Simon van Schalkwyk -
Trans- continental delay. Dryad Press, 2021 Resensent: Joan Hambidge
'n Transkontinentale benadering tot letterkunde is tans aan die orde van die dag. Die moderne mens het weens internetverbindings en snelreise die hele wêreld anders begin benader. Grense het vervaag en selfs nou tydens hierdie tyd van inperking leef ons verby die eens bekende bakens of grense. Literatuurteoretici wys daarop hoé skrywers in 'n metamodernistiese tydvak anders na bekende domeine kyk; verby die bekende nasionalistiese grense na die transkontinentale dimensie beweeg. Niks staan meer vas nie en word "floating points".
Hierom word tyd ook 'n belangrike rigtingwyser in gedigte: vertraging, tydsones wat verskil en hier versus die verlede. Van die suide waar hy gebore en getoë is tot ander windstreke soos beskryf in "West Country" waar Bristol se koue teenoor die Kaapse wind geplaas word. Die verskillende latitudes word werklik en via boeke beskryf. Buenos Aires, die Andes, Bolivië, Turkye is ook hier in die reisherinneringe.
Kunstenaars soos Irma Stern en De Chirico word kodes vir 'n wêreldbeskrywing. Die politiek van die dag en die veranderinge word in "#Fallism" betrek teenoor die ellendes in Turkye wat steeds duur ("Atatürk").
In hierdie aanskoulike en vir my aangrypende debuut wat Transcontinental Delay heet, lewer die digter en akademikus Simon van Schalkwyk verslag van hoe hy die wêreld sien.
In die gedig "Transcontinental Delay" skryf hy:
....
Talk to me about latency. Tell me—
ignore the transcontinental delay.
I will wait for your mouth to arrive at my ear,
listening, in the meantime, to the meantime—
listening in, waiting for your voice to traverse
continents, via cables, undersea. This is the cost
of arrival—money for a few minutes of air.
(40)
Delay beteken ook vertraging en in hierdie bundel is daar dan ook 'n terugkyk na die verlede én die digters wat 'n bepalende invloed op sy lewe gehad soos Ezra Pound, Czesław Miłosz, Stephen Watson, Robert Lowell, Cafavy, Frank O' Hara, John Ashbery, P.A. Anderson. Ook ongenoemdes dalk soos Derek Walcott.
Yevtushenko praat deur sy gedigte wat die digter in 'n boekwinkel optel. Al het hy die Neva of Seine gesien nie, kan hy dit verbeeld in 'n gedig.
In die slotvers "Skogsägarna Mellanskog ek För" (74) lees ons:
Lacking sense, having nothing to do but wait,
I left the Hotel Clarion and walked
down, to the Fyris, crossing the footbridge
near the ice-cream stand, and turning down,
like an apostrophe, toward the Stadsrädgården.
(...)
Die apostroof is hier 'n belangrike rigtingwyser, omdat dit verwys na die taalsisteem en Fanie Olivier se gelyknamige bundel Apostroof (2010) oproep vir hierdie leser.
Die apostroof, volgens Alex Preminger (red.) se klassieke ensiklopedie, is ‘n stylfiguur waarin die afwesige persoon aangespreek word. Ons vind hierdie aanspreekvorm – wat sterk verband hou met personifikasie – dikwels by Shakespeare met die Oh! Of in ander tekste met die versugting (A!). Die apostroof (‘) is ook waar letters weggelaat word: ‘n in Afrikaans vir een, ensomeer.
Die afwesige persone is hier veral digters - lewend en dood - waarmee die digter in gesprek tree. Ook die vader en familieherinneringe word beskryf.
II
Die subtiele spel tussen hede en verlede word uitstekend gekallibreer in die gedigte. Daar is sowel intellektuele as emosionele verse. Hauntology, situationism, psychogeographical mapping is belangrike kodes vir die bundel se begrip. Hauntology (Dwerrida se neologisme vir haunting en ontology) soos beskryf in Spectres of Marx (1993) is van die intellektuele kodes vir die oopmaak van die bundel. Situationism impliseer dat die omgewing 'n groot impak het op jou gedrag. Vreemde landskappe verander die digter se sienswyse telkens. "Latchkey" werk met kaarte ("mapping").
Verskillende tegnieke en vorme word aangebied soos die prosagedig (soos "Future Scenarios") teenoor kort liriese verse. Daar is ook "found poetry", gedigte wat werk met rympatrone en strofebou. Elegiese of treurverse teenoor ars poeticas word hier aangebied. Ook die "eclogue" (pastorale vers) vind ons hier.
III
In 'n beeldvers "Imago" word die wandelende Jood geaktiveer en die Vervremdung van Kafka. Die Unheimliches (van Freud)
word sterk verbeeld.
Imago
~ for Sophy Kohler
You were neither cockroach nor Mistkäfer
but a beetle with wings beneath the shell.
Kafka called you ungeheures Ungeziefer
and though he once referred to you as Insekt,
he said you were not to be depicted,
meaning that no image should distract
from your essential lack of clarity.
Fitting, then, that you should be lost
somewhere between tongues: vermin, bug,
both miss the mark; you were the unclear,
the guest, the traveler roaming from house to house;
eternal stranger, rumour, Wandering Jew.
Unsurprising, then, that you were not surprised
by your Verwandlung: Immer unheimlich, du.
(54)
Stephen Watson was die mentor en deur hom word daar na ander digters verwys en veral Cafavy se "Ithaka", daardie aangrypende reisvers, is hier ingebed saam met Miłosz, 'n digter oor wie Watson geskryf het.
Saudades
~ in memory of Stephen Watson
Long after the sun descends (once more)
to the level of those stone pines, set askew
along the black ridge of the Old Mule path,
I lean in to read the sulcalised spines
of books in your lost library: Watermark,
Calligrammes and Elegy for the Departure.
The sea-wind withers, and I light the lamps,
staring out from the darksome sea-deck
and across the windblown bay, staring out
as far as Seal Island. You look, you once said,
like a refugee. I still remember.
Now, I set a flame to the hearth, uncork
the Flagstone and, with bread and cheese,
begin to read: Mr Cogito
still sends reports from his besieged city;
in late afternoon bedrooms and cafés,
empty but for saudade, Cavafy holds
a straw hat at an angle to his melancholy;
and, elsewhere, Miłosz remembers Wilnow
in alexandrines, very much like yours.
In the end, each letter is an entry
or an envoi in some other writer’s diary.
(56, 57)
IV
Die opposisie tussen die Komorebi en Saudade is eweens opvallend. Die komorebi is 'n Japannese beginsel wat wys op die lig op blare wanneer die sonlig deur die bome skyn. Dit impliseer ook 'n melancholiese of nostalgiese verlange na ruimtes of mense wat ver van jou af staan. In hierdei bundel wat dikwels vanuit die vreemde terugkyk is hierdie gevoel opvallend in die gedigte. Dit is dan uiteraard ook 'n "transcontinental delay", 'n gevoel ervaar op 'n vreemde plek wat die bekende aktiveer. Nostalgie is by uitnemendheid dikwels ook 'n verlange na iets wat nooit werklik bestaan het nie ...
Hierteenoor die Portugese begrip van Saudade - eweneens 'n diep melancholiese gevoel, maar dikwels is dit iets bittersoet.
Die spanning tussen 'n Oosterse en Westerse gevoel is belangrik vir die bundel se aanslag, omdat die digter verskillende ruimtes in die werklikheid en in die verbeelding betree.
Hierdie bundel het met my gepraat, diep gepraat en hierdie gedig is dan vir die digter:
Komorebi
Tussen lig en donkerte
op die sinkansen na 'n futon
tussen Tokio en Nagasaki
verloor 'n pen my
tel tankas en haikoes op
bloeisels in Kioto
by die vele tempels
onthou ek nou
dat dié heilige stad
tsoenami's, aardbewings,
atoombomme,
oorleef het.
In die woorde van die digter doen hierdie bundel die volgende:
I flick my cigarette—presto—the snow ignites, and a small
flame burns luminous emerald, like foxfire.
Die bundel is 'n tableau vivant wat inspireer en ontroer. 'n Uitsonderlike debuut.
