Henning Snyman as jong onderwyser
Daar is min letterkundiges wat so insigryk
oor die digkuns kon skryf as HJ Snyman, oftewel Henning Snyman. Ek had die
voorreg om deur die jare etlike leesverslae oor my digkuns van hom te kon
ontvang.
'n Hebbelikheid in 'n digterlike arsenaal
kon hy raaksien. Hy het my beheptheid met die ellips en aandagstreep uitgewys.
Snyman sou 'n mens ten beste as die Frank
Kermode van die Afrikaanse letterkunde kon sien. Semantikus en kenner van
klassieke tekste (veral die Bybel), soos Kermode. An appetite for poetry (Fontana, 1989) het hy vir my persent gegee.
Sy grootste geskenk aan my was sy stiplees
van my manuskripte, waar hy met 'n potlood 'n vraag sou vra en jou terugneem na
die binnewerking van die gedig.
Astrak, my jongste manuskrip, lees hy met nougesette aandag, 'n bundel wat
ek o.a. aan hom opdra.
Op Woensdag-oggend, 29 Maart, praat ons vir
oulaas telefonies. Op Vrydagmiddag ontvang ek 'n sms van sy foon -
"Professor Snyman is vanoggend oorlede" - waarskynlik versend deur 'n
naasbestaande wat die hele lys kollektief laat weet het.
As kenner van primordialiteit sou hy die
ironie hierin raakgesien het. Dat hy nou bloot vertrek en vir oulaas groet. Op
pad na die groot kollektiewe ruimte.
Sy bydraes oor die digkuns is enorm. Hy het
vele studente onder sy promotorskap gehad - ekself het 'n studie oor gender
onder hom voltooi.
Sy grootste werk is bepaald Mirakel en muse - 'n Studie oor die funksie
van die implikasie-verskynsels by die interpretasie van 'n gedig (Perskor,
1983), 'n verwerking van sy doktorale studie onder Roy Pheiffer.
Hierdie boek het altyd saamgereis met my.
Hieroor het hy net gelag.
Sy analise van Opperman se
"Dennebol" waarin hy die tydsverskille in die komplekse gedig aanstip
het elke derdejaar-student onder my leiding bestudeer. Die tabelle oor die
verskille tussen die geografiese en metafisiese ruimte het menige student
gehelp om die komplekse gedig "oop te maak".
In my gedigte praat ek dikwels ook met hom,
soos met Johann de Lange. Sy eerste vrou, die digter Annette Theron, het soos
hy, my liefde vir Boerneef aangestig. As jong mens hoor ek op dieselfde dag van
haar dood toe ek 'n brief lees van haar.
Ek berg in my gemoed HJS se lesse oor die
koggelbos van die digkuns.
Van al die teoretici is daar maar net jy, in
navolging van Boerneef se "Van al my land se Tafelberge" ...
En hierdie gedig het ek geskryf, goedskiks
'n jaar gelede, wetend-onwetend van sy vertrek.
By
Jeroen Bosch se triptieke
HJS
Die sagte argipel
van droombedrog
Elisabeth Eybers
i
Teen my bitterwete in
roep ek hulle op in die diep nag,
hulle wat my psige bevlek
in die Tuin
van Aardse Luste.
Maar hulle kan my nie hoor nie;
hul ore is deurboor
en ‘n slagtersmes dryf
hulle voort, wég van my hart,
ja daardie hart met ‘n fluit
gebalanseer op ‘n ont-
hoofde kop en oop-
gekloofde lyf
waarin vreemdelinge
makietie hou met my pyn.
Dat dit die hel is, skree vanself;
Dat dit die hel is, skree vanself.
ii
Die herberg met sy nooduitgang,
vloerverhitting, Miró-afdruk,
'n spyskaart en Tea and Coffee Caddy
vir die reisiger in die Auberge Burgundy,
slaaploos, besig om herinneringe
uit die reistas op te hang in die kas
sonder deure, langs 'n parapluie,
waarskynlik hier gelaat vir geval
'n storm van buite woed
ooreenstemmend
met die storm van binne.
iii
Hiperbolies, sou jy uitroep.
Nee, sou ek verdedig. Dié gedig
stig vuur aan soos die verwoestende vuur
in 's-Hertogenbosch toe die jonge
Jeroen Anthoniszoon van Aken
aanskou hoe vuur sy geboortedorp ontsier.
'n Vlieënde vis waarop die jonge Jeroen
in sy verbeelding ry in 'n latere skildery
wys hoe die verwoesting in sy gemoed
uitbloei.
In Die
Laaste Oordeel
is die gryllos
horende doof
en 'n vrou trotseer
'n slang
se overtures seksueel.
iv
Jare terug staan ek in die Prado
voor die Triptiek van Epifanie.
Wis toe niks van liturgie
of hoé die dooies na ons bly roep
lank na hul vertrek. In my bladsak
'n brief van Annette Theron
en haar vlammende woorde
vir ewig in my gemoed geberg.
In San Diego bekyk ek Die kus van Judas
gesuspendeer in tyd en ruimte:
onbewus-bewus van wat sou kom ...
Haar laaste brief aan my versend
op daardie dag van haar uitvaart.
v
In São Paulo staan Christus voor Pilatus:
die via
dolorosa beweeg buite woorde
in hierdie gedig deur Jeroen helder
opgeteken.
Ook ek sing 'n mooi lied, 'n treurige lied
alleen in mý fluitjiesriet,
in hierdie grammatika van afskeid
én bewaring vir jou,
kenner van eenvoud en dubbelsinnigheid;
jy wat die mirakels en óntoevalligheid
van hierdie disjunkte proses begryp:
non
tarda, id est, strenuissima.
© Joan Hambidge
