Bun Booyens (samest.) – Fred Mouton: 50 jaar met Fred. Jonathan Ball, 2019. ISBN: 978 1 86842 972 1
Resensent: Joan Hambidge
Noem die naam Fred Mouton en almal glimlag. Vir al meer as vyf dekades is hy die spotprenttekenaar van Die Burger met meer as 10 000 spotprente op sy kerfstok.
Sopas het Bun Booyens, voormalige redakteur van Die Burger, ‘n gawe versameling uit Fred Mouton se werk geoes.
‘n Goeie spotprent gee die essensie weer van ‘n situasie of vergroot ‘n persoon se hebbelikhede. ‘n Stylgreep word, nou ja, ‘n wurg-gréép. ‘n Goeie spotprenttekenaar is waarskynlik soos ‘n digter wat met ‘n eerste lees ‘n boodskap oordra en met ‘n tweede kyk, iets meer verklap. Daar is ‘n paar klassiekes wat ‘n mens altyd sal bybly: die grappies met Deon Meyer (Bennie Griesel) se sukses. Of die gekorswel met openbare figure wat hulself aanstel. Oor rugby veral en die potsierlikhede róndom die spel, het Fred Mouton sy stuiwer in die armbeurs gegooi.
Fred is nie bitsig nie. Hy is meestal speels. Vergelyk sy werk met die grensoorskrydende tekste van Charlie Hebdo of Zapiro se satires waar daar altyd ‘n edge is. Irony’s edge (1994) is immers Linda Hutcheon se belangrike studie oor hoe ironie werk en dat dit gevaarlik kan wees as die leser of kyker jou verkeerd verstaan. Kortom, in ons gekwelde wêreld hét sekere kwessies taboe-onderwerpe geword.
Anton Kannemeyer en Conrad Botes se Bittercomix kry deesdae die wind van voor. Die agtergrond ("back drop") van die samelewing het verander en reaksies van studente op hul werk aan die UK lei tot polemiek. Moet hul werk “verwyder” word uit galerye en sillabusse omdat dit aanstoot gee? Of moet dit eerder behou word, omdat dit ‘n bepaalde tydvak se mores registreer?
Hutcheon se studie se onderskrif lui veelseggend: The theory and politics of irony. Ja, daar is teorie en politiek in die spel. Dis meer as antifrase of ‘skuus, ek bedoel die teenoorgestelde van wat jy uiter. Nee, dis eerder ‘n kombinasie van die gesegde en subtekste wat nuwe lêplekke kry in ‘n teks (hier: spotprent) kry.
Fred is ‘n goedige spottekenaar as hy van jou hou. Sy lanset word skerper wanneer dit by Zuma en kie kom.
Sy tekste het ‘n skets met kommentaar deur klein diertjies (muisies) onderaan wat die konteks help skep.
Sy humor word tereg as kurkdroog beskou.
Op 27 Julie 1998 is daar ‘n strip van die St Jamesslagting waar die koeëlmerke in die kanselkleed (Vrede op Aarde) die irony’s egde van Hutcheon illustreer. Die skerpskutter word afgebeeld met die kruis links in die skets. Hier is hy egter wrang in sy kommentaar. Dieselfde geld die tekening van Diana.
Sy skets oor Bill Clinton en Monica Lewinsky is puik. Die ballon (met Clinton se gesig daarop) verloor lug wanneer dit Monica se hand verlaat en die kommentaar onderaan is: “As dit by vrouens kom, was Bill maar nog altyd windmakerig.” ‘n Broeklose Bill systap sy kritici (voorgestel as haaie) en op ‘n ander een hys hy ‘n vlag met vroueklere …
Bun Booyens wys daarop dat Fred Mouton se sketse met datums begelei word. Sy twee voorgangers, D.C. Boonzaier (1915 – 1940) en T.O. Honniball (1941 – 1974) het nie.
Die vergrype en versuime van Zuma, soos Booyens dit klinkend stel, het van Zuma die groot treffer gemaak vir sowel Fred as Zapiro.
Hoe teken Fred omstanders? Hy vertel dat hy eers sulke ovalerige vorms trek. Dan sit hy oë in en ‘n neus. Soms vet wange; ander kere benerige wange. En ja dis skynbaar moeilik om mooi mense te teken!
Booyens het gelyk wanneer hy hom tipeer as ‘n voortreflike portretkunstenaar wanneer hy die Sestigers in 1973 skets.
Die boek karteer sy ontwikkeling van sy werk onder mentor T.O. Honniball tot die vestiging van sy eie styl.
Ons word herinner aan vele blapse en blopse in die geskiedenis. Soms snaaks. Soms pynlik.
Dit moet saamgelees word met Charlie Brown & Charlie Schulz, die studie oor Charles M. Schulz deur Lee Mendelsohn wat in 1970 verskyn het. Snoopy is o.a. in 1968 vereer as die humoristiese simbool vir uitstaande werk by NASA.
Booyens se studie is ‘n wonderlike boek het ‘n uitgebreide bronnelys vir verdere lees- speurwerk.
(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunning van Beeld)