George Louw. Kraai. Human &
Rousseau, 2006. ISBN 0 7981 4586 2.
Resensent:
Joan Hambidge
In ‘n kursus
oor verdwene digters (Freda Plekker, Elizabeth M du Toit, Peter Blum,
e.a.) vra ek myself dikwels af: O wat
het geword van George Louw?
Die digter van
Koggelstok (1965) en die drama ‘n Skip is ons beloof (1969). Vir
eersgenoemde het hy die Eugène Marais- ontvang en vir laasgenoemde die W.A.
Hofmeyr-prys.
Na ‘n lang
stilte (Opstand verby was in 1965)
is die jongste bundel, lywig daarby, Kraai,
‘n heerlike verrassing uitgegee deur Human & Rousseau.
Dit bevat drie
afdelings met verse oor die uiteenlopende ervarings in die lewe en dan ‘n
laaste afdeling waarin ‘n dramatiese gegewe oor die lewe van Girolamo
Savonarola, ‘n Italiaanse monnik, (1452
– 1498) se opstand teen die Medici’s verwoord word. Die boeteprediker, met die
aanskyn van ‘n kraai, sterf op die brandstapel in Florence.
Sy doempreke
en kastydings van die Kerk het hom uiters ongewild gemaak en hy had ‘n sterk
afkeur aan die wêredlike bestaan. Louw verwoord die verskillende fasette van
hierdie figuur in die stad bekend om al sy teenstrydighede. (Die digter voorsien
die leser van ‘n handige opsomming, terloops.) Sy rusie met Rodrigo Borgia,
pous Alexander VI, word onder die loep geneem.
Hierdie figuur het ook ‘n gedig geskryf oor die agteruitgang van die
kerk en die welvaart van Lorenzo de Medici het hom nie aangestaan nie. Ook nie
sy geheul met die waglikhede wat rykdom inhou nie. Sy preke oor die apokalips –
gekoppel aan Openbaring – het baie mense nie aangestaan nie.
Sy
ekskommunikasie deur die pus het vanselfsprekend gelei tot ‘n opstand van die
massas en die verwerping van hom as spirituele leier.
Firenze, die
stad van stories, die pes en enorme kunswerke. Die invloed van die Medici’s,
die Borgias, daardie kriminele familie in die Renaissance, e.a. op die
geskiedenis het my nog altyd gefassineer.
Soos D.J.
Opperman se Komas uit ‘n bamboesstok
en Antjie Krog se Lady Anne word ‘n
persona gekies ten einde die historiese en die tydgenootlike dimensies te
verbind.
“Vir pous
Borgia” (p. 113) word die teenspeler, die pous, teenoor die opstandeling
geplaas – met die wete dat hulle verbind is tot mekaar : “tot dieselfde munt
gedoem”.
Daar is
eweneens die herkenning dat die booswig “’n godskerf” in hom dra.
Die leser is
oormatig bewus van die enorme navorsing en die verwerking van die gegewe tot
gedigte wat sowel die loutering as die oormatige ek-gedrewenheid van Girolamo
verwoord.
As Lady Anne
Barnard vir Krog as metafoor ten slotte niks werd is nie, word die verhouding
met die monnik hier ‘n komplekse gesprek of onderhandeling.
Die lewe van
hierdie teenstrydige figuur – waarskynlik iemand wat aan ‘n soort skisofreniese
toestand gely het – word hier knap verwoord. Is hy gewoon diabolies? Kan hy in
die ónsienlike ingaan?
Die digter gee
vir die leser al die moontlikhede op hierdie komplekse speurtog.
Wanneer Louw
korter verse skryf, is hy waarskynlik op sy allerbeste. Met my eerste lees maak
ek gewoon ‘n lys van verse wat onthoubaar is: “Rympie vir oum Japie” wat in
gesprek tree met Van Wyk Louw; die lieflike “Lyflik”; “Callas forever”;
“Ysman”; die aangrypende “Droom”; “Onse Vader”; “Seefrats”....
Die derde
afdeling werk met die struktuur van die fabel: van die kraai wat Noag se ark
verlaat tot die kraai wat ‘n soort waarskuwende aankondiger van die dood is.
Die gedig “Jakkalsdraaie” illustreer ‘n behendige inspeel op die aard van die
fabel, terwyl die vers “Sprokie” ‘n soort siniese sprokie is.
Die eerste en
tweede afdelings bevat veral die soort gedig wat tot my spreek: spaars, helder
omskryf – die program- of openingsgedig heet “Marat”wat alreeds die aard van
opoffering, dood, transformasie, e.d.m binnelei wat deur die slotafdeling
volvoer word.
Nie om dowe
neute nie is daar ‘n vers oor Maria Callas: na ‘n stilte weens die verhouding
met Onassis was die terugvind van die stem, ‘n pynlik en dikwels moeilike taak.
Die digter wil waarskynlik deur Callas vir die leser bewus maak van die
implikasies van wegwees en terugkeer na die verhoog van die digkuns?
Daar is
terselfdertyd ‘n skerp blik op die huwelik, op valshede en aardse verval.
Die digter is
emosioneel in beheer soos “Klaaglied” ilustreer en die terugkyk na die jeug,
goed uitgeskud in die gemoed. Hierom die wete dat die hart se pad pyn inhou.
In die vers
“Droom” word die vader, wat die kind verlaat het, se terugkeer in ‘n droom
beskryf met die wete dat die herinnering aan die geliefde vader nooit verbygaan
nie. (Gelees saam met die gedigte in die slotafdeling, is hier sprake van ‘n
parapsigologiese dimensie wat betree word.)
Ek het die
bundel in een slapelose nag deurgelees en sidderend beleef. En per ongeluk ‘n
pot swart koffie op die pragtige boek uitgegooi (“the breaking of the vessels”,
dink ek.) Dis altyd ‘n goeie teken wanneer ‘n bundel jou so meesleur dat jou
reflekse aangetas word.
Hoe het Emily
Dickinson op ‘n keer gedig? Dat haar lyf haar vertel wanneer dit ware poësie
is. Bepaald die geval hier.
Ons het lank
gewag vir hierdie bundel, maar dit was die moeite werd om ‘n bydrae van ‘n
beleë digter te lees.
Ysman
Vir baie is
dood
die einde, vir
ander
bloot begin:
of jy nou
sterf met ‘n roos
tussen die tande,
‘n mes in die
rug
of vroom
gekis:
die einde bly
bisar.
Die lewe hier
ná sestig
Ons vat hom om
die uur
die lewe hier
ná sestig:
elke dag bring
sy verdriet,
sy vonkel en
sy suur,
dis als mos
puur verniet;
ja regtig, ons
vat hom
soos hy kom.
Bronne:
http://www.newadvent.org/cathen/13490a.htm
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Volksblad geplaas.]
