Johann de Lange. Tweede natuur. Tafelberg Uitgewers, 2000. ISBN 0 624 03923 4.
Resensent: Joan Hambidge
Johann de Lange se digkuns het die
kontoere van die Afrikaanse kanon verander en veral in sy bundel Nagsweet (1991), het hy die terrein
vandie grensoorskrydende diskoers betree.
Telkemale vernuwe hierdie skrywer
homself. Beskryf hy die gewaarwording van die "vleiswond" of dit
"wat sag is vergaan". De Lange is nie net digter nie. In Vreemder as fiksie (1996) het hy ook die
postmoderne terrein betree in verhale wat die grense tussen fiksie en
werklikheid problematiseer. Dikwels tot die chagrin van die behoudendes wat net op die teksoppervlak die
verhale as 'skokkend' of 'gewaagd' lees.
Selfs die Vrystaatse
Biblioteekdiens het 'n paar jaar gelede 'n verslag - vir 'n aand se lekker lag
- oor Nagsweet uitgebring en ek dink
die Vrystaatse joernalis, Andreij Horn moet verbied word om ooit weer 'n
ernstige boek in hierdie land te resenseer.
Sy jongste bundel verhale heet Tweede natuur waarin die sogenaamde
beginsel van distansie ondersoek word.In dieselfde mate as wat die skryf van 'n
gedig vervreemding impliseer, is die seksuele opwinding gekoppel aan die
gebruik van Ecstasy (E) 'n dimensie wat hier bevreemdend en "nuut" ondersoek
word.
Die skrywer het sy voorgangers in
William Blake, Coleridge, De Quincey, in Last
exit to Brooklyn, in die werk van die sogenaamde Beat-generasie (Kerouac veral), in die digkuns van Allan Ginsberg
en Thom Gunn. Daar is ook Hunter S. Thompson se Fear and loathing in Las
Vegas. Ook die films van Rainer Maria Fassbinder en natuurlik Polanski. Ook
The Exorcist behandel ook hierdie
dimensie van die "ander blik".
Soos die titel egter aandui, is die
skrywer op soek na 'n diskoers, naamlik die beskrywing van die Ander. In
hierdie dun, maar veelsinnige boek, is die Ander 'n vervreemdende ervaring van
die Self soos gesien in spieëls van toilette. Jacques Lacan wat waarskynlik van
die belangrikste studies oor die vorming van die self geskryf het, se eerste studie
het terloops oor paranoïa gehandel. En hierdie emosie is dikwels aanwesig in
die vertellinge van hallusinasie en van geld skuld aan dwelmhandelaars en
polisie wat kan toeslaan.
En dit is juis hierdie méconnaissance of mislesing van die
self wat De Lange so goed vasvang. Die nosie van die self is vir Lacan een van
versplintering, van nabootsing, van 'n soeke na die Ander wat die weergawe of
projeksie van jouself is. Nou is dit so dat skrywers op 'n primitiewe en
primordiale vlak hierdie soort problematiek uitwerk wat waarskynlik net bewys
hoe "waar" hierdie soort ervaring is.
Toe die film Trainspotting so opslae gemaak het en by die jeug gewild was, het
ek gedink: 'n mens moet hierdie fenomeen probeer verduidelik. Hoe gebeur dit?
Dieselfde geld die beskrywing van
die sogenaamde rave-kultuur. Waarom
word mense deur E aangegryp? De Lange ondersoek al hierdie kwessies in 'n boek
wat 'n mens eintlik van agter na voor moet lees (al is die hoofstuk-indelings
rondom die drugnaam gebou).
Daar is iets sjamanisties in
hierdie verhale wat tyd/ruimte, begin/eindes ophef en gelykstel. Die
openingsverhaal "strip poker" speel in op die mens se ontmoeting met
die duiwel en De Lange aktiveer, terloops, in al hierdie verhale die Groot Boek
en Dante se Heilige Komedie oor die
Hel en Hemel.
Boonop 'n variasie op die Walpurgisnacht. (Hier is die verblufde
ek se diere die offergawe wat die leser in die maag tref.) Met die lees van
hierdie slot word die leser subliminaal voorberei op die offergawe wat volg.
Die spreker self "offer" sy liggaam vir dwelms en seksuele plesier.
De Lange verwys ook na sy persona
as "Johann", as 'n naked I
wat paradoksaal bevreemdend inwerk op die leser se ervaring van die gegewe.
In die tweede verhaal is daar dan ook
kodes waarin 'n soort Danteske hel beskryf word met die plesier (en angs)wat
die ervarings meebring. The unbearable fuckedness of E-ing staan daar op bladsy
21.
Daar is talle passasies wat 'n mens
wil aanhaal. Die verwysings na die weerwolf of in opposisie hiermee, Alice in Wonderland.
Oor presies wat in die bewussyn
gebeur, word baie goed (en digterlik) beskryf (soos veral op bladsy 52, 65,
73: "My kop is 'n groot biblioteek van beelde & kennis & tyd. My
tong is 'n dealer wat visoene verkwansel. Dr. Hoffman wat op sy fiets ry, die
bekende straat omgeskep in 'n Dali-landskap.")
Johann de Lange skryf net
oënskynlik oor die rave-kultuur.
Onder draai die duiwels van 'n allemintige aantal Middeleeuse en moderne tekste
rond. En dit wil gedoen wees om jou
verwysings so netjies te verdoesel. Dis veral vir die chemiese generasie maar
ook vir diegene wat 'n behendige stuk skryfwerk wil lees waar selfs Van Wyk
Louw se Gestaltes en diere aanwesig
is.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Rapport geplaas.]
