Stephen Gray. Shelley Cinema and Other Poems. Protea Boekehuis, 2005. ISBN 1 86919 095 5.
Resensent: Joan Hambidge
Stephen Gray het veral bekendheid
verwerf as ‘n kenner van sowel Herman Charles Bosman se lewe en werk as oor
Beatrice Hastings, die skrywer bekend om haar vele skuilname, se letterkundige
bydrae. Ms. Hastings was vir ‘n ruk lank Modigliani se minnares. Gray het
eweneens belangrike werk as kritikus gelewer waarvoor hy ‘n paar jaar terug
bekroon is.
In 1994 verskyn sy Selected Poems en sy jongste bundel – ‘n nogal lywige een daarby –
heet Shelley Cinema.
Dit is ‘n bundel wat spreek van
geweldige erudisie en ‘n behendige omgaan met die Engelse en groter Europese
tradisie. Dit spreek van sarkasme, satire en dikwels ‘n aserbies-bitsige blik
op die menslike lot.
Die punt is: jy kan hierdie bundel nie
neersit nie. Jy word aangegryp deur die kamp-aanslag en die dikwels meedoënlose
raakklap van dit wat die spreker erger, irriteer of besig is om op te stuur.
(‘n Freudiaan sou vermoedelik kon wys op ‘n obsessie met vroulike
geslagsorgane, veral van koeie, gevind in ‘n McDonald’s Burger of ‘n Italiaanse salamie.)
En hoekom nie?
As Roy Campbell moedeloos uitgeroep het
o waar o waar is die “bloody horse” in die Engels-Suid-Afrikaanse poësie, dan
vra Gray dit steeds. Syne is waarskynlik ‘n satiries-spuitende perd, maar die
behendigheid het my dikwels geïmponeer.
“Shelley Cinema”, die titelgedig wat die
voorlaaste afdeling behels, karteer Shelley en Mary, die skrywer van Frankenstein,
se lewe. Die lang epiese vers word ‘n verslag van die impak van die Twin Towers
se val op ons psige. Die gedig is grieselig in aanslag, en mag selfs
onbehoorlik wees vir sommige lesers.
and above the Twin Towers the smoke
of human flesh appals,
poor Shelley is roasted now, his blue
eyes like broken glass,
and all the charred smoke rises and
rises (p. 80)
‘n Soort postmodernistiese fantasie soos
David Lynch se Blue Velvet.
Die digter bely dat hy Italiaans begin
leer het en die gesprek met Montale en probleme rondom die vertaling van ‘n
ingewikkelde digter, is uiters leersaam.
Soos dit ‘n skerpsinnige kritikus en
leser betaam, word tersaaklike kwessies van die dag onder vers gebring: die
graf van Sarah Baartman; die ironie dat Senghor ou konserwatiewe digters
vertaal het soos Yeats, Eliot, Hopkins en Dylan Thomas. (Hoe ironies klink die
pryslied van Jeremy Cronin nie op nie! Hy spreek die hoop uit, op die
agterblad, dat die digter nog vir baie jare prolifiek sal bly dig. En ja, uit
Cronin se werk weet ons dat die regte politieke sentimente en ‘n goeie gedig
het nie veel met mekaar te make nie. Cronin is ‘n verbluffende digter
desnieteenstaande sy politieke sienswyse.)
“On a Lock of Pushkin’s Hair” word die
“neat poetry” van hierdie digter geplaas teenoor ‘n nuwe sosiale orde, terwyl
in “Chain letter” die digter die konsep van die kettingbrief gebruik om die
impak van ‘n gedig op die leser te beskryf. Wanneer jy dan hierdie gedig
ontvang, moet jy iemand soen wat jy liefhet...
“Send no money. Do not ignore this poem,
it works” (p. 67)
Gaan lees gerus hierdie gedig!
Die bundel begin myns insiens met minder
imposante verse soos “David at Settlers bar" (p. 13) en die weergawes van
seksuele plesiere is vir my smaak nie altyd genoegsaam tot gedig omgetower nie.
Is die ervarings dalk nog te na aan die
spreker/waarnemer?
Die knap reeks "64 Short Poems" wys Gray
op sy beste: ‘n skerp waarneming – ook ‘n katterige een – word in ‘n kwatryn
opgevang. Dit is hier waar Gray sy skerpste sintuig openbaar, naamlik daardie
onvertaalbare Engelse kwaliteit: ‘wit’.
“Somewhere over the Rimbaud Nation” heet
een en hy speel klaar met Kelwyn Sole se politiek-korrekte verse en akademici
se breedsprakige artikels wat hy gelukkig as kladpapier kan gebruik!
Enige mens, instansie of persoon wat hom
of sigself ernstig opneem, word hier opgestuur. Met ‘n skerp satiriese pen.
Krog se digkuns waarin die man uitgestal word of selfs ‘n bisarre fantasie
waarin Olive Schreiner in Playgirl aangetref word.
On Some South African Poets
About reviewers they complain in long
retorts:
I’m there with you, I also undergo ‘em:
Misread, misunderstood, however much
they hate bad sports
I sympathise, but where’s the bloody
poem? (p. 93)
On Some South African Academics
From theses to faeces they externally
examine,
From Plaatje to potty-talk they
theoretically strain;
Publish intellectual words on dunnies
full of turds and jasmine –
Scented Sanpic. Their pages do absorb, I
can’t complain. (p. 107)
En die volgende Auden-aanslag het my
laat glimlag:
The Louvre
Which way to the Mona Lisa?
Beyond the allegory of this world
And all its ills, and about Africa
They were always wrongt, the old
masters. (p. 105)
En inderdaad bly die vraag staan : waar
is Roy Campbell se vurige aanslag in die huidige plaaslike Engelse digkuns? Of
is jonger digters tog besig om vuriger, driftiger en minder polities-korrek te
dig?
Ek dink daar is beslis dinge aan die
roer!
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Burger geplaas.]