Cas Vos – In ’n oomblik. Naledi,
2017. ISBN 9780928316445
Resensent: Joan Hambidge
Die
belangrikste bydrae van hierdie bundel van Cas Vos wat heet In ’n oomblik
is die herdigtings van Konstantinos Kavafis en Georgos Seferis se gedigte.
Verskeie
Afrikaanse digters het al hierdie digters na Afrikaans getransporteer. Eersgenoemde
deur Uys Krige, ekself, Johann de Lange; laasgenoemde deur Dian Joubert.
Vos het die
voorsprong dat hy met die oorspronklike Grieks kan werk. Ons dink hier aan
onder meer Fragmente uit die Ilias.
Steeds moet ’n
gedig egter in die nuwe taal as gedig oortuig. Dit gebeur oortuigend in “Die
siele van ou mans”.
Die bundel
bevat belangrike endnote oor die digters wat vertaal is en Auden se bekende
uitspraak oor die probleme rondom vertaling.
Volgens Auden
kan interne alliterasie, vergelykings en metafore behou word; liriese
komponente, homofoniese assosiasies, en ritme staan aan die verloorkant.
Vos se kennis
van Grieks kom nuttig te pas en die vertalings van hierdie twee digters is ’n
bydrae tot die vertaalkuns wat veral deur M.M. Walters geboekstaaf is as
redakteur van puik bloemlesings. (Uys Krige se Spaanse dans bly die
beste.)
Wanneer Vos
egter uit die Engels vertaal, is dit minder imposant: onder meer Gregory Orr se
“Na ’n dood”. ’n Mens wonder ook waarom Afrikaanse digters probeer om klassieke
Engelse verse te vertaal. Ons verstaan almal tog Engels.
Dit is egter
wanneer ’n mens oor Cas Vos se eie belewenisse nadink, dat die ou hebbelikhede
weer hier aandoen: sentimentaliteit, lawwe beelde, gedigte wat tegnies en dus
nie vormlik afgerond is nie, rymdwang, verkapte prosa, woordoordaad, die
verhewe aanslag, ensomeer.
Siekte en
ellende waarborg helaas nie ’n goeie gedig nie.
Daar word
onder andere oor siekte (diabetes) geskryf: Nou het ons in Afrikaans E.W.S.
Hammond se Doodsteek van ’n diabeet; ons het Ernst van Heerden se
operasie-verse; ons het Opperman se inbeweeg in die onbewuste in die
onoortroffe Komas uit ’n bamboesstok. Onlangs was daar Marlise Joubert
se Splintervlerk.
Daar is T.T.
Cloete en Sheila Cussons wat uit verwonding en pyn magistraal bly dig het.
Maar siekte en
ellende waarborg helaas nie ’n goeie gedig nie. Opperman was onder meer gaande
oor Hammond se spaarse, woordsuinige verse.
Die
siekteverse hier by Vos lewer die volgende op:
Diabeet
Al is ek
deurtrek van suiker,
bly ek die
Here se stroopsoet seun. (38)
of
Gebed vir ’n ortopeed
Trap jy net versigtig op jou voet,
drink jou antibiotika en wees soet. (52)
Die lykdig vir
Bertie du Plessis, “Aan Helderberg se voet”, is gewoon potsierlik. Is die
digter ernstig wanneer hy skryf:
Ons het Sondagaande
by die Doll’s House
aan hamburgers gesmul.
Die lewe het ons op die hande gedra
en ons woorde land en sand gestrooi.
oor ons nagvrese en trillende verwagtings (17).
Daar is verse
oor die liefde. Picasso en Muhammad Ali. Goethe en Vincent van Gogh. Lykdigte
en beeldgedigte dus.
Diskoerse,
dispute en dialoë. Paul Celan word helaas verminder (40). Daar is opdragte vir
vriende, geliefdes en ’n ortopeed.
In die
publisiteitsnota verneem ons: “Die intertekstuele gesprek met Homeros en Dante
as reismotief om ’n langdurige ongeluk en operasie poëties te verwoord, is nuut
in die Afrikaanse digkuns.”
Die klassieke
toespelings dalk; digterlik faal dit.
“Ek is, daarom
taal ek,” heet ’n afdeling. Die toespeling op “cogito ergo sum” is fasiel.
En die
lofuiting vir hierdie bundel wat verwys na sonderlinge poëtiese vondste,
oortuig nie.
Die kritiek
het nou al by herhaling sekere mankemente uitgewys en ’n mens wil nie hamer op
dieselfde besware nie.
Dit is net
jammer dat iemand met soveel kennis van die klassieke, verval in ’n bundel wat
nie deurgekomponeer is nie.
Die
toespelings op groot digters soos Wislawa Szymborska, Anne Carson, Breytenbach
en Mallarmé vra vir ’n sterker ars poëtiese aanslag.
Hierom in “Om
’n gedig te maak” (8) word “gereedslaap” wat inspeel op gereedskap ’n ironiese
(en onbedoelde) ondermyning van die vers.
Motto’s is nie
net aanhangsels of oorbelle nie. Dit moet ’n gedig voortstu.
Daar is net te
veel verspeelde kanse en gedigte wat nie verby ’n eerste weergawe kom nie.
Hierdie
gedigte is lekkende siwwe soos die digter iewers oor sy niere skryf.
