© Nic de Jager
Stephan Bouwer. Sirene van bloeisels. Human & Rousseau, 2000. ISBN 07981 40171.
Resensent: Joan Hambidge
Die ontydige dood van 'n digter vra altyd vir
her-evaluering en besinning oor die posisie van die digter binne die kanon.
Stephan Bouwer se spontane praatverse met 'n allure van dit is soos-dit is (met 'n skeutjie ironie daarby) het ons digkuns verruim. Ook het
hy tematies 'n bydrae gelewer met sy gedigte wat handel oor die TV-bedryf en
dit moontlik gemaak vir ander gay-digters om
ná die openlike Portrette,
private dele & kanttekeninge uit 1980 die posisie van die gay-mens oop
te skryf.
Die digter het 'n lang stilte as digter beleef en die
gedigte spreek die verwondering aan van 'n nuwe kreatiwiteit soos die
programgedig "Ná stilstuipe". Oor of aanmoediging nou juis die regte
ding is nie en hoe die digter ander vermoei met sy ontydige telefoonoproepe:
Jy raak roekeloos met
jou sinne
doldapper
gedrewe
bipolêr
en vol fin de
siècle-hebbelikhede (p. 7)
Bouwer was opgelei as akteur en 'n mens moet ook die
gedigte analiseer as praatverse, gedigte vir die oor as net leesgedigte.
Die bundel begin met familie-verse (iets wat die ouer
wordende digter haas nie kan ontglip nie) soos
"Familiegeskiedenis" (p. 9) waarin ooreenkomste met 'n oom
verironiseer word. Bouwer ontgin die oorspronklike definisie van ironie: dat
dit 'n kyk-op-sake is wat juis uit pynlike ontnugtering sy ontstaan kry, maar
sig verset teen verbittering.
"Oor diskoers" (p. 11) verset die digter hom
teen die wyse waaroor ons praat oor kanker en dat 'n jong kind nog "geen
kleedrepetisie/vir droefheid en verlies deurloop nie"(mooi beeld!). In
"Nota bene" (p. 13) word 'n x-straal-plaat gedekonstrueer in 'n
aweregse antwoord aan Eybers.
Net soos "Oor sneeu" (p. 23) Villon, Uys Krige
en almal antwoord en wat beslis vermelding verdien, is die Yslandiese verse
waar daar heerlik die spot gedryf word met 'n misverstand in die vreemde. Selfs
digterlike afguns word grappig opgestuur en in
"Klimaatomstandighede" (p. 50) word woorde se betekenisse tot aan die
been gesny (klim-maat/klim-haat?).
Ook in sy lykdigte oor Dan Kirstein (ironies opgedra aan
Nic Swanepoel, self saliger, wat die gedig dubbel-hartseer maak) en 'n vriendin
wat selfmoord gepleeg het, word die pynlike konfrontasie met die dood van
geliefdes aangespreek. Selfmoord word in die woordspel:
so 'n teregstelling verg
moedeloosheid/
moed/
móét (p. 54)
Die gedig oor Gordon Engelbrecht sny diep, omdat dit die
rede vir die dood verskaf word, Vigs. Hiermee ook 'n nuwe wending in die
lykdig, wat dikwels die onbetaamlike onvermeld laat. Die bundel as geheel word,
ironies genoeg, 'n lykdig aan die digter self!
Die waarde van hierdie bundel is dat die digter telkens
diskoersanalises maak van gewone situasies, siekte of verlies.(Hy was ook,
terloops, met 'n akademiese studie oor die diskoersanalise besig.) 'n Liriese
stem wat die sirene van bloeisels kon hoor. Van homself bely Bouwer:
Ek is/was immers altyd ekkerig en eklekties
en 'n liefhebber van woorde wat jou hart laat kreun (p. 52)
Ek is/was immers altyd ekkerig en eklekties
en 'n liefhebber van woorde wat jou hart laat kreun (p. 52)
'n Digter wat onthou sal word vir sy lieflike beeld van
die mense wat hy liefhet wat op hom groei soos mos...
*
Huldeblyk: Stephan Bouwer
'n Doodsberig
- Ons sal jou mis -
in 'n dagblad som op
'n lewe (1948 - 1999), gekis
in 'n begraafplaas geberg.
Ses voet ondergronds.
Netjies geberg.
Wat uitbly, ongesê of selde
verwoord word, is hoe lewe
meedoënloos, ongenaakbaar voortbeweeg:
die dag-nag-wending,
seisoenwisseling, die oseaan
se eb- en vloed. En veral die skuld
wat bly knaag. Soos 'n boorwurm
in hout. Ja, so sal ons uitpasseer.
Net 'n gedig, as ons dit durf sê,
beweeg verby 'n foto in 'n album,
'n innige in
memoriam,
'n grafsteen waarop ligene broei
of ander onklaar sake soos 'n verlore testament.
'n Gedig ja, onbreekbare, kompromislose
steen wat mos bly vergader.
Joan Hambidge
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Burger geplaas.]
