Dinsdag, 12 Mei 2020 | Mits dese wil ek vir jou sê
Die gewone roetine: opstaan, skryf, lees, Frans luister, foonoproepe ...
Met 'n al-hoe-minder-geduld vir die kognitiewe dissonansie van ons owerhede. Van dubbelpraat met die ekonomie wat in 'n wurggreep is.
Die masjien het 'n mat nie droog gemaak nie. Later help die rinse-siklus om al die water uit te wring.
My buurman hang om die deur en hoor of ek 'n hamburger behoef. Wys dit van die hand. Pas gebrekfis. 'n Uur later blyk dit dat kitskos net afgelewer mag word.
Nog 'n wet wat nie sin maak nie. 'n Ruk later met die masker aan om inkope te doen.
Onthou 'n droom van laasnag: ek moet 'n vlug haal Engeland toe, draai om vir 'n jas en verpas die vlug.
*
“You’re not allowed to write about this… Don’t you ever write about this. Do you fucking understand me?” So meen die eks waaroor Carmen Maria Machado skryf in The dream house, 'n memoir-roman waaroor die kritiek nie uitgepraat kan raak nie.
Maar hierdie storie word meer as die skeiding tussen twee geliefdes, omdat die skrywer dit laai met mitologiese verwysings en teorie: Stith Thompson se The Motif-Index of Folk-Literature en verskeie queer-teoretici wat wys op die “battered woman syndrome” wat die vernielde terug in die closet plaas (Motif-Index of Folk-Literature - Wikipedia. Besoek 12 Mei 2020).
Op 'n eerlike manier word die ontstellende onvermoë om die destruktiewe verhouding te verlaat, ondersoek. “Fear makes liars of us all,” word daar opgemerk. En hoe waar is dit nie.
Hierdie boek het ek van die oomblik wat ek dit begin lees het, met verbystering, herkenning én skok gelees. Dit is 'n kreatiewe kragtoer.
Die skrywer is van Kubaanse afkoms, groot van postuur en hierom kon mense nie glo sý is die vernielde nie; die objek van liefde is immers tog blond en petite.
Wat mense van buite waarneem, is dikwels nie die waarheid nie. Binne die verhouding speel daar 'n ander dinamiek af. Ook in hetero-verhoudings.
Trauma verander die liggaam se DNA soos 'n virus, skryf sy.
Stanley Fish se beroemde teks Is there a text in this class? (1980) vorm deel van die sogenaamde resepsie-estetika. Die rol van die leser word die hooffokus in die triadiese verhouding skrywer/leser/ teks. Daar is nie finale interpretasie nie, maar dit beteken nie dat die leser se subjektiewe reaksies die laaste sê is nie. Dit word steeds getoets aan die teks. Dit beteken net dat verskillende lesers op verskillende tye anders na 'n teks sal kyk. Hierdie leser skryf in boeke en so registreer 'n mens dan hoe jy op 'n bepaalde tyd na 'n boek gekyk het.
*
Seinfeld in seisoen 8 takel die trauma-narratief. En die spel tussen die vier hoofkarakters konsentreer op verskillende soorte humor: Kramer het lyflike humor; Jerry s'n behels vinnige woordspel met veral Elaine wat blitsig hierop kan reageer; George s'n lê opgesluit in misverstande (“bumblings”).
Frank (Jerry Stiller), George se pa, kan nie meer kook nie, weens 'n traumatiese ervaring tydens die Koreaanse oorlog. Die tafel word gedek vir leed: dan kom die dénouement. Hy moes kook vir soldate en het vleis wat oorryp (dus vrot was) verhul met soute en speserye. En toe almal begin oorkook, het dit hom so getraumatiseer.
Een soldaat moes op 'n prop sit toe hy teruggevlieg is huis toe.
Hy word oorreed om vir Kramer tydens 'n funksie te kook en dan die voorspelbare: iemand eet iets en dan ...
'n Episode wat handel oor die abjekte.
Terug in trauma.
Wanneer Elaine haar baas in Burma besoek – hy is ondertussen van sy klippers af – om toestemming te kry vir haar uitspattige aankope, word die woorde van kolonel Kurtz in die slottoneel van Apocalypse now in sy mond gelê.
“The horror ...”
Dus twee verskillende hanterings van trauma: pynlik-ernstig by Carmen Maria Machado. Satiries in Seinfeld.
Beide tekste weet egter dat alle mense al trauma / pyn / verwerping ervaar het en dat jou wonde jou nooit verlaat nie.
Terwyl ek hierdie blog skryf, verneem ek Jerry Stiller, die vader van Ben Stiller, is sopas oorlede (Jerry Stiller Dead/ ‘Seinfeld’ Actor, Ben Stiller’s Father Dies at 92 – Variety. Besoek 11 Mei 2020).
Dus sal hierdie reeks nou anders benader word. Met die wete dat hierdie ou knorpot nie meer met ons nie.
*
Kinders dra hul wonde soos medaljes
(Aldus Leonard Cohen)
Tussen kleinpouse
en grootpouse
leer ons die alfabet
van verwerping, die logaritmes
van verdriet
en die grammatika van afsê.
Ná skool vervoeg
ons verder aan standverskille,
die vader se inkomste,
én aksentverskille
tussen die bo- en onderdorp.
Sonder ‘n omhaal
van woorde
is ons so teen twaalf
goed afgerig
om subtiele klassifikasies
neer te pen.
Tabelle van inkomste, stand
en ras
word behendig
teen die stil kind
gegooi. ‘n Klasmaat skuif
skielik weg. Skunnige opmerkings
verwond en yk.
Hier dan die bloudruk
vir die latere onvermoë om dubbelspraak
of konjunktiewe te aanvaar.
So, as Hy weer kom
as Hy weer kom, kom haal Hy
sy pêrels.
(En skielik is dit aand, 2005).
*
What do you get when you mix alcohol with literature? Tequila Mockingbird,is een van die grappe wat die rondte doen.
Nou weer Seinfeld.
Hoe meer films jy ken, hoe meer resoneer hierdie reeks. En hoe episodes flink inmekaar skuif, is lofwaardig. Soos in 'n speurverhaal is elke clue relevant. Jerry lewer Newman se pos af sodat hy die pos na Hawai kan kry. Newman kry nie die pos nie, want nog nooit was die posdiens so flink nie en hulle besef dit was nie Newman nie.
'n Vriendin (tussen aanhalingstekens) van Elaine uit 'n vorige reeks maak weer haar opwagting.
Trouens, die Thompson-indeks kan ook op Seinfeld van toepassing gemaak word.
Die reeks is soos 'n moderne folktale en analiseer die rolle van mense wat spesifieke rolle vertolk in die Amerikaanse gemeenskap – en dekonstrueer dit dan.
Kramer wat dikwels werk met desepsie en sy opponent verneder. Sy besoeke aan die prokureur om raad is, bewys hiervan. Rook benadeel sy voorkoms en die prokureur tree die tabakraad aan. Helaas, helaas. Kramer se vergoeding van die raad is om as poster op Times Sq te land – 'n heerlike parodie van die Marlboro-man.
Woensdag, 13 Mei 2020
Soekend na 'n bank wat oop is – net ATM's is tans in my buurt werkend.
Nuus word oorweldig deur die korona-pes. Die lewe, soos ons dit geken het, is vir ewig verby. Geboue in die stad verloor hulle energie. Water en ligte moet steeds betaal word vir hierdie geboue wat in nou die ICU is.
Toenemend word dit moeiliker om met vriende of kennisse te praat oor die toekoms. Dieselfde narratief: negatiewe ervaring, spekulasie, onsekerheid.
Vind dit moeilik om te kommunikeer met mense wat deur trauma gaan. 'n Sielkundige waarsku dat inperking mense vreemd laat optree. In Italië bly mense eerder tuis na die grendeltyd verby is.
Navraag oor die haikoe in Afrikaans neem my terug na die pogings wat ek gepleeg het. Onmoontlik om hierdie versvorm in Afrikaans korrek te pleeg. Die tegelykertydsaspek gaan helaas verlore:
Haiku
‘n Padda se plons
nietig in die vywer vol
reeds gedoende slyk.
(Uit: Gesteelde appels, 1989).
Kan ongelukkig nie die persoon deeglike raad gee nie; my boeke is op kantoor toegesluit.
*
Seinfeld gaan steeds voort om nog taboes te takel soos mense in komas, die living will, e.d.m. Higiëne-freaks en obessiewe kompulsiewe gedrag word opgestuur.
Wanneer iets lyk of dit werk, word die mat onder die karakter se gat uitgeruk.
'n Sleutelhouer van George som dit op: sy baas se plastiekkop op 'n sleutelhouer word gedruk en dan sê dit: heilige koei!
Hier is geen heilige koei wat nie geslag word nie. As jy 'n ghost writer is, verwag 'n ghost reader, meen Jerry, die filosoof van die minutiae.
Wrede, wrede humor. Met Freud se waarskuwing dat jy lag oor iets omdat jy dit in wese vrees.
*
Korona
Onder my twee vasgekluister
in rusies en make-up-seks
hadedas raas orgasmies
regs van my 'n koerant
met afleggings en slegte nuus
links van my rumoer
haweloses en bedelaars vir kos
die palm van hand
wys die hartlyn bó
die koplyn
ek wys vuis
vir onsekerheid spekulasie
in 'n vers wat oopval
rigtingloos weerstandloos
op reis onder nomadiese sterre
in gefnuikte papierblomme
*
Die hotelletjie onder my venster se Cloud 9 plakkaat word toenemend Covid-19.
Ons is in 'n luukse tronk, 'n strafjaart, meen my buurman.
'n Klankkas waarin opponerende boodskappe terugbons. Wat is waar? Wat is wolhaar?
*
Rembrandt se skildery Bileam en sy eselin verwys na Numeri 22: 22 – 35 in die Ou Testament. Dit is die vierde boek in die Hebreeuse Bybel wat bemidbar מדבר, in die woestyn beteken. Numeri (getalle) verwys na die sensusopname in hierdie boek met aanwysings van hoe om korrek te lewe. Die trek van die berg Sinai tot by Paran word beskryf.
Die volk is egter opstandig en word dan gestraf en moet veertig jaar lank in die woestyn rondswerf. Uiteindelik word die reis voltooi met 'n trek om Edom en Moab tot by die Jordaanrivier.
So begin hierdie boek:
Die Here het met Moses gepraat in die tent van ontmoeting in die Sinaiwoestyn. Dit was op die eerste dag van die tweede maand, in die tweede jaar nadat Israel uit Egipte weggetrek het.
Die doellose trek is waarskynlik iets wat tans met verskeie van ons resoneer.
*
Hier is Rembrandt se beroemde skildery.
Dit is 'n vroeë werk van die meester in 1626 geskilder. Bileam, die heidense profeet is deur die Moabitiese koning Balak ontbied om Israel te vervloek. Die eselin weier egter driemaal om verder te loop, omdat 'n onsigbare engel die weg versper. Die profeet sien nie die engel nie en wanneer hy die eselin slaan, vra sy: “Wat het ek aan jou gedoen?” Dit is egter God wat deur die eselin praat en Bileam kom tot inkeer.
*
Ons hoor die president praat. 'n Puntlose toespraak vol retoriese strategie. Die sub-teks: die grendeltyd gaan nog lank met ons wees.
Hopelik sal niemand piemp oor waar mense sigarette kry of hoe hulle oorleef in hierdie tyd nie. Selfs branderplankryers mag nie op die see wees nie.
Donderdag, 14 Mei 2020
'n Koue oggend. Die Franse grammatikateks fokus op vreemde lande. Dit aktiveer herinneringe aan reise na die buiteland.
Elsa Joubert skryf 'n pragtige brief gerig vir haar huisdokter (in haar handskrif afgedruk in Die Burger) en versoek dat ouer mense hulle kinders en kleinkinders mag sien. Die bedoeling is dat hierdie brief ook by die president moet uitkom.
Sy skryf: “Daardie kloppende verbintenis tussen ouer en kind, vir elke kind eenmatig, vir elke ouer iets individueel, is uitgeskakel.”
Werklike verbintenis gaan veel dieper as skype en ander elektroniese kommunikasie. Ek gaan akkoord hiermee. Net voor die grendeltyd wou ek vir 'n skrywervriendin in 'n aftree-oord boeke neem, maar toegang is volstrek geweier (Legendariese skrywer (97) pleit namens bejaardes | Netwerk24. Besoek 14 Mei 2020).
Die rektor van US Wim de Villiers en 'n vise-rektor en internasionaal-gerekende mikrobioloog, Eugene Cloete wys op die statistiese “patchwork” rondom hierdie pandemie:
The average mortality in South Africa due to Covid-19 is currently three per day, a total of 206 since 5 March [at the time of writing this on 12 May]. If we compared that to some other causes of death, we see that 194 of the 7.7 million people living with HIV-AIDS in our country die daily, 80 daily as a result of TB, 69 as a result of diabetes, and 26 as a result of influenza.
While we are grappling with insufficient epidemiological information about the real risk that the novel coronavirus poses, one of the only certainties at the moment is that the pandemic is destroying the livelihoods of millions of people (President Ramaphosa’s latest announcement on the lockdown is too little, too late | Daily Maverick | Besoek 14 Mei 2020).
Twee reaksies wat soveel vertolk wat vele mense tans voel.
*
Oor RSG is daar 'n onderhoud met Hanna Kotze wat praat oor ekosmart. Dit wys op die mens se verbondenheid aan die natuur en enige groot ramp het 'n kollektiewe impak op mense se psiges. Sy verwys na Antoinette Pienaar en haar belangrike werk as plaaslike guru. Uiteraard het die pandemie 'n impak op mense tans.
Ons lei almal nou aan kwarantynkoors, meen die uwe.
*
Crito, daardie kuberboelie is stil vanoggend. Iemand wat oor resensies skryf wat nie die boeke gelees het nie, is ver van die merk.
Die resensie-wese, daardie ondanbare bedryf waarsonder skrywers, uitgewers en boekwinkels nie kan bestaan nie, het George Orwell soos volg in 1946 opgesom.
The best practice, it has always seemed to me, would be simply to ignore the great majority of books and to give very long reviews — 1,000 words is a bare minimum — to the few that seem to matter. Short notes of a line or two on forthcoming books can be useful, but the usual middle-length review of about 600 words is bound to be worthless even if the reviewer genuinely wants to write it. Normally he doesn’t want to write it, and the week-in, week-out production of snippets soon reduces him to the crushed figure in a dressing-grown whom I described at the beginning of this article. However, everyone in this world has someone else whom he can look down on, and I must say, from experience of both trades, that the book reviewer is better off than the film critic, who cannot even do his work at home, but has to attend trade shows at eleven in the morning and, with one or two notable exceptions, is expected to sell his honour for a glass of inferior sherry (George Orwell/ Confessions of a Book Reviewer. Besoek 14 Mei 2020).
Hierdie bydrae, versend deur 'n bekende resensent som die problematiek op.
*
In Seinfeld dreun dit aan. Met nog taboes. Nou is dit tandartse se beurt. Boonop een wat pas die Joodse geloof aangeneem het en grappe oor Jode vertel. Dit erger Jerry wat die Katolieke priester gaan sien om hom te verklik en in die bieghokkie vertel hy 'n grap waaroor die priester lag.
Die een oor die pous en Racquel Welsch op 'n boot. En sy wat dan opmerk daai is nie jou reddingsboeie nie.
Die tandarts neem egter aanstoot wanneer hy as 'n sadis uitgekryt word.
En verhoudings wat op speed dial funksioneer en Jerry wat 'n meisie se nommer 1 op haar foon wil wees. Met die stiefmoeder wat inmeng. Hy word háár nommer 1 en wanneer haar dogter dan die nommer bel (denkend dat dit 'n noodnommer is want sy is per ongeluk vergiftig), kom sy by Jerry uit.
'n Vertelling, twee sub-vertellings wat ineengevleg word en dan uiteindelik in die slot bymekaar uitkom. Hang net af wátter een die knalslot gaan verskaf.
© Joan Hambidge
