Hennie Aucamp. Die
huis van die digter en ander liefdesverhale. Protea
Boekehuis, 2010. ISBN
978 1 86919 339 3.
Resensent:
Joan Hambidge
Nou onlangs verskyn daar ‘n
gedig van Hennie Aucamp op Litnet wat “Metamorfoses” heet. Dit kritiseer die
postmodernis as ‘n figuur wat ander se oeuvres plunder en die gedig eindig met
‘n guitige, stuitige, bitsige profetiese boodskap. Nou lê Aucamp se jongste
verhalebundel voor my: Die huis van die digter en ander liefdesverhale en
skielik besef ‘n mens hoe ‘n gedig, waarskynlik bedoel om ‘n mode of denkwyse
aan die kaak te stel, op die skrywer sélf van toepassing gemaak kan word.
Aucamp het al belangrike
werk gelewer. Sy
beste verhale het hy reeds geskryf. Hulle staan in ‘n Bruidsbed vir Tant Nonnie
(1970), in Dooierus (1976), in Enkelvlug (1978) en veral in Volmink (1981).
Wanneer ‘n mens hierdie
jongste, nogal dunnerige Protea-boekie benader waarin die parapsigologie via
Edgar Allan Poe en Eugène Marais sy beslag kry en die liefdesverhaal bekyk
word, besef ‘n mens die verhale klink na self-parodieë. Trouens, op ‘n plek
verwys ‘n karakter selfs na ‘n lewenswysheid van Aucamp se siening van die
geëmanispieerde vrygesel (84).
Maar vir hierdie
aarts-postmodernis is dit geen probleem dat ‘n skrywer so gaan kuier in sy eie
lêplekke of as selfkoesterend mag oorkom nie. Dit moet net goed gedoen wees.
En dis hier selde die geval.
Die boerewysheid, verhaal, die bo-natuurlike, die liefde (en dood) is al meer
bedrewe deur Aucamp beskryf.
Hy word dus daardie rara avis wat teer op sy eie tekste. Tekste buig in op ouer verhale. In “Waar die
wolke middag maak”, verklap Aucamp iets van sy werkswyse en hoe hy telkens
terugkeer na die plek van sy jeug. Con Viljee, daardie oorskatte boerefilosoof,
pronk hier met die volgende: “'n Mens besit net wat jy vir altyd verloor het”
(93). En daar is ‘n dwarsklap na ‘n
Broederbonder wat hom gedreig het, omdat hy geweier het om vir ‘n
“wankelkandidaat” ‘n positiewe verslag te skryf. En daarna was daar klippe in
die pad. Is dit nodig vir die vertelling, hierdie stukkie wraak?
Aucamp het bykans elke
prosa-prys in Afrikaans ingeoes en deesdae skryf hy ook gedigte, behendig maar
nie groot nie.
Hierdie jongste bundel het
ek deurgelees en bly vra: where is the bloody horse?
Hoeveel van hierdie verhale
sal werklik – binne die grootse In een kraal-versameling – die paal gehaal het?
Hoeveel van hierdie verhale
sou in Die blote storie die kritiese oog van Aucamp deurstaan het?
Van die verhale vang ‘n
ou-wêreld, selfs rassitiese bestaan op: daar is ‘n kleinooi (9), kwêdien (28) – maar hiermee gee die
vertelling die korrekte weergawe van presies hoe mense gedink het en sou ‘n vervalsing van die werklikheid wees om
daardie “vraisemblance” (Barthes) nou aan te pas. “In rooi grond, tussen
kanniedood en vuurklip” is ‘n antropologiese verslag wat iets vir ons van ‘n
vergange wêreld weergee. “Die stolp” loop weer uit op ‘n voorspelbare slot – ‘n
beswaar wat in die verlede nooit teen Aucamp ingebring kon word nie.
En die voorbladfoto is
werklik nie goed nie.
Die goeie taalvermoë is
steeds daar en verhale het oomblikke. Maar dan dink jy: dit is nie vintage-Aucamp nie. Oor die oujongnooi
of lelike vrou (“Die stolp”) het Aucamp al beter geskryf (“Die hartseerwals” en
“Vir vier stemme”); oor bittersoetliefdesonthou (“Kouekoors”) ad infinitum-keer
beter en pakkender geskryf.
Van die ongesêde wat ‘n mens
agter die oppervlak-vertelling moet dekodeer (á la Mark Shorer) is hier nie van
veel sprake nie.
Behalwe miskien vir “Al kwyn
die sonlig teen die hange”.
Daar is te veel water by die
whisky.
Net die tyd sal oordeel
hoeveel van hierdie vertellinge in hierdie bundel sal bly duur. Ek het weer na
Elize Botha se versameling van Aucamp se werk, In een kraal (Tafelberg
Uitgewers, 1979) gaan kyk my om self tot verantwoording te roep. Wat het geword
van die “nugter argwaan”, soos Botha dit noem, wat Aucamp se sterkste verhale
nog altyd begelei het?
En vir ‘n skrywer wat soveel
keer bekroon is, kan hierdie bundel allermins goed gepraat word.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Volksblad geplaas.]
