Dis ‘n Saterdagoggend in 2001 en my foon lui
bittervroeg. My parodiese roman, Sewe
Sonjas en wat hulle gedoen het
het sopas verskyn. Dis Eveleen Castelyn uit Pretoria.
“Joan, ek is lam van die
lag. Passiebomme, Sonja se digbundel
is wonderlik.”
Eveleen Castelyn en haar
man, Cas het ek in die laat-tagtigerjare in Pretoria ontmoet en deur die jare
het ek ‘n warm toegeneentheid jeens hulle gekoester. Cas, verlede jaar oorlede,
was ‘n gul, ruimhartige, ‘larger than life’ persoonlikheid en sy vrou, ‘n goeie
vriendin van Elisabeth Eybers en in eie reg, ‘n voortreflike digter wat in 1978
gedebuteer het met Tussen hemel en aarde. Hierna volg Menslikerwys gesproke in 1984, Minder
as die engele in 1990 en Kubermens
in 1999.
Mevrou Castelyn se bydrae tot die Afrikaanse digkuns is
veral die haikoe en tanka wat sy meesterlik bedryf het. Ook haar verse oor
kleinkinders, siekte, ouderdomsaftakeling en naderende dood verdien vermelding.
Sy is die digter van die mineurstem en teer waarneming. Haar verse is
melancholies en in ‘n laaste brief aan my (27 Februarie) skryf sy: “Ek is nou
net ‘n halwe mens wat nooit weer heel sal wees nie. Ek mis hom elke dag meer”.
En dit is hierdie intieme gesprekke tussen geesgenote
wat sy onder meer so voortreflik verwoord het:
Jy dra ‘n silwer
kransie gevleg om jou kop
oorwinningsteken
in die marathon-wedloop
tussen ouderdom en dood
In ‘n ander pragtige tanka, ook uit Kubermens, skryf soos volg oor die verlange na haar kleinkinders:
Die lekkerruikseep
en die bottels groen sjampoe
het agtergebly –
die geur van my kleinkinders
talm nog in die leë huis
Ook besing sy in “Danseur noble” (Menslikerwys gesproke) die liefdesgeluk van die ouer mens:
my man is ‘n sjinese mandaryn
in sy flambojante jas
kom hy veroweraar binne –
bloedsteen aan sy vinger,
swart romaanse
oë, danseur noble
gryp my hou my vas
vir die asemrowende
jeté en l’air
in die pas de deux
wat ons uitvoer
op die gloeiende afgaanse
tapyt van ons liefdesbed
Reeds die titels van haar gedigte dui op die melancholie
van hierdie onderskatte digterskap: “Séance van verlange”, “Treurige
inkantasies”, “Sterfliedjie op ‘n ou deuntjie” en in Minder as die engele word die metafisika aangespreek. In die
aangrypende “Wat sal wees” skryf sy:
die dooies weet glad niks nie –
beween nie die dooies nie
daar is geen kennis
of wysheid in die doderyk nie
hulle liefde en haat
het verdwyn
Die kortstondigheid van geluk en volmaaktheid is ook ‘n
deurlopende refrein in haar digterskap. In “Tristesse” (Minder as die engele) skryf sy so oor verdriet:
triestigheid
sit vamôre
soos ‘n drel
op my dreskas
En beskryf sy die “verlepte monde” van die rose…wat weer
inspeel op haar voortreflike haikoe later in die bundel:
Roosblare bêre
hartvormig in diep laaie
die as van liefde
Nou onlangs wou ek in Pretoria by haar gaan kuier, maar
weens tyddruk kon ek nie by haar uitkom
nie. Hoe verlang ek nie na daardie jare toe Cas my sou opbel en nooi: ”Come,
honey. I’ll make you a hamboiger.”
Op my rak staan ‘n pragtige biografie oor
Maria Callas, ‘n geskenk van die Castelyns. Sy wou ook alles weet van my reis
na Japan, ‘n land wat haar diep betower het.
Vanaand sal ek na Callas luister en ons vriendskap
‘menslikerwys gesproke’ herdenk. En nadink oor die gedig “Pynlike vraag” (uit Minder as die engele):
altyd dieselfde pynlike vraag
as die voël opvlieg en die vlerkliggies
soos reisigers in die nag verdwyn –
sal hulle ooit weer uit die niet verskyn?
[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van Die Volksblad geplaas.]
Huldeblyk Eveleen Castelyn
Joan Hambidge
Liewe vrou,
met smartsiek oë,
wat verlange na jou kleinkinders
en seuns in verre, verre lande
soos Brasilië of Nederland
só eenvoudig-aangrypend kon vertolk,
daar waar jy nou is,
lees hulle jou haikoes
en ruik hulle die geur van jou klein soenoffers?
Dalk minder as die engele mag jy glo,
afgesluit van liefde of haat
sal ons steeds saans die séance
vir al jou verlore, vertrekkende geliefdes oproep.
Dalk sal ons minder bly uitstel,
leef vir die tevergeefse oomblik,
op ‘n soekende kuberreis
tot stilte kom.
As jy vanaand vir Cas sien,
jou sjinese mandaryn,
sê vir hom ek bewaar
sy bottel Franse sjampanje
net tot en met sonsopkoms. Op
‘n vol en gulle samesyn.
7 Desember 2004
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Litnet geplaas.]
