Charl J.F. Cilliers. Collected Poems 1960 – 2008.
Resensent: Joan Hambidge
Digkuns-liefhebbers sou hierdie Engelse digter, met die
Afrikaanse naam, se werk al raakgesien het in kleiner tydskrifte en hierdie
selfpublikasie van Collected Poems na bundels soos West-Falling light (Tafelberg
Uitgewers. 1971) en Has winter no wisdom (Maskew Miller, 1978), wys hoe sake
staan binne die uitgewerswêreld.
The heart is many islands en Postcards from the edge is dus
hier nuwe bundels, nou saamgevoeg as verskillende afdelings.
Die waarde van die versamelbundel is dat gedigte nou kan
terugspeel op ouer, selfs vergete gedigte, en die leser kan eweneens die digter
se ontwikkeling raaksien. (Hierdie leser het eers die bundel van agter na voor
gelees; en toe weer van voor na agter om juis die nuwes eerste te lees.)
282 bladsye is ‘n stewige versameling wat uitloop in die
slotgedig “Finally” (282) waar die digter die futiliteit van die lewe en
skryfproses weergee:
until with the futility of one last breath
love and loss are finally one in death.
Tog, ironies genoeg, bly die gedig vóórtlewe vir die leser.
Ons ervaar hier die digterskap van ‘n ervare hand waarin die
balans tussen die konkrete beeld en abstrakte boodskap goed gehandhaaf word. In
“Mist over gull rock” (281) kom die maan oor die see op soos die gesig van ‘n
drenkeling. En so ‘n beeld gaan altyd by die leser spook. Nes herinneringe:
Shells of dead sea creatures lie strewn
all about like the many memories
the small waves bring to him…
(280).
In “Truth in stone” (281) word die rympatroon van die
kwatryn netjies volvoer. Elders hanteer hy die halfrym en spieëlryme puik.
Daar is ‘n melancholiese toonaard, bykans deurgaans aanwesig
en by ‘n trouseremonie lyk die konfetti-bloeisels soos opgedroogde trane; ‘n
restaurant op sy beurt beskut mense teen die oop wond van die buitewêreld. Dit is immers “postcards from
the edge”. Soos ‘n gedig oor Alzheimer se siekte bewys.
In ‘n ironiese gedig (271) oor ‘n partytjie word die leë gesprekke van gasvrou en gaste
geparodieer – met ‘n wrang slot. In ‘n gedig oor stiltes tussen mense, vee ‘n
kelner die tafel skoon, terwyl die twee mense se bewus is van hul “shattered
dreams / suspended there” (253, “Silences”). Met min woorde en suggestie word
treffende boodskappe oorgedra. “Chance encounter” (252) kan as ‘n ars poetica
gelees word:
The bullet
slit the air and tore
through the shocked socket
of a staring eye.
Daar is ’n vers waarin ‘n kritikus gekritiseer word een van
die mees aangrypende verse is ‘n gedig waarin briewe van ‘n afgelope verhouding
bekyk word met die wete dat dít wat ‘n
hele lewensloop verander het, nou so min beteken (“The letters”, 226).
Die digter skryf nie net oor die intieme emosie nie; daar is
besonder knap natuurverse: oor diere, oor jagpartye, oor die Karoo. Daar is
verse oor verhoudings met kinders en ‘n pa, ‘n besoek aan ‘n inrigting en ‘n
motorbegraafplaas. Die hele lewe word beskou teen die agtergrond van die
bekende Quasimodo-aanhaling: en skielik is dit aand. Die kortstondigheid van
die lewe, en juis hierom die intensiteit van die digterlike waarneming, maak
van hierdie bundel ‘n lonende leeservaring.
Dit is belangrik om te sien hoe die digter na sekere temas
terugkeer, dit herskryf, verfyn – met die wete: “and a world at once / that is
/ and never is” (36).
Die wêreld is
onbetrokke, maar die digter wetend dat alles vervlietend is, skryf tog ‘n vers.
“The most beautiful” (22) eggo ‘n Wallace Stevens-aanslag en die motto verwys
ons na Zbigniew Herbert. Die beheptheid met tyd aktiveert ook T.S. Eliot se
seining hiervan en ons vind dan ‘n motto van hierdie digter as sleutel.
Die besondere hantering van die prosodie, verrassende slotte,
‘n helder beelde, imponeer keer op keer. Kyk hoe knap word rympatrone hanteer
en die slot van “Necessity” (169) gryp aan die keel:
The shock was the rigor mortis of surprise
(or expectation?) on her lips and in her eyes.
Dit is ‘n bundel waarin ‘n mens bewus word van die digter se
komplekse verhouding met die digkuns - en hopelik ‘n paar vrae stel aan die
Engelse uitgewers hier te lande wat belangrike bundel, soos hierdie een, oor
die hoof gesien het.
franban@mweb.co.za
vir bestellings of Malgas Publishers, posbus 169, Private Bag XI,
Melkbosstrand, 7437
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]
