Monday, January 26, 2015

Johann Lodewyk Marais – Nomade (2014)


Johann Lodewyk Marais – Nomade. Cordis Trust publikasies, 2014. ISBN 978 0 9870397 8 1
Resensent: Joan Hambidge

Johann Lodewyk Marais verken in sy negende bundel Nomade die landskap van Afrika. Dit lees soos ‘n reisverslag of aantekeningboek van ‘n digter wat deur Afrika reis en plekke aandoen soos Nairobi, Lamu, Kaïro, Timboektoe, ensomeer. Die reisende digter het ‘n dubbelblik: elke ervaring word afgespeel of teruggekaats teen die bekende land van herkoms. Maar sonder hierdie bekende leefwêreld kan die nuwe nie ervaar of deurgrond word nie. ‘n Mens dink hier aan Bernardo Bertolucci se sublieme rolprent The sheltering sky – gebaseer op ‘n verhaal van Paul Bowles – en die verskil tussen reisiger en toeris; en, uiteraard, hoe die nuwe belewenisse die reisiger se lewe verander.

Marais sou ‘n mens kon beskryf as ‘n digter van temas en eenheidsbundels. Sy vorige bundel het gehandel oor die see (In die bloute, 2012) en die digter werk nou aan ‘n bundel oor insekte. Nomade bevat sketse van Lynette ten Krooden wat ‘n spel tussen lynskets en gedig tot gevolg het.

Die reisgedig veronderstel ‘n nomaad, ‘n waarnemer en die gedig word ‘n soort kartografie van die digter se belewenisse. Die digter verduidelik aan ons in “Oorlees” (90) dat hierdie geslote boek sy lewe is. Hoe vérder die digter reis en nuwe belewenisse opteken, des te meer word hy gekonfronteer met die self en beperkinge. In die ryk vers “‘n Lewe” (91) sien die leser dat die jong kind alreeds ‘n skerp waarnemer was. In hierdie gedig met sy Pablo Neruda-aanslag is daar ‘n terugkeer na sy jeug om hieruit te beweeg na nuwe trekroetes.

‘n Mens sou ook hierdie bundel kan lees teen die agtergrond van ander bundels en gesprekke tussen gedigte uitwys in sy digterlike diaroma.

Daar is ‘n handvol sterk verse in die bundel. Soms mindere lynskets-vers, optekeninge, kladboeknotas – soos te verwagte van die reisende digter. Op sy sterkste is daar verse soos “Sonnewende”, “n Lewe”, “Dhow-wedvaart”, “Timboektoe”, “Heilige skrif”, “Nelson Mandela”, “Ibn Battuta”, “Arabierperd”, verse waarin die spanning tussen vorm en inhoud volgehou word en die gedig met elke lees iets nuuts ontsluit.

Die astrolabe is ‘n belangrike kode in hierdie bundel. Die gebruik van minder bekende Arabiese of Afrika-woorde verleen iets eksoties aan die bundel. Daar is ‘n voortdurende spel tussen die ou koloniale wêreld en die nuwe wat steeds vol geheime en vreemde tradisies en gebruike bestaan. En hieruit word die gedig geskep: tussen wat was en wat nooit kan wees nie.

Daar is ook politieke kommentaar in die bundel soos onder andere in die kort vers oor Kaïro en in ‘n gedig oor FW de Klerk word die “wye en droewe land” betrek. Afrika in al sy kompleksiteite – misterieus, religieus, rewolusionêr, polities-onrustig, driftig – kom aan bod. Die “politieke onbewuste” rig vele verse; ons bly bewus van skeepskanonne, vlae, bloed en mense wat vir ‘n stryd gestry het.  Daar is gidse en die digter self is ‘n sterk waarnemer:

Heilige skrif
                      
Die vrou wat onder die tamarinde
die Koran sit en lees, keer my vierspoor
wanneer ek buk en met my wysvinger
aan die mooi karakters voor haar wil raak.
Sy gru en hou haar hande beskermend
oor die letters wat vir haar heilig is.
“Elke ayat is wonders en tekens
en het net so uit die hemel gekom,”
sê sy en prewel Mohammed se gebod.
Deur die boomtakke en -blare teken
die son die arabeskpatrone na.
(56)

Van die verse het al op die Versindaba se webruimte verskyn en dit is opvallend hoe verse verander en verbeter is: van reisindruk tot gedig wat met sy “vuurtonge na die hemel reik”.

Hierdie gedigte het die 'le bapteme de solitude'; veral in die verse oor die Sahara en die savannes. En soos Paul Bowles waarsku: nadat ‘n mens die Sahara ervaar het, is jy nooit weer dieselfde nie ...

Hierdie bundel is gepubliseer met die hulp van die Cordis Trust en word opgedra aan ons ander uitstaande digter, Johann de Lange.

(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunnning van Beeld)



Thursday, January 22, 2015

Reisverslag: Buenos Aires - Deel XIII: Afloop

Volmaan bo Kaapstad

DEEL XIII

Afloop

So begin 'n mens dan voetjie-vir-voetjie weer deel van jou nuwe ruimte. Slapeloosheid (want die liggaamsklok is deurmekaar geskommel) is jou voorland en die realiteit van werk en liassering. Die tasse word uiteindelik uitgepak ...


Reis as klad poetica

JdL

Vroeër sonder om te weifel die hotelkaart ingevul,
selfs my paspoort onder by ontvangs gelaat,
die deur snags soms gegrendel, soms oopgelaat.
Selfs digby 42nd Street vertoef in 'n hotel bedenklik.
Nou word alles haarfyn beplan met reisbrosjures,
selfs koepons, 'n tas wat met kodenommer sluit.
My onuitgepakte tasse weifelend, opgevul
met indrukke, biljette, 'n faux-Peso-noot vir dobbel.
En hieruit mag ek dalk, as jy fyn kyk, 'n gedig maak.
Wat behoef jy? 'n Distigon? 'n Gebreekte sonnet
of 'n vierreëlige "weerlig van die ongeloof"?
"Skei uit", hoor ek jou grom, "ek soek 'n akwarel
vir die dors, 'n gedig as kladpapier wat die hele Iguasso
met een diep intrek van asem omskep in 'n waterwoestyn!"

*

Old keys on letter © Garry Gay

By herhaling keer jy terug na jou bundel Verdraaide raaisels en alles val uit tussen 'n toe en 'n nou. 

Onbegrypbare raaisel

My liefste, ek dra jou met my
saam op my paspoort, my instapkaart
na nuwe stede en ervaringe.
By elke doeanepunt word my siel
geëndoseer met herinneringe aan jou.

My liefste, jy dra my met jou
saam in beelde in jou daaglikse roetine
van opnames maak, foto’s neem.
Met elke roetinetaak word jou siel
gefotografeer met gedagtes oor my.

Ons dra mekaar onbegryplik en raaiselagtig
saam van dag tot dag op verskillende kontinente
en ek sien jou mond – ‘n groot bloeinde wond –
en weet: na jou moet ek terugkeer – terstond.

Santiago

Die sloom hitte van Buenos Aires maak plek vir 'n droë, uitmergelende Kaapse hitte. Die dakwaaier is aan. Jy sien jou vriende en in jou herinneringe kom die hoogtepunte terug ...

Die volgende reis: dalk die Orient Express?

Santiago de Chile?

Antarktika?

Jy begin dink oor 'n nuwe bundel: Indeks.


Ars poetica

Thy words are like a cloud of winged snakes.
Shelley

Daar was 'n tyd
wat ek sonder slag of stoot
'n versreël of inval
netjies kon ómtower in 'n aanklag
of 'n neulerige neuriesang.
Dit was die tyd van palinodes
en verlore simbole
met matelose selfbedrog.
En digterlike vriendskappe:
laatnag gesprekke oor Neruda
en Sheila Cussons en Opperman
as leermeesters vir die drif
en óndaad van die digkuns.
Die anatomie van melancholie
met sjirurgiese presisie,
dié kon ek ontleed en ja,
vreesloos daardie donker labirint betree.
Vér en lank gereis in verdraaide raaisels
en telkens voor dooiemansdeur gestaan.
Die mossteppe of toendras
soos 'n skeeloog mulatto betree.
En kriptonemies op 'n hondegaloppie
gedraf in die skoene van die Groot Vyf.
One-two cha-cha-cha
kritikasters se parabole gesystap
op pad wég, haha Houdini.
Oor haar, 'n sy, nes Petrarca,
daardie obsessionele woordvraat,
veelversig gecanzonier.
Nou is dit helaas beurtkrag
met die digterlike proses.
'n Gedig word onderbreek:
bly broeiend ónafgerond,
nes reptieleiers in 'n rivierbedding
waar mummelende mulvisse
eens vertoef het néffens muisvalke.
Dié gedwonge beelde stip alreeds
die onmag en woordelose frustrasie aan.
Miskien, miskien sal my beelde
weer eendag helder skyn.
Soos 'n wolk van gevlerkte slange?

Wat 'n wonderbaarlike reis. My volgende reis sal na Chile wees en via Buenos Aires sal ek weer kyk, terugkyk, herbesoek vir 'n opname, 'n indeks ...

© Joan Hambidge

Sunday, January 18, 2015

Reisverslag: Buenos Aires - Deel XII: Nadenke

Michael Keaton in Birdman deur Alejandro González Iñárritu (Illus. Peter Strain)

DEEL XII

Nadenke

Die reis terug is lank en swaar. Ek kan gewoon nie slaap nie; waarskynlik omdat die binne-horlosie van liggaam deurmekaar geskommel is van die tydsverskille. Ek luister musiek op my vlug. Onder andere na die melancholiese Simfonie nommer 5 van Tsjaikofski (tweede beweging). (Hierdie musiek is op die klankbaan van die film Birdman (Besoek 18 Januarie 2015).

Die tuiskoms verloop glad. My tasse staan vir dae oop en onuitgepak.

Ek kyk na 'n paar foto's wat ek geneem het en probeer 'n storie saamstel.


 'n Foto by Borges se tafel.


'n Foto met oorfone.


'n Foto met sonbril langs die swembad in Iguasso.

Die Iguasso-valle.

Die obelisk in Buenos Aires.

'n Boom buite Buenos Aires.

In die Lonely planet staan daar: "Sexy, alive and supremely confident, this beautiful city gets under your skin. Like Europe with a melancholic twist ..." (Buenos Aires, Argentina - Lonely Planet. Besoek 18 Januarie 2015)

Wie het hierdie wyse woorde geskryf? Want dit is presies hoe ek dit stad sou opsom.

Die hoogtepunte was uiteraard die Iguasso-valle en die besondere Andes-gebergtes in Mendoza. En ek wat luister en opneem op 'n oopbustoer in Buenos Aires om elke belangrike gebou of mylpaal te probeer karteer, soos die obelisk.

En elke dag swem om die hitte te besweer of kyk na die enorme bome in hierdie stad.

En die besoek aan die kafee waar Borges, die groot skrywer van hierdie stad, dikwels vertoef het.

Reeds het ek hierdie ervaring gehad tydens my eerste besoek aan Suid-Amerika:

Afskeid

Daar is sekere stede (soos geliefdes) wat mens moeilik verlaat.
Deur hulle word mens geteister deur ‘n vlugvertraging
van herinnering of verlies aan jou enigste paspoort
tot nuwe ervarings liefde of ‘n belangrike afspraak.

Daar is sekere stede (soos geliefdes) wat mens swaar verlaat.
Oor hulle draai die vliegtuig vir oulaas te lank
vir ‘n panoramiese blik of keer selfs terug weens die weer
van hul veranderende emosies – net om mens wéér in die steek te laat.

Daar is sekere stede (soos geliefdes) wat mens nooit verlaat
weens willoosheid, herinneringe of ‘n onverwagse coup d’etat.

Montevideo

(Verdraaide raaisels, 1990).

En nou:

Buenos Aires

Stad met 'n obelisk en Rodin se denker
('n replika glo maar vol verdigris),
Cervantes se Don Kiesjot en vele rotunda:
in my gedagtes keer ek vannag terug na jou.
In 'n steeg val die skuinslig van skemer,
afskeid aan jou ónmoontlik en verdrietig.
Wat snoer jy saam? Wat vertel jý vir my?
Dat 'n stad 'n spieëlbeeld word van 'n mens:
driftig, hartstogtelik, dog melancholies.
Parys van Latyns-Amerika: onnabootsbaar
in jou avenues en buurtes saamgesnoer.
Vol subte, ondergrondse gerommel
nes 'n lang elegiese Spaanse gedig.

Tuesday, January 13, 2015

Reisverslag: Buenos Aires - Deel XI: Terugkeer


DEEL XI 

Terugkeer

Met 'n swaar hart staan ek op. Sommer dik befoeterd omdat ek moet terugkeer.

Die verhouding met 'n stad is soos 'n liefdesverhouding. Jy kan nie presies bepaal wanneer dit onder jou vel ingeklim het nie. Jy weet net skielik op 'n dag jy is 'n gevangene van jou gevoelens. Dat jy die stad of persoon onder lede het.

Vroegoggend brekfis ek en gaan swem vir oulaas op die boonste verdieping. Die reis gaan lank en swaar wees en hierom moet 'n mens jou liggaam soepel kry. Ek voel dadelik beter na my swemsessie en besluit om weer 'n oopdakbustoer te onderneem. Bykans dieselfde roete, maar 'n ander bestuurder wat ongeskik op sy remme ry. Gelukkig het die bodek van die bus 'n seildak wat die hitte afweer.

Jongelinge swem in fonteine. Die kraaie gaap.


Pablo Neruda en Federico Garcia Lorca - 1934

Hoor weer hoe Lorca hier besoek afgelê het om die produksie van Blood wedding mee te maak. Ons sien die hotel waar hy tuisgegaan het en dit is duidelik hoe belangrik sy besoek vir die Argentyne was.

Ook huldig hulle die standbeeld van Don Kiesjot - geskenk deur die Spanjaarde - en 'n afbeelding van Rodin se Die denker.

Die verhouding tussen die kolonie en die moederland word voortdurend uitgewys. En kulturele besoeke van Domingo en Carreras is belangrik vir hierdie mense.


Daar is 'n José Ortega Y Gasset-straat en selfs een vernoem na JFK. Gasset se "filosofie van lewe" sou bepaald hier aanklank vind. Tydens die Spaanse Burgeroorlog het hierdie filosoof 'n tuiste gevind in Buenos Aires en hierom word hy gehuldig deur die mense van hierdie stad. Hy keer wel na die oorlog terug na Madrid (in 1948) waar hy klasgee in die Geesteswetenskappe.

Die verskillende avenues is bepaald bakens. Hier is ook 'n straat wat nooit slaap nie en die Palermo-gedeelte herinner aan Manhatten se Greenwich Village. In elke stad is daar 'n plek vir die dwarses en aweregses en kunstenaars.

Aanskoulik is die oop museum in Caminitostraat in La Boca.

Die roete is nie identies aan gister se reis nie en ek soek vergeefs na 'n aanskoulike gebou ...

Daar is baie belangrike kunsmuseums in hierdie stad. Die operahuis se luike is vanoggend oop en die Kersboom word verwyder. Hier is dinge aan die kom!

Verdi se Aida is tydens die opening opgevoer. Ek onthou 'n opelugopvoering in Pretoria: Loftus Versfeld. Lieflik. Met laserstrale en olifante en sangers doer ver ...

*

Om te dans in Borges se stad

Meneer Borges,
in die stad van Goeie Winde
ja, in die stad van Goeie Winde
het ek vele danspassies uitgehaal
in 'n vergeefse soektog na u.
In die geliefde Café Tortoni
sit u nou verewig, 'n standbeeld,
langs twee vriende, rustend op 'n wandelstok
waarmee u as blinde moes koers kry
van Palermo tot die Avenida de Mayo,
deur die straat wat nooit slaap nie ...
'n Roete wat ek nougeset volg
met 'n oopbustoer waar 'n anonieme
stem tereg verwys na u:
"Hier het Jorge Luis Borges koffie gedrink,
met kunstenaars gepraat"; "Daar het Lorca
vertoef toe Blood wedding opgevoer is ...";
"Hierdie straat is vernoem na Ortega y Gasset,
daardie een na JFK ..."
Nou plaas ek 'n Café doble voor u neer:
in my soektog na u, meneer Borges
vind ek ook ánder figure en bakens:
bakens van bloed en politieke blindheid;
waarvan daardie alwetende stem bloedmin wis.
Perón en Menem en wie nog afgejaag;
monumente en geboue blindelings afgetel ...
Strate, so weet ons, net vir dié met die groot gebaar,
selde vir diegene wat in 'n blinde labirint verdwaal.

*

Nou's dit lughawe toe gaan. Dieselfde man wat my opgelaai het by my aankoms, laai my weer af. Ons is beide bly om mekaar weer te sien. Die vriendelikheid (en behulpsaamheid) van die Argentyne sal my altyd bybly.

Ek tel 'n blaar op - heel simbolies.

Op die lughawe skenk ek 'n hemp wat beter dae geken het aan 'n arm man. 'n Lacoste (ja dit Lacoste-so-baie), wag in die lounge met skrapse versnaperinge.

Dan begin die lang vlug - wat beteken dat jy letterlik 'n hele dag aan't reis is van Buenos Aires tot Dubai. EK 248.


Maar ek kla nie. Die kos is voortreflik: gerookte salm. Les Tourelles de Longueville 2008 Paullica, Frankryk. Port uit Portugal (Porto Dalva Colheita 1985, Douro, Portugal) en 'n Chardonnay uit die boonste rakke: Larry Cherubino Pedestal Chardonay 2013 uit Australië.

Ek rus, maar kyk 'n Portuguese en Franse film: helaas ook gedeeltelik na Vrou soek boer ...

Laat ons liewers die swygreg behou. Die Franse film (Die laaste diamant) is 'n speurverhaal en dié se geweld aktiveer die terreur in Frankryk. Die Brasiliaans-Portuguese film, Red neck, is nie veel van 'n film nie, maar gee tog uiting aan die landskap en kultuur.

Op Dubai-lughawe - waar ek sowat drie ure moet wag - lees ek vinnig e-posse. En dink oor my wonderbaarlike reis.

Ek wou nog vra: waarom is daar so baie plakkate van verlore mense in Buenos Aires?

Nou wag vlug EK 722 op my.

Joan Hambidge

Sunday, January 11, 2015

Reisverslag: Buenos Aires - Deel X


DEEL X

Don't cry for me Argentina

Dis die voorlaaste dag van vertrek. In die diep nag kyk ek na Alain Resnais se wonderskone Hiroshima mon amour (1959). Die filmteks is versorg deur Marguerite Duras, skrywer van die gelyknamige roman.


Twee minnaars, uit die Weste en die Ooste, gee hul verskillende ervarings van oorlog weer: sy Frans, hy Japannees. Dit is 'n eksponent van nouvelle vague en dit sluit aan by die tradisie van trauma en herinnering. 'n Film wat sterk resoneer met die gebeure tans in Parys.

En dit is hierdie toevallighede wat reis so fassinerend maak. Hoe 'n mens iets sien, lees of hoor - wat jou hele reis kan ont-spoor of op 'n ander spoor plaas.

In Verdraaide raaisels het ek my besig gehou met afskeid:


Salida

In die vele hotelkamers van die liefde
my bagasie in- en uitgepak.

In die vele hotelkamers van die liefde
die hotelkaart noukeurig ingevul

In hierdie hotelkamers
is alles eers klinies – later morsig.

In die hotelkamers van die wanhoop
soms ‘n soewenier geneem – niks agtergelaat.

In hierdie vele hotelkamers
nimmer lank vertoef.

Sommige hotelkamers was vyfster;
party minder goed.

Nou onthou ek net my geliefdes
soos die kamernommers in dié hotelle.

Ek sal nie meer so kan dig nie. Hiroshima mon amour hou my aandag gevange rondom die oorlogsgeweld: hoe mense in Hirosjima geskend is deur die oorlog. In 'n stadium sien die kyker hoe 'n vrou se oog oopgesper word; sy het nie meer 'n oog nie ...

Hy vertel van die hareverlies in 1945 met die bomaanval; sy weer vertel hoe haar hare afgeskeer is tydens die oorlog toe sy met 'n Duitse soldaat 'n verhouding gehad het in die dorpie Nevers.

*

Eet brekfis in die hotel en beplan 'n dag van afskeid aan die stad Buenos Aires. Die dag van vertrek is 'n mens reeds al weg ... jy dink net aan jou vlugte en die tuiskoms.


Op kabeltelevisie speel Mr Beans' holiday, met Bean, die moderne Charlie Chaplin. Hierdie film uit 2007 gee 'n flinke opsomming van alles wat kan verkeerd gaan met reis. Dis ook 'n heerlike send-up van pretensieuse, postmodernistiese self-refleksiewe films. Met Willem Dafoe in 'n skittervertolking as 'n selfingenome, narcistiese filmmaker. Eat your heart out, Jean-Luc Godard.


In ons moderne tye is daar selfs video-opnames oor die Paryse terreur waar 'n man presies vertel wat met hulle gebeur het in die kosjer supermark: Hostage describes chilling ordeal - CNN VideoBesoek 10 Januarie 2015.

*

Op 'n lang muur is daar 'n groot staalskets van Mevrou Evita Perón teen 'n muur.
Madonna se vertolking van Evita was goed in die 1996 filmweergawe (Alan Parker). In 1982, gedurende die Falklandsoorlog - waarvoor daar 'n standbeeld opgerig in Buenos Aires - het die Britte hierdie lied gespeel tydens aanvalle. Uiteraard bedoel as bespotting.

In die stad is daar 'n tehuis vir straatvroue - vernoem na Evita.

Ek is minder entoesiasties oor die Llloyd Webber / Tim Rice musical. Ek deel Borges se sinisme oor haar.

*

Nou begin my daguitstappie. Ek besluit om weer die oopbustoer te doen. Dit kos $40 (VSA) en ek wil die ander lyn vandag doen, vra ek beleefd. Dit blyk egter nie beskikbaar te wees nie. Ek beduie dan doen ek weer die geelroete. Die vrou neem my kaartjie, skribbel haar naam agterop en voilà verander dit sodat geldig is vir die dag! Wat 'n meevaller.


Op die oorfone is daar Strauss-walse wat afgewissel word met die Beatles. "Eleanor Rigby" is 'n kragtige gedig.

Ah look at all the lonely people
Ah look at all the lonely people

Eleanor Rigby, picks up the rice
In the church where a wedding has been
Lives in a dream
Waits at the window, wearing the face 
That she keeps in a jar by the door
Who is it for

All the lonely people
Where do they all come from?
All the lonely people
Where do they all belong?

Father McKenzie, writing the words
Of a sermon that no one will hear
No one comes near
Look at him working, darning his socks
In the night when there's nobody there
What does he care

All the lonely people
Where do they all come from?
All the lonely people
Where do they all belong?

Ah look at all the lonely people
Ah look at all the lonely people

Eleanor Rigby, died in the church
And was buried along with her name
Nobody came
Father McKenzie, wiping the dirt
From his hands as he walks from the grave
No one was saved

All the lonely people
Where do they all come from?
All the lonely people
Where do they all belong?

Songwriters: John Lennon / Paul McCartney


*

Vandag kyk ek na die argitektuur en na die name wat ingekerf is op ou geboue.

Die vermenging van oud en nuut in Buenos Aires fassineer my. Hier is 'n ou stuk geskiedenis vasgevang in die geboue. Neoklassiek, art deco, gekleurde huisies in El Caminito.

Vir my is die volgende geboue uitsonderlik imposant:

Iglesia de San Ignacio
Bolívar 225, Monserrat. Dit is die oudste kerk in die stad en die Barok-styl is aanskoulik.
















Palacio Barolo
Avenida de Mayo 1370, Monserrat. Op sy dag die hoogste gebou in Suid-Amerika wat in gesprek tree met Dante se Heilige Komedie. dit is 22 verdiepings hoog en die drie verskillende canto's hel (kelder en grondvloer), purgatoria (verdiepings 1 tot 14) en hemel (15 tot 22) word gerepresenteer.

Luis Barolo (gebore in Italië) was die argitek en hierdie intertekstualiteit tussen geboue en letterkundige tekste interesseer my.








Palacio del Congreso
Hipólito Yrigoyen 1849, Congreso.

Hier is die styl weer Grieks-Romeins ...  

En afwisselend het jy dan hiper-moderne geboue - soos in Chicago - geplaas teenoor verwaarloosde geboue. In moderne stede word ou dokke/skure/pakkamers dikwels dan ruimtes vir restaurante wanneer dit geverf en herbou word soos wat 'n mens dan ook hier beleef by hulle Waterfront.
Saans wanneer ek swem in my hotel 725 Continental kyk ek na al die ou geboue rondom my. Verslons. Verinneweer. Want jy sien dakke en dit wat lanklaas opgeruim is ...

Daar is vele geboue te sien op die internet en kyk gerus na "Buenos Aires Architecture - Famous Buildings of Buenos Aires". Besoek 10 Januarie 2015.


*


Daar is vele kunsuitstallings en museums. Ek kies vandag die Malba. Frida Kahlo en haar eggenoot is die hoofaanbod. Ek het reeds hulle werk in Mexiko-stad gesien.

Met so 'n reis interesseer die stad my. Hoekom het ek gister byvoorbeeld gedink hierdie stad herinner my aan die Pretoria van my jeug? Totdat ek besef: hier is ook jakarandas ...

Langs ons in hierdie heerlike hitte is daar twee geliefdes op rolskaatse. Soms steek hulle die bus verby ...

Ek verkyk my aan hul passies. Dis bykans asof hulle wil tango!

Met reis is dit egter altyd so dat 'n mens by jou terugkoms ander aspekte "foreground", onthou, optower. In die oomblik mag iets belangrik wees en later verdwyn dit ... En andersom.

Maar as belangstellende in die psigoanalise weet ek dat niks wat 'n mens beleef (het) ooit verlore gaan nie. So ruk hierdie reis dan ook ervarings van reise van lank, lank gelede terug.
Maar nou wil ek eers terugkeer na my Borges-gedig. En begin pak.

Joan Hambidge

Saturday, January 10, 2015

Reisverslag: Buenos Aires - Deel IX



DEEL IX


Op die spoor van Borges

Die afgelope drie dae is my reis versuur en ómvergewerp deur terrorisme in Parys. Dit gooi 'n skadu oor alles. Dis al waaraan 'n mens dink. Saans kan jy nie wag om CNN te kyk en die jongste verslae aan te hoor nie. Is dit dalk die begin van 'n slopende wêreldoorlog?

Die Groot Sinagoge van Parys. (Foto: Wikimedia 
Commons)

'n Kenner van terreur - met 'n pienk das - vergelyk dit met kanker. 'n Mens sal elke keer 'n nuwe groeisel of melanoom moet verwyder. Op Vrydagaand is die sinagoge in Parys gesluit; die eerste keer sedert WO II, uit vrees vir 'n Jodeslagting. Die supermark in Parys waar vier gyselaars doodgeskiet is, is kosjer. Die niggie van die vroulike psigoanalis wat by Charlie Hebdo doodgeskiet is, verduidelik dit is omdat sy Joods was.

                                                              
Dis ons 9/11/. Dis oorlog. Dis verskriklik. Dis 'n aanval op spraakvryheid. Houllebecq se uitgewer is vreesbevange ...

Maar dis nie Islam teen die Christendom nie. Vele Franse is nie meer Christene nie. Dis eerder die opstand van jong mense wat oewerloos ronddobber in Parys en deur fundamentaliste opgesweep word. Maar 'n mens kan nie vergeet hoe WO I begin het nie ... dit kos net een waansinnige.

Dis moeilik om die footage uit 'n mens se bewussyn te weer. Maar vanoggend besluit ek om te sê: Je suis Charlie en die stad binne te vaar. Op die spoor van Borges om die besoedeling in my gemoed af te weer.

Uiteraard het Buenos Aires ook al terroristiese aanvalle beleef: op 17 Maart 1992 is daar 'n bom gegooi op die Israeli Ambassade (29 mense dood; 242 beseer) en op 18 Julie 1994 is 85 mense gedood in 'n gebou wat verskillende Joodse organisasies gehuisves het.

Moderne media maak egter alles intenser. CNN is orals aan. Nuuskanale domineer gesprekke in restaurante en hotelle.

Buenos Aires se mense is porteñas, letterlik mense van die hawe. Die stad is toegegooi onder toeriste (selfs twee Afrikaanses raakgeloop!). Wanneer mens met die inwoners gesels, onthou hulle almal die tragedie toe die nagklub aan die brand geslaan het en ongeveer 200 mense doodgebrand het. Dit was in Desember 2004 by die Republica Cromagnon-nagklub.

Buite om die stad heers daar armoede. Op die platteland is daar selfs modderhuisies, genaamd villas miserias. Op elke toer word 'n mens daarop attent gemaak dat daar nie genoeg parke is in hierdie stad nie. Die swembad bo-op my hotel (9e verdieping) gee 'n panoramiese blik op die stad wat bewys hoe min parke daar is - selfs minder as in New York wat uiteraard nadelig is vir 'n mens se gesondheid.

Daar is 'n besondere groot Joodse gemeenskap in die stad en selfs 'n park geskenk deur die Japannese; wat aanvanklik hul geld gemaak het uit blomme en wasserye!

Dit is besonder warm en humied hier: die weer is presies dieselfde as Durban s'n. Die kwik kan tot 33 grade styg. Ek hou van sulke warm weer - dit gee die liggaam kans om van al die toksienes ontslae te raak wanneer jy wandel.

Ek vertoef in die ouer, gevestigde gedeelte van Buenos Aires met sy statige geboue. Moderne blouoog-geboue skiet na vore net buite die ouer gedeelte óm sodat 'n mens 'n duidelike skeidslyn kan sien tussen oud en nuut. Die Barolo-gebou is o.a. 'n voorbeeld van Art Nouveau.

Daar is geweldig baie teater te siene (te oordeel aan die plakkate) en die operahuis (Teatro Colón) is internasionaal gereken. Placido Domingo het al dikwels hier opgtree. Daar is baie boekwinkels en oor die 200 museums om te besoek. En 'n dieretuin.

Behalwe vir die sterk Spaanse invloed, is hierdie stad ook 'n plek wat huisvesting gebied het aan vele Italianers aan die begin van die twintigste eeu. Cocoliche is die pidgin wat gepraat is, 'n vermenging van Italiaans en Spaans. Helaas word dit nie meer gepraat nie ...

In 2009, so vertel die anonieme stem op die oopbustoer se mikrofoon, het UNESCO die tango tot internasionale bewaring verklaar.

En Pous Franciskus, die huidige Pous, is 'n boorling uit hierdie geweste. Diego Maradona is steeds 'n groot held: hy is bykans elke dag op televisie in 'n onderhoud te sien.





Foto: AFP/GETTY IMAGES

*

Die Gran Café Tortoni is letterlik drie blokke van my hotel geleë. Vroegoggend stap ek na die Avenida de Mayo 825. En bestel 'n koffie met melk. Borges se standbeeld is in die hoek en ek neem die tafel reg langsaan. Om neffens Borges te sit. ('n Japannees neem my af neffens hom.)

Die kafee is in 1858 oopgemaak en is een van die oudste bakens in sy soort. Ten spyte van wat 'n mens verwag, is die pryse billik (in vergelyking wat 'n mens al gewoond begin raak op so 'n reis).

Daar is beroemde avenues hier soos die Avenida Alvear, Avenida de Mayo en 9 Julio de Avenue, een van die wydste strate op aarde.

*

Stede het persoonlikhede. Die klimaat herinner aan Durban, maar die statige ou geboue weer aan Madrid ... en ja selfs die eens statige middestad van Pretoria uit my jeug. En die buite-streke van die stad met sy malls en moderne geboue het 'n klap weg van Toronto.

Dis 'n mooi stad, ja.

Die aand neem ek 'n taxi na die Puerto Madero. Buenos Aires se Waterfront. Die restaurante lok met lekker kos en wyn. Buite wandel toeriste en inwoners. Dis besig om af te koel en die sonsondergang skyn pienk op die mooi nuwe geboue. Niks kom by Edinburgh se pragtige pienk sonsondergange nie, maar nietemin is dit aanskoulik hier.

Hierdie is meer 'n daguitstappie, besef ek. Die vullisblikke is oorvol gemors. Met waterbottels en ander uitskot. Hopelik word dit more verwyder ...

Orals is daar sigaretstompies.

Met my terugkeer beleef ek 'n oomblik wat so uniek is aan reis.

Die taxibestuurder, ene Marcos is van Peru en meer spesifiek van Machu Picchu. Hy jubel van blydskap dat ek al tweekeer daar was. Ons neuriesing “El condor pasa” (Blad besoek 10 Januarie 2015): 

I'd rather be a sparrow than a snail
Yes I would
If I could, I surely would
I'd rather be a hammer than a nail.
Yes I would
If I only could, I surely would.

Away, I'd rather sail away
Like a swan that's here and gone
A man gets tied up to the ground
He gives the world
Its saddest sound, its saddest sound

I'd rather be a forest than a street.
Yes I would
If I could, I surely would.
I'd rather feel the earth beneath my feet
Yes I would
If I only could, I surely would

Die lied is beroemd gemaak en aangepas deur Paul Simon en Art Garfunkel.

Foto: Mario Ruiz/EFE

En die voordeel van só 'n besoek is dat 'n mens nou met meer konkrete verwysings na tekste uit hierdie letterkunde sal kan terugkeer.  En Dakar duur voort. In die sesde skof van Antofagasta na Iquique in Chile sukkel onse Giniel om vir Nasser in te haal.

Bykans van hulle vergeet weens die terreur in Parys.

Ek begin skryf aan 'n gedig oor Borges.

Joan Hambidge