Camille Paglia. Break, Blow, Burn. Pantheon,
2005. ISBN: 9 780375 420848.
Resensent: Joan Hambidge
Noem die naam Camille Paglia en dit
ontketen ‘n klein storm. Vir sommige mense is sy een van die belangrikste
genderteoretici wat tans gender-kwessies aanspreek. Vir ander is sy ‘n raasbek,
omstrede, ‘n skoorsoeker wat saam met haar vriendin ‘n museum vir seksualiteit
in New York bestuur. Sy is egter ook die skrywer van Sexual Personae, ‘n studie
wat sy onder Harold Bloom voltooi het.
In daardie studie, van Nefertiti tot Emiliy Dickinson, noem sy Dickinson
‘n Madame de Sade van Amerst wat haar wonde vertroetel sodat sy gedigte kan
skryf.
Omstrede is Paglia beslis, maar insigryk
ook. Al kan sy nie ingepas word in die outydse rubrisering oro die digkuns soos
wat ‘n literator nou onlangs probeer doen het nie. Haar jongste studie, Break,
Blow, Burn (uitgegee in ‘n skelpienk omslag) lees 43 van die wêrels se beste
gedigte. Dis Paglia, onthou!
In haar voorwoord bely sy haar
skatpligtigheid aan haar mentor Bloom wat indertyd by Yale – ten spyte van
fronse op sy voorkop – die enigste persoon was wat haar na waarde kon skat en
haar aweregse siening van die letterkunde kon akkommodeer. In een van sy essays
skryf Bloom weer oor hierdie mentorskap en hoé hy by speelse opmerkings
stilgestaan het.
In hierdie studie stel sy dit haar ten doel
om die belangrikheid van “close reading” weer te beklemtoon en volgens haar is
die definsie van ‘n goeie gedig die volgende: “A good poem is iridescent and
incandescent, catching the light at unexpected angles and illuminating human
universals – whose very existence is denied by today’s parochial theorists.
Among those looming universals are time and mortality, to which we all are
subject. Like philosophy, poetry is a contemplative form, but unlike philsophy,
poetry sublimanlly manipulates the body and triggers its nerve impulses, the
muscle tremors of sensation and speech”(. p. xiv). Om gedigte boonop reg te
lees, beteken vir Paglia dat jy perseptief moet wees en ook ‘n flinke intuisie moet
hê. Die leesaktiwiteit word iets van ‘n waarseggery en die leser word ‘n
orakel, ‘n sibille, ‘n interpreteerder van drome...
Digters praat selfs, meen Paglia, al weet
hulle dat hulle woorde deur die wind weggewaai sal word of kan ‘n mens byvoeg,
as hulle “verkeerd” verstaan sal word. Paglia verset haar ook teen die
poststrukturalistiese “dood van die outeur”. Trouens, gedigte gee geboorte aan
ander gedigte en gedigte handel nie net oor die digkuns nie. Dit verwys na iets
daarbuite, al weet ons nie presies wat dit is nie.
Hierdie insigryke voorwoord eis ‘n
hervorming van die Akademie (Hoor!Hoor!) en dat digters weer ‘n buiging op die
verhoog moet maak.
Om by elke analise stil te staan, sou nie
moontlik wees. Hoogstens dan by die gedigte wat sy op ‘n verrassende manier
lees. Ek meen dat haar interpretasie van Robert Lowell se “Man and wife”
skitterend is. En tog doen sy meer as “close reading” hier, want sy vertel van
Lowell se maniese depressie, sy verhoudings met Jean Stafford en Elizabeth
Hardwick en wat Miltown beteken (te wete ‘n kalmeermiddel). Rochelle Kraut
se bekende gedig “My make-up”:
on my cheeks I wear
the flush of two beers
on my eyes I use
the dark circles of sleepless nights
to great advantage
for lipstick
I wear my lips
lees Paglia as die stem van die moderne
vrou: “tough, blunt, pragmatic”.
Oor Plath se “Daddy” meen sy dat die gedig
“garish, sarcastic, and profane” is! Tereg sonder sy dit uit as een van die
sterkste gedigte wat ooit deur ‘n vrou geskryf is. Daar was al baie navolgers en
nabootsers van hierdie gedig, wat volgens Paglia waarskynlik tot gevolg gehad
het dat sy haar eie styl uitgeput het deur dit te skep.
Oor haar uitsprake sal jou gemiddelde
Engelse professor g(r)il. “'Daddy' is a rollicking nursery rhyme recast as a
horror movie.” (Terloops, Paglia het ‘n gesaghebbende studie oor Alfred
Hitchcock gepubliseer en haar liefde vir pop-kultuur slaan telkens deur wanneer
sy ‘n gedig lees.)
Daar is analises van Shakespeare, John
Donne, George Herbert, Andrew Marvell, William Blake, William Wordsworth,
Shelley, Whitman, Dickinson, Yeats, Wallace Stevens, William Carlos Williams,
Jean Toomer, Langston Hughes, Theodore Roethke, Lowell, Plath, O’Hara, e.a
opgeneem.
Die titel? Natuurlik van ‘n John
Donne-gedig. Dit is ‘n bruisende, inspirerende, wonderlike studie.
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Burger geplaas.]
