Saturday, February 9, 2013

Erika Murray-Theron - Verblyf (2007)



Erika Murray-Theron. Verblyf. Protea Boekehuis, 2007. ISBN  1 86919 148 X.

Resensent: Joan Hambidge

Verblyf is ‘n roman geskryf deur Erika Muray-Theron en dit bevat ‘n lieflike omslag van Tertia Dorfling. In hierdie skildery, wat ‘n soort droomkwaliteit verraai, is daar ‘n huis, ‘n palmboom, ‘n vrugteboom, die son. Waar staan die huis?, wonder die kyker. In die vreemde; dalk Spanje?  Hierdie voorblad skakel met die belangrike verwysings in die teks na Maggie Laubser en Irma Stern en hul unieke siening van die Ander.

In hierdie roman word daar hoofsaaklik gewerk met die binnespraak. Ons het hier ‘n verteller wat van binne na buite vertel. Moderne kwessies soos identiteit, vestiging in ‘n vreemde land, globalisering word op ‘n sensitiewe manier aan die orde gebring. Dit spreek vanself dat stereotipe idees oor die Vreemdeling / Ander in hierdie roman aan bod kom, o.a. in die verbintenis tussen Helene en Alassane, maar ook in die lewens van mense wat in die vreemde hul identiteite moet verander of ontdek dat hulle gay is. En die uitwerking wat dit het op kinders en ‘n voormalige eggenoot.

Die moderne mens is dikwels op vlug na Amerika of Londen – op soek na beter weiwelde weens ekonomiese eise of gewoon die geweld wat mense onderkry. Terselfdertyd is hierdie vertrek nooit eenvoudig of finaal nie. Mense bly verknog aan hul land en hul taal. Aan hul herkoms, Afrikaanse verwysings en gedigte. (Die roman bevat ‘n handige verwysing vir diegene wat nie ‘n gedig herken nie en hoe aangenaam was dit nie om Johan de Jager se Haggadâ vir ‘n wit Afrikaan (1977) weer raak te lees nie. Nou onlangs het Casper Schmidt ook weer “teruggekeer” in ‘n artikel in “By”).

Helena en Nicolene se verhale word vertel met hul aanhangsels en teëspelers. Hulle is twee susters wat behoort tot verskillende kontinente. Op ‘n skerpsinnige wyse word die implikasies van emigrasie ontleed. Nicolene ontdek dat Amerikaners oënskynlik gasvry is (ons weet almal van “let’s do lunch” wat beteken “gaan weg”), maar terselfdertyd hul afstand bewaar en jaloers is op hul vrye tyd oor naweke. Helena, die ander suster, woon in Pretoria en beleef die nuwe-Suid-Afrika en die paranoïa van die moderne samelewing. Sy is verlaat in ‘n verhouding en sy soek naarstiglik na identiteit en hierom beweeg sy terug in jeugherinneringe.

Sy beleef in die nuwe Suid-Afrika al die ellendes bekend aan ons en sy vind aanklank by Alassane, ‘n uitgewekene. Hy het gewoon aan die rand van Mbour, die land van arm mense. Hierdie relasie word ‘n belangrike spieëlteks van Helena se psigiese toestand en dit sal die leser eweneens loon om Sarah Nuttal(red).) se studie Beautiful/Ugly (Duke University Press, 2006) oor Afrika en diaspora estetika te lees waarin vele kodes waarop hierdie boek berus, verder bespreek word.

Die hibriede word raak beskryf in terme van duikbootnavorsing: ‘n gebou wat op die oog af ‘n eenheid het, maar leterlik tot in die fondamente verdeel is (p. 66).Mense woon op vreemde vastelande, maar hulle bly terughunker na die land van herkoms wat hul identiteit gegee het en selfs in die vreemde klou Nicolene nog vas aan familieskap sodat haar suster se gewese eggenoot nog vir haar belangrik bly. Gary weer op sy beurt bly in ‘n kommune in Londen waar jong mense oorlewing ontwille, moet aanpas in ‘n nuwe omgewing en waar “dos-geld” in die kommune ‘n harde werklikheid word. Die roman lewer interessante kommentaar op die veranderende rol van die moderne vader wat kinders uit vorige huwelike oorneem. Of ‘n gay-vader wat begrip by sy kinders ontdek!

Daar is verwysings na moderne tegnologie: mense maak meer onmiddellik kontak met mekaar, maar is ironies genoeg steeds eensaam.

Die roman is besonder vlot geskryf, sonder om oppervlakkig te wees. Die skrywer het reeds vyf romans en ‘n bundel kortverhale gepubliseer en met hierdie teks bewys sy dat sy Afrikaans se Anita Brookner is. Die roman ontglip sentimentaliteit, maar dit word egter nooit ‘n bloedlose analise van dit waarmee elke moderne mens worstel nie.

Lees hierdie roman. Dit was ‘n lonende leeservaring wat my weer teruggeneem het na my Brookner-rak en A.S. Byatt se analise van susterskap in The djinn in the nightingale’s eye.

Daar is baie nagedink oor die onderwerp en al die kompleksiteite van verlyf/weggaan. Dit vul ‘n noodsaaklike gaping in ons leesmark waar daar goeie romans behoef word wat nie net vir ‘n handvol letterkundiges bedoel is nie.

Die outeur erken in ‘n bedankinsgwoord dat sy die briewe van expats gelees het ten einde insae te kry in die psige van sodanige vertrekkers. ‘n Mens kan o.a. ook op Sênet kyk en die toestand van die paradoks begryp: van vertrek, maar verlang. Van weggaan, maar onseker bly oor jou keuse.

Hierom waarskynlik die aanhaling uit die Poolse Jodin Eva Hoffman op bladsy 85:”...the country of my childhood lives with me with a primacy that is a form of love. It lives with me despite my knowledge of our marginality, and its primitive, unpretty emotions...”

Met meer deernis sal ons voortaan die briewe lees op Litnet.

Neet een vraag: wie staan iemand nog vir ‘n bier?

Praat ons nog so?

[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]