Polemies | Dertien gebooie vir Afrikaans

AVBOB repliek Regter van der Westhuizen

Die voormalige regter van die konstitusionele hof, Regter Johann van der Westhuizen, se artikel (“Dertien gebooie wat Afrikaans kan red”, 17 deser Media24) behoef reaksie. Nie om die regter se siening van die grondwet nie; daar kan ‘n mens sy interpretasie eer.

Dit is egter wanneer hy met voorstelle kom vir die redding vir Afrikaans, dat hierdie skrywer genoop word tot wederwoord. Die hele kwessie rondom die beskerming van minderheidstale en tale in die spervuur, is kennelik iets waarvan die regter onbewus is. Ek was verlede jaar by die Internasionale Kongres vir Vergelykende Letterkundes (ICLA) in Wenen. Verskeie deelnemers het hul besorgdheid uitgespreek oor die problematiek, o.a. geleerdes uit Indië. In Afrika is daar klein statte waar ‘n laaste geslag nog ‘n inheemse taal kan praat. Matthias Brenzinger aan die Universiteit van Kaapstad doen baie werk om sogenaamde inheemse tale op te teken en te bewaar.

Ek het oor sy boek (mede-redakteur Sheena Shah) gekryf, Ouma Geelmeid ke kx’u ǁxaǁxa Nǀuu. Uitgegee deur CALDi, Universiteit van Kaapstad.

Sheena Shah & Matthias Brenzinger met Katrina Esau, Claudia du Plessis en Mary­Ann Prins Vyf mense, waarvan drie susters, is die enigste mense wat nog die N|uu-taal kan praat en ’n groep akademici het hulle gehelp om ’n ortografie vir hulle taal te skep. So sal hulle taal en die geskiedenis bewaar bly. (WoordeWat Weeg/ S. Shah & M. Brenzinger - OumaGeelmeid ke kx’u ǁxaǁxa Nǀuu (2016). Besoek 21 Julie 2017).

Die Universiteit van Princeton is eweneens besig met so ‘n bewaringsprojek.

Van der Westhuizen beweer verder met groot stelligheid:

Filistyns, Moabities en Amelekieties het nie oorleef nie. Hebreeus het – vir eeue sonder ’n land, regering of beskermende regstelsel, deur onder meer harde werk en volgehoue studie.

En dis juis die punt. ‘n Taal hoef nie uit te sterf as die mense wat dit praat, omgee nie. Meer nog, ons praat hier van die hoër funksies (soos ‘n wetenskapstaal) en nie patois nie.

Maar waar ‘n mens werklik dink die skrywer weet nie waarvan hy praat nie, is wanneer hy hom ook verder uitlaat oor kanonisering. Koos du Plessis die Hertzogprys vir poësie? Hy was / is ‘n puik liriekskrywer, maar bepaald nie in die liga van ‘n Krog of ‘n Opperman nie. Ek verwys die regter na Harold Bloom se The Western Canon.

Wanneer ‘n persoon van statuur inbeweeg in komplekse kwessies soos taalpolitiek (-ideologie) en kanonisering kan hy bepaald nie anders as om net ‘n persoonlike opinie te gee nie.

Sonder skroom bely hy:

Ek is skuldig. Ek was betrokke by die Universiteit van Pretoria se besluit om Engels (met uitsonderings) as voertaal te gebruik.Tesame met ’n proses van raadpleging op die kampus wat vir almal oop was en waaruit die EFF en AfriForum geloop het, was ek voorsitter van ’n paneel wat aan die universiteitsraad verslag moes doen.

Ek doseer Afrikaans aan die UK waar meertaligheid erken word. Toe ‘n gesiene kollega, Henning Snyman, onlangs oorlede is, het die Monday Paper my eulogie in Afrikaans gepubliseer.

CALDi aan die UK is ‘n sentrum vir Afrikatale en die projek vir meertaligheid word deur my ondersteun – eerder as ‘n siening dat ons almal Engels wil wees en is.

AVBOB is tans besig met ‘n massiewe projek vir die digkuns.

Daar bestaan uit twee dokumentêre programme (een oor die Afrikaanse poësie, en een oor die Engelse poësie) waar daar gepraat word oor die relevansie van die digkuns. Op 1 Augustus word ook ‘n poësiekompetisie gelanseer waaraan sprekers van al elf landstale kan deelneem. Uiteindelik sal daar ‘n webruimte wees waar mense van alle taalgroepe ‘n lykdig of troosgedig sal kan aflaai om te help met die verlies van ‘n geliefde.

En in Augustus 2018, ter herdenking van AVBOB se 100ste bestaansjaar, word daar ‘n bundel met 100 nuwe gedigte deur gevestigde en nuwe stemme gepubliseer, 9 verse in elke landstaal plus een gedig waarvan die identiteit eers dán bekend gemaak sal word.

En hierdie representasie van inheemse tale is ‘n eerste in Afrikaans (Woorde Wat Weeg/Nuus | AVBOB borg die poësie op groot skaal. Besoek 21 Julie 2017).

Hierdie projek bewys hoe kompleks ons samelewing is en dat ons eerder moet fokus op die verskillende tale in ons land, as om terug te val op ‘n gelykmakende, swak Engels. Ons het genoeg ge-mea culpa. Dis nou die hoogste tyd om vooruit te beweeg.

* Ek wou nog sê sal in die volgende tydgleuwe weer op Via uitgesaai word: 22 Julie om 15:30 en 23 Julie om 13:00.

© Joan Hambidge