deur sigself beheer kan word nie. Ander tekste of interpretasies
kan aan die pynlike ervaring gegee word of die motiewe van die belyer word
verdag gemaak.
Nou onlangs het Zakes Mda in ‘n
koerantonderhoud sy eertydse kinderoppasster van molestering beskuldig. Hy hoop
ook om haar te vind sodat die onberekenbare skade wat aan hom gedoen is,
reggestel kan word. Mda moes van beter geweet het, want waarskynlik is hierdie
konflik juis dit wat aan sy boeke hul energie gee. En wat nou?
The end of unheard narratives – essays onder die redaksie
van Bettina Weiss – bevat akadademiese essays wat die donker sy van die
menslike psige openbaar. Dit is ‘n boek wat verskeie letterkundige kenners aan
die woord stel oor hoofsaaklik Suider-Afrikaanse letterkunde, met min verwysing
na Afrikaanse skrywers. (Terloops, Antjie, nie Antje Krog nie!)
Op ‘n elegante wyse word o.a.
die lot van die prostituut, die kind, die Ander (in al haar vorms) onder die
loep geneem. “Unheard” aktiveer dan hier die ongehoorde sowel transgressief as
openbaarmakend.
Deeglike navorsing is veral
kenmerkend van hierdie projek wat Weiss lanseer as Kalliope uitgewers.
Dit sou sinneloos wees om binne
die bestek van ‘n koerantbespreking by elke bydrae stil te staan; hierom
volstaan ek net met enkele noemers wat vir die leser ‘n rigtingwyser sal wees.
Tom Odhiambo se lesing van. K.
Sello Duiker – wat opnuut sy ontydige dood beklemtoon – wys op die opofferinge
wat seksuele vryhede of transgressie van die orde tot gevolg het. Seksuele
vryheid impliseer dat jy die seksuele repressie en ‘n gemeenskap se verdrukkende
kodes moet kan oorkom. Dit het uiteindelik ‘n herdefinisie van die self tot
gevolg en Annemarié van Niekerk se loflike essay sluit by hierdie teks aan. In
haar lesing van Rachael.Woman of the
night, ‘n outobiografie van Rachael Lindsay, wys sy daarop hoe kategorieë
as’t ware skuif. Haar slotsom, naamlik dat vroue weer die reg (en mag) moet hê
om “mistresses of their own sexuality” te word, is weliswaar radikaal, maar
binne die goed-beredeneerde essay ‘n hoopvolle uitkoms.
Van Niekerk beklemtoon dan ook
die “leaking of categories” en in welke mate die kategorieë van sekerhede deur
die sogenaamde transgressor bevraagteken word, omdat sy oorbeweeg van een
domein na die ander.
Daar is reeds baie geskryf oor
die onregte van apartheid en Antjie Krog se studie Country of my skull is dan ook baanbrekerswerk in hierdie verband.
In hul essay maak Dorothy
Driver & Meg Samuelson (“History’s intimate invasions”) die volgende
sinvolle opmerking: “As in other recent Southern African fiction, history has
become an ambiguous source of memory, giving rise to a world characterised by
both trauma and healing, mutually informing one another” (p. 200). Dis juis
hierdie soort komplekse argumentasie wat die studie so ‘n intellektuele plesier
maak om te lees.
Die boek bevat vier afdelings:
oor sogenaamde “‘abject’-bodies”; die sogenaamde feitelike wat verwoord word
(“voicing”); die herdefiniëring van identiteite en ten slotte, die verlede as
‘n mediator vir die hier-en-nou.
Nie al die skrywers is aan my
bekend nie, maar is woonagtig in Engeland, Duitsland, Suid-Afrika, Nederland,
Skotland, Namibië, Zimbabwe, ensomeer wat ‘n buite en binne perspektief gee op
Suider-Afrikaanse letterkunde. Daar is diegene wat gewoon net teoretiseer,
terwyl ander as ‘n soort oorlogskorrespondent optree.
Hierdie versameling is aan te
bevele vir die dosent in literatuurteorie wat o.a. postkoloniale letterkunde
aanbied of belangstel in gender-studies.
Die webtuiste is www.kalliope-paperbacks@t-online.de
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Burger geplaas.]
