Tuesday, February 26, 2013

Graeme Reid & Liz Walker (Reds.) - Men behaving differently. South African Men Since 1994 (2005)



Graeme Reid & Liz Walker (Reds.). Men behaving differently. South African Men Since 1994Double Storey Books, 2005. ISBN 1 919930 98 1.

Resensent: Joan Hambidge

Een van die belangrikste verskuiwings in ons samelewing is dat die orde van die patriargie voortdurend onder skoot kom. Die sogenaamde wit man se regte en voorregte het die afgelope paar jaar verdwyn. Die feministiese beweging het in die sestigerjare in die VSA die ruimte geskep vir gay-mense om hul vryhede op te eis en die posisie van die wit man hier te lande het ook dramaties verander. Ek onthou jare gelede toe ons kantore moes skuif, het ‘n manlike kollega sonder ironie opgemerk dat die mans eerste kon kies watter kantore hulle sou wou betrek. Op ‘n ander vlak het ‘n geskeide vriendin vir my vertel hoe ‘n vry man (met die hulp van sy suster), ‘n paar jaar gelede, ‘n geselligheid gereël het om kandidate vir hom byeen te bring sodat hy kon kies en keur uit die gewilliges! In manskoshuise, in my dae, was daar ook lyste op badkamermure waarop damesstudente se bates, gewillighede en dies meer aangebring is deur die brekers.

Aan universiteite veral het gelykgheidsforums geweldig baie vermag om die posisie van die sogenaamde ander of minderheid te versterk en hersien. Die posisie van die wit man is in ons land eweneens kompleks, omdat magsveranderinge ook op ‘n taal- en rasvlak gevoel kan word en nie alleen binne genderdiskoerse opvallend is nie. Maskuliniteite is dan tans ‘n rigting binne genderstudies, net soos gay-regte of feminismes.

Graeme Reid & Liz Walker se studie Men behaving differently is hierom ‘n tydige en uiters belangrike studie omdat die skrywers vanuit sosiale wetenskappe hierdie problematiek aanpak en problematiseer. Die letterkunde op sy beurt, spreek ook hierdie kwessies aan op eerlike manier. Die verskuiwende orde moes bepaald ‘n impak gehad het op manlike gedrag in ‘n samelewing waar die kodes snel verander. Selfs in James Bond-films word 007 deur M, nou ‘n vrou, ter take geneem oor sy seksuele gedrag.

Reid & Walker stel verskeie mense aan die woord, manlik en vroulik, oor sowel wit as swart-persepsies oor manlikheid. Boonop is die navorsers sowel Suid-Afrikaans as buitelands.

Robert Morrell wys tereg op die gevaar van hierdie soort studie: dat dit mans se posisie op ‘n nuwe wyse die oorhand kan laat kry oor vroueregte. Juis hierom word daar uiters versigtig geteoretiseer oor mans en hul verminderende regte binne ‘n wêreld waar Vigs seksualiteit herdefinieer en o.a. verkragting binne die huwelik strafbaar is. Tereg werk almal met maskuliniteite, die konsep in die meervoud, om verskillende posisies en regte aan te spreek tenoor feminismes.

In post-apartheid Suid-Afrika het seksualiteit en al sy misdrywe (o.a. kinderverkragting) meer publiek geword. Die morele krisis is dan vir Deborah Posel ook ‘n krisis in manlikheid: die verkragter is dikwels ‘n bekende of familielid. Niks is meer ‘n geheim nie en die ‘interne struktuur van seksuele geweld’ word openbaar gemaak deur klagtes, uitpraat. Posel noem dit dan tereg die “politiek van belydenis”.

Vervolgens dan enkele punte rondom hierdie studie. “”Baby-rape’: unmaking secrets of sexual violence in post-apartheid South Africa” deur Posel verduidelik iets omtrent die angs, onsekerhede en problematiek in ‘n gemeenskap van transisie.  Waarskynlik is een van die insiggewendste bydraes dié van Isak Niehaus (“Masculine Domination in Sexual Violence”) waarin die outeur in die nawoord beken dat die inligting skokkend en inkriminerend is, maar dat hy dit nodig ag vir publikasie ter wille van akademiese vryheid. 

In sy analise van verkragting binne ‘n tradisionele agtergestelde gemeenskap of die ou tuislande, beklemtoon hy eweneens die belang van ‘n komplekse model. (Hierdie stuk het my werklik ontstig, al het dit ‘n mens se oë oopgemaak. Die vertelling van George en Lindiwe is hartverskeurend.)

Vigs en die sosiale probleme rondom hierdie siekte word geanaliseer in Mark Hunter se “Multiple-Partners in KwaZulu-Natal”. Hunter slaan die spyker op syn kop waneer hy o.a. wys ook op die teenstrydige rol wat die kerk nou vertolk binne sodanige gemeenskappe. Hy help die leser om te begryp wat die isoka (Casanova in isiZulu) behels en in welke mate die ou tradisie en nuwe wêreld met mekaar bots. Mites oor homoseksualiteit binne die swart gemeenskap word ook aangespreek (Marc Epprecht) en swart-gay-lewens onthul in Ermelo (Graeme Reid).

Moontlik is die belangrikste bydrae van hierdie studie dat dit persepsies en wanopvattings histories en polities verduidelik téén die agtergrond van verskuiwende wêreldvisie. Hoe word grense getrek?, vra Liz Walker. En ja, dit is waarskynlik waar dat swart mense eerliker praat met buitelandse navorser.

Een kritiek: die indeks is onvolledig. Die leser moet dan dikwels terugkeer na die afsonderlike artikel om iets van Patrick Harries of Zackie Achmat te kontroleer. Tina Sideris kyk as feminis na mans en sy is hoopvol oor die veranderinge wat alreeds plaasgevind het.

Dit is baie belangrike publikasie wat uiters verhelderend is oor die politieke en sosiale veranderinge in ons gemeenskap en ‘n studie wat hoort op elke genderteoretikus se rak. Méér nog, dit hoort op die boekrak van almal wat iets probeer verstaan van ons diverse kultuur in ‘n tyd van oorgang.

[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van nnn geplaas.]