Boas Mei is verward deur Tinus Horn. Uitgewer: Penguin, 2015. ISBN 9781415206621
Resensent: Joan Hambidge
Resensent: Joan Hambidge
Baie duidelik op die skaterblad
van Tinus Horn se roman Boas Mei is verward staan daar: Fiksie.
In die vrywaringsklousule
verneem ons: “Hierdie boek is fiksie. Enige ooreenkoms tussen die karakters en
denkbeeldige mense is doelbewus.”
Nou weet jy ook wat Etienne
Leroux in gedagte gehad het met sy spel in hierdie soort kontrak tussen teks en
leser.
Horn se ander romans heet Droster
(1995), Hemel op aarde (’n grafiese roman saam met Alastair Findlay,
1996) en Bomskok (2014). Verder is hy bekend om sy skitterende portrette
van Afrikaanse skrywers waarin ’n satiriese blik sy handtekening is.
Dit is amptelik: Ons
hoofkarakter is verward.
In hierdie opsig herinner die
roman aan Mark Winkler se nou onlangse Wasted (Kwela), waarin die leser
bekend gestel word aan ’n outsider-figuur met sy besete, eiesoortige blik op ’n
vervreemdende wêreld wat Colin Wilson in The Outsider (1956) so pakkend
beskryf het.
Boas is ’n treurige figuur en sy
laerskooljare en liefde vir syfers word veral aangrypend vertel. Die verteller
lewer implisiete kommentaar op die eise wat die gemeenskap stel. Terwyl Boas
“gekamerverlaat het in sy broek”, word die ander kinders beskryf soos Gawie
Enslin, wat vas aan die slaap is omdat daar weer nie die oggend brood by die
huis was nie.
Boas se liefde vir syfers as
kind dui alreeds op sy obsessionele en afwykende gedrag. (Hierdie leser wil
egter nie in die strik trap om ’n sielkundige etiket om sy nek te hang nie
omdat dit sy funksie as romankarakter sal verskraal. Hierdie roman is eweneens
antipsigiatries.)
’n Uiters onthoubare karakter is
Dokter Kranko, wat elke oggend met ’n skalpel skeer (bl. 30) en die roman
beweeg voortdurend tussen die verskillende aannames oor presies wát normaal is
– en wat “abnormaal” behels. Ook die naamgewing vra vir ’n aweregse lees van
hierdie roman: Dokter Kranko, Lente Kolyn, dokter Appelman, verpleegster Peony
Fisant, ensomeer.
Daar word ’n duidelike spel met
die leser gespeel in hierdie roman. Ons sien ’n soort roman-binne-in-die-roman
(onder meer op bladsye 59 en 60) en Boas konstateer ook dat die skrywer kan
besluit oor leestekens – en te hel met die leser! En dit is ’n belangrike
uitspraak vir die begryp van hierdie roman: Jy moet die voorwaardes van Boas se
volgehoue ontwrigting aanvaar om die boek te lees (en te geniet).
Boas het ’n obsessie met skoene
en skryf – teen mure en selfs op ’n toiletdeksel. En ook onderbroeke is vir hom
belangrik.
En sy verlede word oopgeskroef.
Talia se gunstelingwoord is “skrootwerf”. En Boas s’n is “banneling”, “bakatel”
en “Bartholomeus Diaz”.
Die roman stel die oeroue vraag
oor waansin: Wie is die malste? Die pasiënt of die psigiaters en dokters wat
simptome identifiseer en die kompleksiteit van elke menslike ellende miskyk?
Dit is die soort boek wat jou
noop om weer na R.D. Laing se alternatiewe sieninge oor waansin te kyk. Dit
word antipsigiatrie genoem en in hierdie roman is die uitbeelding van
psigiaters dalk ’n bedoelde truuk om hierdie debat weer aan te spoor?
In The Politics of Experience
and The Bird of Paradise (1967) het Laing onder meer beweer dat skisofrenie
’n manier is om deur die krake van ons toegekorste bewussyn te breek. En dat
waansin ná ’n skisofreniese episode jou op ’n nuwe manier na die werklikheid
laat kyk.
Wat is normaal? Tinus Horn se
roman kan ook gelees word as ’n antwoord op die sogenaamde “double bind” tussen
die gemeenskap se verwagtinge (hier dan ook die psigiaters s’n) en wat die
individu, Boas, wil doen en begeer. The Divided Self (1960) is hier van
toepassing. Vir skeptiese lesers: Al het Horn nie hierdie boeke gelees nie, kan
’n mens hierdie kompakte teks só benader.
Daar is baie humor hier te vinde
(soos bl. 138 se gedig). Kinderperspektief en die ervaring van liggaamlike
veranderinge en menstruasie word eerlik beskryf.
Dit is ’n teks wat ’n mens
inkatrol. Dit is vaartbelyn geskryf met duiwels wat ondergronds dans.
