Joanne Fedler. The dreamcloth. Jacana Media, 2005. ISBN 1 77 009
101 7.
Resensent:
Joan Hambidge
Van die
grootste skrywers op aarde is Joods: Saul Bellow, Bernard Malamud, Chaim Potok,
Philip Roth - noem maar op. Die verwikkelde geskiedenis van die wandelende Jood
en die paranoïa in die psige is onder meer terug te vind in die films van Roman
Polanksi. Wanneer ‘n mens sy memoirs lees, weet die leser die grusaamheid van
die jeug moes uiting vind in ‘n film soos The pianist. ‘n Mens dink aan Jerzy
Kosinski se The painted bird met sy (half)outobiografiese aanslag en die
tragiese selfmoord van die skrywer.
Joanne Fedler se The dreamcloth skryf teen
die agtergrond van hierdie ryk en komplekse geskiedenis van die Jiddisje mens.
Sy begin onder andere ook met ‘n Jiddisje spreuk: “God save us from having one
shirt, one eye and one child”. Langs my bed lê Leo Rosten se The Joys of
Jiddish, ‘n woordeboek-cum-naslaanboek oor Jiddisj, grappe, folklore ensomeer.
Die vertelling
word aanvanklik gesitueer in Sarajevo, Bosnië met ‘n vroulike verteller wat met
die deur in die huis val, soos bekend in openlike feministiese literatuur:
herinneringe onder andere aan post-orgasmiese versugtinge en die soort kos wat
sy wil eet. Dan volg die leser die bewussynstroom waarin sy teruggevoer word na
passievolle liefde – teen die agtergrond van die gewelddadige Bosnië met sy
raskwellinge (“ethnic cleansing” wat ‘n nuwe woord in die Engelse woordeskat
geword het). Die verteller gee dan ‘n verkragtingservaring weer. Haar
spesifieke ideologiese oortuiging word van meet af aan vir die leser duidelik.
En sy bely: “Intimacy always left her bereft” (p. 16) – hierom dat sy na ‘n
sekservaring moet sy eet. Enersyds seks en geweld; andersyds seks en kos.
Die vertelling
verloop vlot en van Bosnië is ons in Tel Aviv wat soos volg beskryf word:
“Israel has a crackle and edge to it as if there is a charge of God’s
electricity flowing through its veins” (p. 19). Daarna word die jeugjare in die
suiderland beskryf.
Ofskoon die
roman uiters vlot geskryf is, kan ‘n mens nie die hinderlike gevoel ontkom van
die geclichéerde, sal ons nou maar skryf, lughaweroman nie. Og die geboorte met
die Kaïnsmerk en die wit haardossie in die swart koppie; die swart man wat op
‘n vliegtuig wil weet of die vrouekarakter al met ‘n swartman geslaap het; die
vele, eintlik te veel Hebreeuse en ander taalverduidelikings. Elke oomblik is
‘n vinjet gelaai met simboliese oomblikke sodat die skrywer as’t ware oor haar
voete val. Omdat alles só hooggestem is, verloor die verhaal sy impak.
En dit is
jammer, want dié Fedler het bepaald talent. Sy kan vertel, maar sy het waarskynlik
te veel populistiese romans gelees en ‘n mis ook ‘n skeur in die vertelling, by
wyse van skrywe. Die boek is uitasem van al die vertel en ‘n mens dink
onwillekeurig aan J. Hillis Miller se bekende essay “Reading as eating” waarin
hy meen dat die lees van ‘n roman soos ‘n spyskaart daar moet uitsien. By wyse
van spreke, het Fedler se boek te min voor- en nagereg. Alles is te swaar
gelaai. En ‘n roman wat eindig met ‘n versoek om “Over the rainbow” te sing?
En die kleed
word boonop ‘n “Braille of lace” genoem (p. 348). “Africa just has a history of
things going wrong” (p. 346); swartmense mag dalk nie reg wees vir demokrasie
nie en Jode dalk nie tuis in Suid-Afrika nie en vele ander holgesegdes en idees
bevolk die roman.
‘n Goeie redakteur sou kon help terugsnoei en die roman kon
gered het. Mooi oomblikke is daar bepaald.
Die skryfster
is ‘n voormalige regsdosent, ‘n vroueregte aktivis, tans woonagtig in Sydney.
Die boek wil dus in gesprek tree met Joodse letterkunde, feminismes en
ekspatriaat-literatuur. En hierom is dit vir enige genderteoretikus is ‘n
relevante teks wat verskeie leesmoontlikhede openbaar.
Joanne Fedler
is o.a. die skrywer van die provokatiewe en belangrike teks Ideological Virgins
and Other Myths: six principles for legal revisioning saam met Ilze Olckers,
die belangrike genderteoretikus èn regsgeleerde. Hierdie roman is ‘n bietjie
“Fedler on the roof”.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]
