Resensent: Joan Hambidge
I
Hierdie vertalings van Catullus is deur die gerekende klassikus Richard Whitaker – hy het Grieks en Latyn aan die universiteite van die Witwatersrand, Oxford en St Andrews studeer, en is tans Emeritus Professor van Klassieke Tale by die Universiteit van Kaapstad – en die digter Douglas Reid Skinner bekend om sy manjfieke vertalings van onder meer Marco Fazzini (2020), en ook vir sy redakteurswerk by die AVBOB-projek.
As digter word Skinner hoog geag (Woorde Wat Weeg | McGregor Poësie fees 2019 | McGregory Poetry festival 2019. Besoek 11 Oktober 2020)
Hierdie leser het dié teks letterlik in een sitting deurgelees. 88 bladsye gevul met gedigte vol humor, melancholie, wreedhede en kritiek op mededigters.
95
After nine winters and nine harvests since he began,
my friend Cinna, finally, has published his Zmyrna—
while disgusting Hortensius has vomited up
five hundred thousand verses in just one year.
Zmyrna will reach even Satrachus, deep-channelled river,
and Zmyrna will still be read by distant generations.
The Annals of Volusius, however, will perish in its Paduan
birthplace, fit only for wrapping mackerel and chips.
Die grappige modernisering is skreeusnaaks – domestisering van die gegewe in die vertaalteoretikus Venuti se terme. Die teks word "huis toe" gebring sodat die leser dit kan verstaan.
95
Zmyrna mei Cinnae nonam post denique messem
quam coepta est nonamque edita post hiemem,
milia cum interea quingenta Hortensius uno
<versiculorum anno putidus evomuit.>
Zmyrna cavas Satrachi penitus mittetur ad undas,
Zmyrnam cana diu saecula pervoluent.
at Volusi annales Paduam morientur ad ipsam
et laxas scombris saepe dabunt tunicas.
Die werk van Catullus word hier vertaal met die Latyn aan die linkerblad en die vertalings aan die regterkant.
Ek doseer tans Tristia en die invloed van Latyn op hierdie digter se denke en skryfstyl is alombekend. Boonop lees die uwe elke dag Latyn sommer vir ontspanning om altyd die oorsprong van woorde na te speur. 'n Goeie breinoefening soos blokkiesraaisels. Op skool was Latyn 'n verpligte skoolvak tot standerd sewe, maar ongelukkig het 'n nuwe plattelandse skool dit nie tot matriek aangebied nie. Daarna was daar kort kursusse in Latyn. En een oor Catullus deur wyle Suretha Bruwer.
Die meeste lesers ken die volgend een van Catullus:
85
Odi et amo. quare id faciam, fortasse requiris?
nesci, sed fieri sentio et excrucior.
85
I loathe and I love her. How so? you might ask.
I don’t know, I just feel it and I’m crucified.
II
Wie was Catullus presies? Hy het geleef 84 - 54 VC en word beskou as een die grootste liriese digters. Inderdaad gryp die gedigte mens aan. Jy lag soms hardop oor die opmerkings oor mede-digters (wat bewys dat gedigte literatuurkritiek-in-aksie is), ander kere voel jy ontroer oor die komplekse emosies oor die geliefde Lesbia wat hy haat én liefhet. Daardie odi et amo. Jy sien iets van die tyd raak en hoe mense geleef het.
Catullus het die tradisie van sowel die Romeinse as Griekse digkuns goed geken en sy gedigte speel in op verwysings na sy precursors in Harold Bloom se terme. (Die endnote help die leser om van die verwysings te snap.)
Propertius het van hom gesê:
Sexy Catullus also wrote erotic poetry
that made Lesbia even more famous than Helen.
Lesbia is die pseudoniem van ene Clodia, 'n verbastering van Claudia, omdat haar ouers simpatie had met gewone mense. Catullus wat die stylfigure en retoriese strategieë goed onder die knie had, skryf vir en oor haar. Sy was ouer as hy en kennelik 'n baie wyse dame oor wie se doen en late allerlei skinderstories die rondte gedoen het. Cicero moes sy vriend Caelius in 56 VC verdedig oor insinuasies van pogings tot vergifting deur dié vrou. Dit het weer tot gevolg gehad dat sy "aangekla" is deur die orator van 'n bloedskendige verhouding met haar broer en dat sy moontlik haar man vergiftig het.
Waar of vals? Onmoontlik om te bepaal, maar ons weet Caelius was 'n opponent ...
Hierdie inligting is 'n obiter dictum, want wanneer ons fokus op die gedigte vind ons dieselfde psigologiese ambivalensie as in Petrarca se verse oor Laura. Norman O. Brown het immers beweer dat Petrarca haar "ontdek" het sodat hy kon dig in verse van liefde en verlating. Dieselfde geld die liefdesverse in Tristia waar die geliefde eroties besing word, maar ook weggegaan het en 'n silwer herberg in die sneeu bewoon.
Brown (1913 - 2002), 'n Amerikaanse klassikus en teoretikus, het insiggewende studies oor klassieke tekste geskryf soos Life Against Death: The Psychoanalytical Meaning of History (1959). Verder het hy mitologiese tekste gebruik om moderne kultuur te begryp en toeganklik te maak.
Die vertalers Richard Whitaker & Douglas reid Skinner wys daarop dat Catullus in sy gedigte oor Lesbia die Saffiese stanza aanwend (vier reëls wat metries dieselfde is opgevolg deur 'n korter een). Gedigte 51 en 11 dan. Ons word verder ingelig oor die epyllion en hendekasillabes (Grieks vir 11 sillabes). En dat 'n manuskrip in 1300 in Verona gevind is. Gelukkig is dit gekopieer en bewaar. 116 gedigte. Met metabesinnings oor die funksie van die digkuns in gedig 50:
we had a ball scribbling in my notebooks
multum lusimus in meis tabellis
Wat 'n wonderbaarlike boek. Richard Whitaker het ook die Iliad en Odusseia gelokaliseer in sy vertalings en dit word voorgeskryf aan vele universiteite. Mag hierdie boek dieselfde pad loop.
Pauci ex eis.
