Johan Steyn. Geboorte is ‘n ongerief. Lapa, 2007. ISBN
978 0 7993 3995 6.
Resensent: Joan
Hambidge
In die filosofie
bestaan ‘n studie dat dit beter sou wees om nooit gebore te word nie. Die man
dra dit aan sy ouers op, ironies genoeg. Geboorte is ‘n ongerief – nie ‘n goeie titel nie – word die lewe en sy pendant, die
dood, beskryf deur Johan Steyn. Daar word etlike filosofiese vrae gevra oor die
metafisika, die ouers, en ander kwelvrae wat die gevoelige mens besig hou, pla
en bekommer.
“Ons is die dier
wat oeroud dom / sy geboorte nooit te bowe kom” (“Die Evangelie volgens
Valentinus”).
I.L. de
Villiers, o.a., skryf oor hierdie kwessies, maar in sterk vormvaste gedigte en
met konkrete beelde. Sy voorgangers Totius en T.T. Cloete het by uitnemendheid
vir ons die saamdink van die lewe en die metafisika in ‘n soort “heilige
nuuskierigheid” bedink. Dan praat ons nie eens van Sheila Cussons se tuimelende
verse nie!
En dit is dan
een van die grootste besware teen hierdie bundel: daar is te veel abstraksie,
praat, filosofeer – met die blote uitskommeling of enumerasie van stellings oor
die lewe. ‘n Ander kwessie is dat hier nie genoegsame blyke van digterlike tug
is nie. Sefs die vrye versvorm – om tennis te speel sonder ‘n net, aldus Robert
Frost - word nie met
genoegsame beelde of interne spanning saamgebind nie.
Te midde van
hierdie besware is daar wel ‘n paar verse wat ‘n mens bybly. In hierdie verband
is die gedig oor die persona wat sy depressiepille wegsmyt (“Psigiatrie”),
omdat hy nie meer deur dieper dinge ontroer of geraak kan word nie, onthoubaar:
“Winterreise”
roer my nie,
Chausson,
Thomas, word saai.
Rilke lees soos
‘n verslag.
My stilte is
nuanses kwyt.
Ek neem bloot
kennis van my kind se lag.
Ironies genoeg,
is hierdie gedig ‘n aanwysing van hoé ‘n digter sy / haar bedryf moet aanpak.
Jy moet bereid wees om ágter stiltes in te klim of jou ellendes in die oog
te kyk. Vir my gevoel is die digter dikwels te versigtig en boonop, soos reeds
vermeld, gee hy nie genoegsame blyk van prosodiese beheer nie. En dit is immers
wat ons van ‘n digter verwag. Selfs ‘n breek van ‘n reël, dui op ‘n
(h)erkenning daarvan.
In ‘n vers soos
“Onvergewe” word die leser bewus van ‘n pynlike verlies, maar omdat dit nie
genoegsaam beeldend ontgin is nie, word dit ‘n mindere vers. In “Vondelinge”
staan daar selfs:
In die seisoen
van nydigheid
het ons siele
toegeskroei.
Dertiger-retoriek?
Oom Herman,
Tannie Dina, Toetie en so is waarskynlik dankbaar vir die verse wat aan hulle
opgedra word. Die leser daarbuite deel egter nie in dit wat ‘n gedig behoort te
doen nie, naamlik om iets universeels te word nie.
“Kroniek”, “Elegie vir ‘n vriend” en
“Kinderlike ongeloof” is wat my betref
drie verse wat sterk staan. En die slot van “Dawid” is lekker snaaks:
ag almal buiten
Doppers doebiedoe.
Wanneer die
digter speels of geestig raak, tref hy bepaald. Hy moet meer dartelend dig soos
hy dan ook sy argwaan teen diegene wat godsdiens té ernstig opneem, bely. In
hierdie verband is “Na metafisika” uiters onthoubaar met betrekking tot
“inflasies van die lees”!
Die digter het
in 1981 met Verweer gedebuteer en
daarna bekend verwerf met sy aangrypende vertalings uit die Hebreeus saam met
Joodse digter, Israel Ben-Yosef: Olyfwoestyn.
Dit is
verblyendend dat daar tans rand-uitgewers bestaan wat bundels publiseer. Dit
moet egter steeds met gehalte gepaardgaan, iets nuuts of ten minste,
interessants voortbring.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Volksblad /Fine Music Radio geplaas.]
