Saturday, December 30, 2017

Polemies | Joan Hambidge – Steinhoff ons Dallas? 'n Polemiese nota (2017)

I

In 1978 het ons Dallas begin gekyk, daardie televisiedrama met Larry Hagman as die grypsugtige, onderduimse olie-taikoen. Bekend om die cliff-hangers soos “Who shot J.R.?” het die reeks boeiend gebly tot in 1991.

In die volksmond was dit bekend as “die gejok en gefok van die kinders van oom Jock”.

Jock Ewing het weer uit die dode opgestaan in die vorm van 'n Steinhoff-sage. Southfork is nou Stellenbosch met 'n taikoen wat resiesperde besit, 'n wynplaas, 'n huis in Hermanus, 'n vermeende minnares met 'n Bentley en vele eiendomme, ryk kinders, 'n straler en wat nog. En 'n rags to riches-verlede. Bosmanstraat in Petoorsdorp. 'n Kind op ouderdom twaalf wat deel word van die pret van weddenskappe.

Boonop word eiendomme nou sommer platgeslaan om iets beters of groters te bou.
En as 'n naburige restaurant nie behaag nie, word dit ook uit die pad gevee. Die huis op die rotse (hoe simbolies) se bouery is inmiddels gestaak.

Nou is daar 'n cliff-hanger. Wat is volgende? 'n Sepie met die titel “Die geknersus en gekerfus van ou Merkus”? Sal Kevin Spacey dalk belangstel na House of cards?

Hoe lyk dit Charlize Theron?

Gaan die state alles verklap? Die Joostestreke openbaar word?

Is dit waar dat 'n miljoen in Stellenbosch 'n mouton heet en 'n biljoen 'n wiese?

Vriende en kennisse het baie verloor in hierdie debakel. Dan praat ons nie eens van werkers se pensioengelde nie. En soveel mense wat dalk hul werk gaan verloor nie.

Waar was die direkteure toe hulle die boeke moes afteken? Dalk elders aan diens?
Daar bestaan 'n urban legend dat aan die einde van elke episode van Dallas op 'n Dinsdagaand het New York se rioolsisteem gelol, omdat almal gelyk badkamer toe gegaan het. Ons watertekort kan egter nie so 'n rioolprobleem hanteer nie.

II

Die impak van van ons eie Southfork het verdere implikasies. 'n Kollega weet te vertel dat wanneer huise in Stellenbosch platgeslaan word, dit vinnig moet gebeur sodat geen wasbak, vensterraam of deur in die hande van 'n bouer beland wat dit dalk tweedehands kan verkoop of hergebruik nie. Dit moet alles vinnig gebeur sonder om te besef hoe dit ander mense se lewens raak. Die gaping tussen “haves” en “have nots” word dus al hoe groter.

Daar word glo gespog oor hoeveel vermoënde beleggers op hierdie dorp “verloor” het in hierdie fanfare – net om te spog oor hoe ryk hulle eintlik is. Dis nou wat gebeur wanneer krummeltjie brood word.

III

Die dirty business of Dallas word nou herhaal in hierdie eg-Afrikaanse drama. Dallas het 357 episodes beleef en die ingeligtes en kundiges voorspel dat ons nog vir baie lank van hierdie skouspel in dagblaaie gaan verneem.

Rykdom, mag, seks en die voortdurende stryd tussen die Ewings en die Barneses word nou verplaas na 'n spanning tussen die Joostes en die Wieses.

In Dallas is daar 'n stryd tussen goed en kwaad; al is dit net in die kyker gesetel. (Besoek 30 Desember 2017).

Nou is die cliff-hanger wanneer die Steinhoff-direksie al die vrae gaan beantwoord?

Die oorspronklike verhaal van Dallas handel oor bedrog (cheating) oor olie en 'n vrou wat afgevry word. Beesboedery word nou vervang met renperde in ons eie skouspel.

IV

Iemand het op Jooste se Hermanus-huis thief en con-artist geverf. Net soos 'n kuberkraker op sy wikipedia-profiel onvleiende eienskappe aan hom toegedig het.

In die oorspronklike Dallas-produksie was daar main cast departures.

Ons onthou almal Jock Ewing se “misterieuse” dood in 'n vliegongeluk in Suid-Amerika en Bobby se dood wat alles net maar 'n droom was van Pamela Barnes Ewing ...

Die vraag is op almal se lippe: waar bevind Markus Jooste hom tans?


Of repeteer hy vir sy rol in Markus does Ballas?

© Joan Hambidge

Friday, December 29, 2017

Gedig | Joan Hambidge - Walter Meyer: Richtersveld (2017)


vir Amanda


Klippe wat stom is, word rotse wat praat,
my onderskrif vir jou sobere Richtersveld.
'n Vetplant verraai daar was lewe daar
in 'n landskap ongenaakbaar, ontroosbaar.
Mespunt-presisie, benoem 'n kritikus jou werk,
met isolasie as die lei-motief en tematiek.
Oop en bloot, in 'n vensterlose voertuig:
asof jy één word met jou Umwelt tot en met
jou einde, 'n dramatiese ironie soos vlyme.

© Joan Hambidge

Wednesday, December 27, 2017

Gedig | Joan Hambidge - Moeder: foto uit haar jeug


 Op 'n ou vergeelde foto sit my moeder,
onbekend tot nou vir my, die kyker,
op Kersdag 2017 stil gepresenteer
met ander foto's aan haar erfgename.
'n Foto het 'n punctum, weet ek danksy
Barthes en ander kenners van camera lucida.
Toé was foto's uniek, minder alomteenwoordig
met selfies en sosiale media. Eenmalig selfs,
vir die digter wat probeer bepaal, verstaan:
wie was die fotograaf, wat dié geleentheid?
Was sy reeds verloof, onbewus van dié afdrukke
en een wat haar lewe sou opskryf in gedigte,
'n ongevraagde quodlibet, in 'n blinde huis

waar foto's in 'n boks stof en versreëls opgaar?

© Joan Hambidge

Monday, December 18, 2017

Polemies | Susan Sontag 'n feminis? 'n Nota (2017)

I

In haar resensie van Sitting pretty: White Afrikaner Women in Post-apartheid South-Africa van Christi van der Westhuizen ("Hoe ry die boerinne sit-sit so", 12 deser) meen Hannelie Booyens dat wyle Susan Sontag 'n feminis was. Dit is helaas nie die geval nie. Sontag is gereeld gekritiseer dat sy nie standpunt ingeneem het vir vroueregte nie en in 'n beroemde debat tussen haar en Adrienne Rich, die befaamde Amerikaanse digter in die New York Review of Books in 1975 meen sy dat feministe is "all too eager to dump the life of reason (along with the idea of authority) into the dustbin of 'patriarchal history.' ” Dit is Sontag se siening; nie myne nie. (Sontag v. Rich/ Or, Before Feminism Went Pastel | The New Yorker. Besoek 17 Desember 2017).

'n Ruk gelede het Francois Smith vir Camille Paglia as 'n feminis tipeer. Eerder 'n gender-teoretikus wat heel skerp is oor die "sobbing sisters of morality."

Daar is bepaald verskillende feminismes, maar 'n uitgesproke vrou is nie noodwendig eensgesind met 'n ban-the-man, #MeToo-aanslag nie.

Gender-kwessies is bepaald meer kompleks.

II

'n Kritikus wat Sontag as feminis lees, begryp nie hierdie skrywer se komplekse siening van gender en die rol van die intellektueel nie. (Vir 'n volledige bespreking sien Woorde wat weeg | Vyf essays oor Sontag. Besoek 18 Desember 2017).

Die intellektueel moet gedistansieerd waarneem en ten spyte van feministiese aanvalle op haar, het sy hierdie rol bewaar. Haar persoonlike verhouding met Annie Leibovitz is iets heel anders net soos die dokumentêre rolprent, Regarding Susan Sontag (Nancy Kates, 2014) veel verklap van haar lesbiese verhoudings.

Sy vertel van haar liefde vir boeke en hoe sy soms as jongeling wanneer sy die guts had 'n boek gesteel het uit 'n boekwinkel.

Onderhoude, voorlesings uit haar werk, haar eie stem, 'n verteller (voice over) gee 'n blik op hierdie briljante, enigmatiese vrou. 

Oxford, Parys (waar sy Barthes leer ken het) en later New York waar haar essays oor fotografie, lees, films, menseregte steeds bly staan.


Bibliografie:

Regarding the Pain of Others (2003)

Where the stress falls (2003)

In America: A Novel (2000)
Conversations with Susan Sontag (1995)
The Volcano Lover: A Romance (1993)

Alice in Bed: A Play in Eight Scenes (1993)
The Volcano Lover: A Romance (1992)

Under the Sign of Saturn (1991)

The Way We Live Now (1991)

On Photography (1990)

Against Interpretation, and Other Essays (1990)
Illness As Metaphor; And, Aids and Its Metaphors (1990)
Aids and Its Metaphors (1989)

Illness As Metaphor (1988)

Against Interpretation, and Other Essays (1986)

A Susan Sontag Reader (1982)

Under the Sign of Saturn (1980)

Against Interpretation, And Other Essays (1978)
I, Etcetera (1978)
Illness As Metaphor (1978)

On Photography (1977)

Brother Carl; A Filmscript (1974)

Duet for Cannibals; A Screenplay (1970)

Styles of Radical Will (1969)

Against Interpretation, and Other Essays (1966)

© Joan Hambidge 

Sunday, December 17, 2017

Fiksie | Joan Hambidge - Konterfeitsel (2017)

I

Ek lees vandag in die koerant se In memoriam van jou dood. 'n Foto van 'n veel jonger jy, die effens lonkende blik, die familie se medelye. Sonder die oorsaak van jou dood. Maar tussen die reëls staan dit dáár.

Ek plaas die koerant neer en dink na oor ons verbintenis. Toenadering van jou kant wat deur die jare driftiger en gevaarliker geword het.

Voel ek 'n verlossing? Voel ek aandadigheid? Dit was immers ek wat ...

My sielkundige het versoek dat ek, vir die wis of onwis, 'n verslag moet skryf in geval daar 'n verdere ondersoek plaasvind. In 'n gedistansieerde, sober aanslag. Sonder enige leuens of verdigsels.

II

Goed dan. Ongeveer twintig jaar gelede begin jy (ongevraag) met my te korrespondeer in handgeskrewe briewe. Bykans elke dag is daar 'n brief van jou. Dit word persoonliker. Dit begin my bedreig. Ek versoek jou om nie verder kontak te maak nie.

Ek, die romanskrywer toe woonagtig op 'n afgeleë dorpie, genaamd P.

Jy hou egter aan. Later begin jy my handskrif naboots.

Ek ignoreer jou verdere briewe. Op 'n dag bel my uitgewer my. "Hier is 'n manuskrip van jou. Maar ek kan dit nie publiseer nie. Dis iets wat jy al vantevore beter gedoen het."

Ek verduidelik aan haar van die briewe. Van die man se aanslag op my lewe.

Dit is in die dae voor die hoogbloei van postmodernisme en sy is nie beïndruk met die spel nie.

Sy stuur 'n afskrif van die brief aan die jong man aan my, die ouer vrou.

Daarna publiseer hy wél 'n roman waarin ek sydelings 'n rol vertolk. Die roman word nie deur die kritiek goed ontvang nie. Dis nou tien jaar later. Pastiche, skryf een resensent. Nabootsing, meen 'n ander.

Konterfeitsel, dink ek. 'n Verhaal waarin hy onbewustelik soos ek wil wees en my identiteit probeer kaap.

Ek verlaat die platteland en trek stad toe. Hy woonagtig toe op 'n ander dorpie in die Vrystaat.

My roman Begeerte begin vorm aanneem. Ek skryf 'n roman-binne-in-'n-roman met verwysings na werklike insidente en mense.

Die jong man publiseer 'n tweede boek. Hy dra selfs sy pen dwars in sy hemp soos wat ek graag doen vir vinnige notas of idees. Hy dra 'n Gucci-bril, nes ek. Gerugte doen die rondte dat hy ook dieselfde fabrikaat motor as ek ry.

Dat hy alles van my wil weet ...

III

The 'imitations' of A Sentimental Journey are uniformly disastrous - turgid, farcical and insipid, skryf Iain McGilchrist in Against Criticism (Faber & Faber, 1982, 151) oor Sterne se nabootsings in Tristram Shandy.

In Tennessee Williams se A Streetcar named Desire meen die desperate Blanche Dubois die dood is die teenoorgestelde van begeerte.

Of dalk is dit eerder waansin?

IV

Die ontknoping?

Ek het met hom begin korrespondeer, sy handskrif begin naboots en 'n roman in sy naam ingehandig wat tot 'n uitgerekte lastereis gelei het en hom finansieel geruïneer het.

Maar niemand kon ooit bewys dat ek daarmee iets te make had.

Dis tog alles net 'n spel, nie waar nie?

Opperman se blik-op-blik.

© Joan Hambidge