J.C. Kannemeyer (Red.). Uys Krige: Die naamlose muse.
Protea Boekehuis, 2002. ISBN 1919825 78 9.
Resensent: Joan
Hambidge
Nou onlangs het ek die uitgebreide biografie oor Uys
Krige met groot plesier gelees. Die goue seun is ‘n voortreflike biografie oor
waarskynlik een van die mees onderskatte digters in Afrikaans. Veral Krige se
uitmuntende vertalings het veral ‘n digter soos Pablo Neruda en ander Romaanse
digters vir Afrikaanse lesers toeganklik gemaak.
Die biografie wys ook op Krige se laattydige bekroning as
digter en in die gebundelde opstelle Die naamlose muse (uitgegee deur Protea
Boekehuis) bring J.C. Kannemeyer die digter Krige se letterkundige opstelle
bymekaar. Die titel verwys na die ‘afwesige muse’, die ‘naamlose’ een: omdat
daar waarskynlik ‘n beskermer vir literêre kritiek bestaan.
Met sy titel, skryf Kannemeyer, wou Krige waarskynlik
aandui dat daar wel sprake van ‘n kreatiewe kommentaar op die taal en
literatuur kan wees. Kannemeyer wys op die gemaklike woorgebruik en elegante
skryfstyl (p. 7). Krige bewys myns insiens wel dat daar ‘n muse bestaan met sy
geesdriftige stukke.
Dit spreek vanself dat hierdie versameling tot ‘n
beperkte lesersmark sal spreek. Tog is dit nie net tersaaklike leesstof vir die
letterkundige kritikus nie, maar is die opstelle ook van historiese belang. Die
bundel begin met “’n Brief van Uys Krige aan sy suster Mizzi” (terloops, die
interessantste afdeling in die biografie behels die vriendskap met Roy
Campbell) geskryf te Chez Roy Campbell.
Hier gee hy raad vir die voornemende digter en beklemtoon
dat ‘n digter soveel moontlik die gedigte van ander digters moet lees ten einde
hul ‘metodes’ te begryp. (“Jy sal moet lees en skrywe en lees en skrywe.
Daardie pad is maar swaar en steil en opdraend. Maar dis ‘n wonderlike pad,
nieteenstaande”, p. 11).
Lanklaas was die skryf van ‘n resensie so ‘n plesierige
taak as met die lees van die biografie en Krige-opstelle. Die skandalige
onderwaardering van Krige deur die
Akademie is nou reeds immer bekend. Hoe ironies lees die opstel oor Ingrid Jonker
nie? Dit is asof Krige ook hier ‘n oordeel oor sy eie digterskap
uitspreek: “Kom ‘n digter te sterwe, tree hy sy noodlot tegemoet, stap hy deur
die enkele feit van sy dood in sy lotsbestemming in, word hy sy eie noodlot.
Anders gesê, van daardie oomblik word sy werk – nou ontdaan van al die
bykomstighede wat tydens die digter se leeftyd die werk aangekleef het as
gevolg van sekere aspekte van sy persoonlikheid of karakter, en ontdaan veral
van die bloot tydelike oordeelvellinge van sy tydgenote – ja, vanaf sy dood
word sy werk wat dit altyd voortbestem was om te wees: net sy werk, niks minder
of niks meer nie”(p. 139).
By die lees van hierdie versameling sjarmante en
insigryke opstelle kan ‘n mens sien hoekom Krige se uitsprake (letterkundig en
polities) vir die meeste literatore soos ‘n visgraat in die keel gesteek het.
Hy spreek man en perd aan wanneer hy dit het oor die dorre taalgebruik van
literatore, hul oor- en onderskatting van skrywers. Hy troef bedenklik
parogiale oordele met sy kennis van die wyer letterkunde en sy kennis van
verskeie ander tale.
Hy is polemies in die oorspronklike sin van die woord en
elke uitspraak word met soveel ekstase aan sy leser oorgedra. Hy raak nooit
pedanties nie, maar hy dra onbekende inligting met sorg aan sy leser oor, of
dit nou oor taalkwessies is (soos voëlname) of die lewe en werk van ‘n buitelandse digter. Hy is krities oor mede-digters, maar hy gee
ook raad en lewer konstruktiewe kritiek. Hy gee ‘n goeie lesing van Ousus.
My gunsteling essay is die een oor Pablo Neruda, wat ‘n
mens graag meer uitgebreid sou sien, juis omdat Krige se Spaans-Amerikaanse
vertalings behoort tot die voortreflikste vertalings in Afrikaans. Sy
vriendskap met Roy Campbell word nie ‘n belemmering nie, maar bied eerder
interessante sleutels tot die begryp van hierdie digter van die “bloody horse”.
Boerneef en Van Melle kon hy presies inskat en opnuut is
die leser bewus van sy enorme kennis van ander letterkundes wat nie blote
vertoon is nie, maar insigryke perspektiewe bied op die werk van ‘n skrywer wat
dikwels nie deur sy tyd na waarde geag word nie.
Mary Morison Webster se gedig (“Illi morituri”, p. 133)
word behendig gelees (“They do not care, the dying, whether it be dawn or /
Dusk or daylight full and clear”) en die beginsels van die vrye vers vir elke
voornemende en praktiserende digter goed verduidelik.
Terloops: dit is Dickinson, nie Dickenson (p. 135) nie!
Protea Boekehuis bied ‘n mooi versorgde versameling met
‘n besondere mooi voorblad: “The Open Window” van sy broer François Krige.
Letterkundige kritiek hoef nie swaartillend en onleesbaar te wees nie; nee, dit
kan leersaam, opwindend en toeganklik aangebied word.
[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]
