Sopas het
Marius Crous gereageer op Media24 met ‘n meewarige repliek op hierdie debakel ('nSkalpel vir die vernislaag | Netwerk24. Besoek 24 Januarie 2017).
‘n Skalpel vir die vernislaag heet dit. Dis nou dieselfde Crous wat
gemeen het Ena Jansen se boek moes die UJ-prys vir Kreatiewe Skryfwerk gekry
het en dat Kaar die bundel is waaraan
alle bundels voortaan gemeet sal word.
Nou is die rol
van die resensent (wat ook skrywer is) ‘n ingewikkelde een. Mag vyande mekaar
resenseer of nie? Mag vriende resenseer of nie?
Johann de
Lange reageer op die man af op Crous onderaan sy skrywe soos volg:
Oor een ding stem ons saam: dat die Afrikaanse letterkunde 'n klein, bedompige ou wêreldjie is, & literêre geheime oksimorons. Maar juis dáárom moet ek die bona fides van 'n boekeredakteur wat nié weet op watter vasteland ons boer nie bevraagteken. Hoe kan hulle nie van alles weet nie, hulle is dikwels die spilpunte van waar skindernuus versprei word. Hulle is, after all, joernaliste in die eerste plek. En dis ook nie asof dit net by ons die toedrag van sake is nie, dit is wêreldwyd dieselfde. Trouens, hoe groter die letterkundes, hoe venyniger is die skaduwêreld ágter die blad: alliansies, vetes etc. En 'n boekeredakteur wat sy of haar sout werd is, behoort daarvan kennis te neem, & binne daardie beperkings te probeer toesien dat 'n boek 'n regverdige kans kry. Hoe kleiner 'n letterkunde, helaas, hoe moeiliker raak dit om soiets te vermag, want die poel van resensente krimp by die dag in een van die grootste literêre droogtes wat ons in 'n lang tyd beleef het. Ek is seker as Marius Crous se boek by een van sy aartsvyande sou beland het & baie onregverdig resenseer is, of afgeskeep is & sommer vir 'n in-house joernalis gegee is om te resenseer, sy begrip nie so wyd soos die Heer se genade sou gewees het nie.
As aktiewe
resensent vir dagblaaie en die bekende Sondagkoerant Rapport met
werk vir FineMusicradio, is dit onvermydelik om nié iewers op ‘n
toon te trap nie. Ek probeer om my werk met integriteit te doen, al moes ek al
uiterse beledigings verduur van ‘n digter (en resensent) wat by Die
Volksblad ‘n ander resensie eis; my slegsê dat ek niks weet nie en
boonop kreatiewe skryfwerk doseer; my onherhaalbaar beledig en vergelyk met ‘n
onvermeldbare iemand …
Johann de
Lange is korrek. Ons bedryf beleef ‘n erge droogte en die meeste kundiges weier
om deel te neem.
Ons bedryf is
klein. En as jy elke keer wanneer jy ‘n resensie skryf, jouself moet sensureer
oor die of daai se reaksie en Facebook-groeperinge, kan jy maar
eerder laat staan om te skryf. Jy gaan op iemand se toon trap. Die skrywer of
uitgewer of koerantleser of wieookal.
Die volgende
is vir my belangrik:
• Ek resenseer nie studente wat in my
program is nie en versoek studente ook om mekaar eerder nié te resenseer nie,
omdat dit kan lyk na rugkrappery.
• Ek probeer om elke skrywer in sy genre
in te skat. Ek lees nie Deon Meyer asof hy Kafka is nie.
• Ek lewer altyd my kopie betyds met die
woordbeperking vereis.
• Wanneer ek dink ‘n skrywer se bundel is
nie goed nie, probeer ek dit motiveer soos met Multivers van Hennie Smith wat ek via Archibald Macleish probeer
lees.
• Ek skei die skrywer van die boek. Ek is
nie persoonlik gaande oor Deon Maas nie, maar sy satires in Melk die
heilige koeie werk as satires.
Daar mag nooit geëis word dat vyande mekaar nie mag resenseer
nie. ‘n persoonlike aanval is in elk geval ‘n boemerang en gee vir die digter
aan die ontvangkant ‘n idee vir ‘n counter-blast soos Marjorie
Boulton dit noem.
‘n Resensent met ‘n resep (mooi broodjies word gebak en
dan die venynige aanval of ideologiese lading wat op die bundel afgedruk word
van buite af, soos die digter se religieuse houding of liefde vir katte)
verswak net die resensie.
Dit is beter om op die temas van ‘n bundel te let en die
struktuur van die roman as ‘n blote romanopsomming.
As daar geen kritiese en eerlike reaksie was nie, hoe sou
ons dan ‘n literatuurgeskiedenis of ‘n Perspektief en Profiel kon
skryf?
Tyd wys altyd dwalinge uit.
Ek plaas altyd onder my resensies dat ek kreatiewe
skryfwerk doseer. Ek is self digter en romanskrywer. My smaak en voorkeure is
in die resensie gemotiveer.
As ek verskil van ‘n resensent of kollega soos
byvoorbeeld met ‘n oorskatting van ‘n debuut (Boekresensie/ Multivers deurHennie Smith | LitNet. Besoek 24 Januarie 2017) lees ek weer die bundel. As my
oordeel verkeerd was, sal ek dit toegee.
Ek resenseer al sedert 1980. Dit hou my op my tone en
dwing my om te weet wat in my letterkunde gepubliseer word en hoe ons vergelyk
met die buitelandse bedryf.
Ek probeer ook om ‘n boek te plaas teen internasionale
strominge.
Fokus op boeke, tendense – te veel mense in ons bedryf
lees net resensies.
Hopelik wil meer akademici resenseer?
‘n Skrywer reageer nie op ‘n resensie nie. Maar hoe nou
gemaak as jy midde-in ‘n gesprek is?
© Joan Hambidge