Luuk Gruwez. Bandelose
Gedigte. (Vertaal deur H.P. van Coller). Praag, 2007. ISBN: 1920123 050.
Resensent: Joan
Hambidge
Vroeër vanjaar
by die Woordfees op Stellenbosch daag hierdie digter, ene Luuk Gruwez, op en saam met sy vertaler, die akademikus
Hennie van Coller, word sy gedigte in ‘n duet voorgedra. Van Vlaams na
Afrikaans. Die gehoor is ekstaties,
meegevoer – lag selfs, want hierdie versameling gee ‘n blik op ‘n besondere
digterskap wat sowel geestig as ernstig is. Terselfdertyd lyk en klink die verse
toeganklik, maklik, selfs “oop” – tot jy fyner lees en besef: die digter werk
met fyn tegnieke soos die elliptiese beeld of einde wat ‘n dubbele negatief
bevat wat met ‘n herlees eintlik dan op niks neerkom nie.
Dit is ‘n bundel
wat Praag gepubliseer het wat onlangs die gedenkbundel van Eugène N. Marais
gelewer het onder redakteurskap van Johann Lodewyk Marais. Die belangrikheid
van ‘n digterlike invoer- en uitvoerproduk hoef nie beklemtoon te word nie:
Daniel Hugo het Herman de Coninck en Gerrit Komrij vir ons vertaal; Johann de
Lange se vertalings, nou onlangs, van Wilma Stockenström, imponeer sowel die
Engelse as die Afrikaanse lesers.
Die bundel is
“unputdownable”, soos die Engelse opmerk. ‘n Mens lees die hele bundel gulsig,
omdat jy nie kan wág om te sien wat ‘n volgende vers sal bied nie. Is dit dalk
‘n Vlaamse karaktertrek? Hierdie mengsel van melancholie en aweregse selfspot?
Ons vind dit ook by De Coninck en Tom Lanoye. Waarom is sekere digters meer guitig as
ander?
In ‘n vers soos
“Tafereel” word Du Perron betrek: om ‘n werkswyse tussen toe en nou uit te werk
en ‘n stelling oor die lewe daarbuite te maak. Ons vind dikwels hierdie
spanning in die digter se gedigte: daar word oënskynlik speels na die wêreld
daarbuite gekyk, maar dan lewer die gedig op ‘n metavlak kommentaar op die
ewige spanning tussen Lewe en Skryf.
Die gedigte
gebeur as’t ware voor jou: dis asof die digter ‘n stellng maak oor die lewe en
dit dan wil reg of verkeerd bewys.
In “Ars
Armandi”, die kuns van die liefde, verneem ons:
Nulliteite met
hul letters,
maar bedrewe met
hulle lippe
en briljant,
soms, in hul kroeë: digters.
Hulle is boonop
“kletsers, praters, flaters van God” en hierom moet ons van die digters gered
word!
Die slot van
hierdie heerlike vers waarsku dat die liefde vir ’n gedig opgeoffer sal word:
- Raak
desgewenes maar aan hul vrouens,
Raak nooit te
nimmer aan hul kommas.
Al spelende en
dekonstruerende, maak die digter verse soos ‘n jongleur.
Hy skryf oor die
dood van ‘n geliefde, aangrypend oor die verlies van ouers, hy stel God aan die
woord, kyk na hoere se doen en late, parodieer vet mense, ensomeer. Daar is
deurgaans ‘n ironiese blik en nie om dowe neute nie, word ‘n bundel Allemansgek
genoem. Die sjarme van die gedigte word
opgesluit in die oënskynlike eenvoud – as jy dieper naspeur, beoefen hy die
Rondeel en daar word aandag gegee aan klanke en onverwagse wendings.
Die
versamelbundel – Bandelose gedigte – kry ‘n ander betekenis vir ons in
Afrikaans, omdat die verse met Afrikaanse lesers ‘n band smee. Dit is ‘n bundel
wat met elke lees meer plesiere bring.
Ek dink sy hantering van die lykdig verdien eweneens vermelding en die
lang relaas van die “tweegeveg” wat die geliefde met kanker beleef het, word
werklik besonder goed weergegee. (Interessant dat die digter afwyk van die
dekorum van die lykdig en die rede vir die dood vermeld.)
‘n Ander
gunsteling is “Taksidermie”, ‘n spotvers oor masturbasie (p. 87) en die gedig
oor verlies, “Samehorig” (p. 81) verdien eweneens vermelding:
Daar moet ‘n
wêreld van verlore dinge wees
waarin ‘n
handskoen, inderhaas vergeet,
saamhoort met ‘n
ou koerant,
‘n serp, ‘n
sakdoek of ‘n kam.
En dan die slot:
..............
En voorgee dat
jy alles kan vergeet,
ofskoon jy,
stomverlore soos ‘n mens,
alleen in die
heelal moet wees.
Dikwels is daar
Vlaamse woorde wat ek meen nie vir die gewone leser bekend sal wees nie en
waarskynlik sou ‘n voetnoot vir die leser van waarde kon wees. Maar dit doen
nie afbreuk aan die leesplesier nie. (Nou desgewens of awery is ook van
daardie woorde, wat jy dink jy ken, maar nie heeltemal ken nie.) Plek-plek is
die vertalings stomp – veral wanneer ‘n mens die verse hardop voorlees, besef
jy dat die Afrikaans iets meer úitstuwend verwag het. Soos die dubbele negatief
wat ‘n mens verwag, o.a. by “Tweegeveg” (p. 94). Is “boze” byvoorbeeld kwaai? (p. 94).
Een setfout
(niet in plaas van nie, p. 121) het deurgeglip en kan reggestel word.
Maar dit is ‘n
boek vir die toegewyde leser van die poësie en ook vir diegene wat dikwels mor
dat die digkuns net vir ‘n handvol geleerdes geskryf word. Dis pret en
hartseer. Poësie van die sourdino en die uitbundigheid.
Gaan onmiddellik
na die naaste boekwinkel en koop hierdie bundel!
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Volksblad geplaas.]
