Harper Lee – Go set a Watchman. Penguin
Random House, 2015. ISBN 978 1 78 515028 9
Resensent: Joan Hambidge
Nog selde was daar soveel publisiteit rondom ‘n boek as met Harper Lee se Go set a Watchman. Die boek se
verspreiding was onder embargo geplaas tot een minuut na vyf op die 14e Julie
2015. Daar is ook ‘n Audio-boek wat Reese Witherspoon voorlees.
Dit skep uiteraard ‘n hele verwagtingshorison rondom die roman. Gaan dit
so goed wees as To Kill a Mockingbird
wat ‘n Pulitzer en die Presidential Medal of Freedom verower het? En die
siniese kritikus weet (by voorbaat): die roman sal goed verkoop ónafhanklik van die kritiese resepsie.
To Kill a Mockingbird is Amerika se Die swerfjare van Poppie Nongena.
Dit het meer as 40 miljoen eksemplare verkoop en is in meer as 40 tale
vertaal.
Go set a Watchman is 'n roman uit die Diep Suide, meer
spesifiek uit die vyftigerjare. Daar is vrouens wat korsette dra. Daar is rassespanninge.
Tragedies is "a mighty sad thing". Ons lees van die Ku Klux Klan. Was
Atticus hierby betrokke?
Hoe lees ‘n mens Go set a Watchman?
Op die voorblad is daar op die agtergrond ‘n afbeelding van To Kill a Mockingsbird, ‘n uiters
komplekse en hartgrypende roman wat in 1960 verskyn het. Dit is die verhaal van
Scout en Jem en hul blik op rassediskriminasie wanneer hul vader, Atticus Finch
‘n swart man, Tom Robinson, moet verdedig teen ‘n klag van verkragting. Die
vrou se klag, so argumenteer Atticus, het gespruit uit haar skuldgevoelens,
omdat sy ‘n swart man wou soen. Hy word egter deur die jurie skuldig bevind,
hardloop weg en word per ongeluk doodgeskiet.
Die kinders is aanvanklik vreesbevange vir die buurman Boo wat hulle
uiteindelik red wanneer Bob Ewell wraak neem en die kinders probeer beseer
tydens Halloween. Die sheriff besluit dat Ewell deur sy eie mes gedood is, maar
die leser besef dat dit waarskynlik Boo was. Alles speel af in die verbeelde
Maycomb, Alabama in die dertigerjare.
Die filmweergawe (1962) met Gregory
Peck is deur Robert Mulligan geregisseer en bly ‘n juweel van film. Dit begin
met ‘n simboliese boksie met figuurtjies daarin geberg. En onder andere is daar
‘n horlosie in.
En dit is hoe ‘n mens hierdie twee tekste moet benader: as ‘n boksie wat
jy oopmaak. En hoe tyd aanbeweeg het. (Of dalk nie? Ons weet dat daar steeds
rassespanninge hier woed.) Go set a Watchman verskyn in 2015 en is
glo eerste geskryf. ‘n Bekwame uitgewer het vir Harper Lee aangeraai om die
gegewe vanuit ‘n outentieke kindersperspektief aan te bied. Go set a Watchman word hoofsaaklik
vanuit die derpersoonverstelling aangebied en ten spyte van die negatiewe
reaksie op hierdie roman, het ek dit baie geniet.
Dit het my teruggeneem na baie kwessies róndom die verhouding tussen eerste
teks en tweede teks. En die impak van publisiteit. (En die filmweergawe en die
impak van outobiografie op die skryf van ‘n roman.)
Verder was daar ook ‘n skinderstorie in die VSA in omloop dat die eintlike
skrywer van To Kill a Mockingbird
eintlik Truman Capote was. Dit is egter ‘n omstrede siening veral gedagtig aan
die outobiografiese merkers in die teks.
“If they win this appeal,” he tells his friend Harper Lee, “I may have a
complete nervous breakdown.” After they are hanged on April 14, 1965, he tells
Harper, "There wasn't anything I could have done to save them.” She says:
“Maybe, but the fact is you didn't want to.” (Capote Movie Review & Film Summary (2005) | Roger Ebert)
Die verskil is: Capote het bedenklike morele kanse geneem; Lee nie. Hy het immers bevriend geraak met die moordenaars
om hul storie te kry.
Vir sommige lesers verpletter Go set
a Watchman die morele posisie van die eerste roman.
Dalk moet ‘n mens eerder die twee tekste as aparte romans lees. Scout is
nou immers Jean Louise Finch wat teen die einde van die roman weer Scout word.
Die titels van die twee romans is eweneens relevant: die “mockingbird” mag
nie doodgemaak word nie en word ‘n simbool van onskuld wat deur die
gewelddadige ervarings wat die kinders meemaak, tog vernietig word.
Go set a Watchman verwys na Jesaja en waarskynlik
Ou-Testamentiese vergelding, aldus 'n teoloog.
Jesaja 21:6 (“Gaan heen, sit 'n wag uit en laat hom sien”).
‘n Ouer persoon wat terugkeer na die “scene of the crime” vanuit die
gesofistikeerde New York lê aan die basis van hierdie roman.
Behalwe vir die geweldige publisiteit en verkope is hierdie tweede roman
waarskynlik, vir die meeste lesers altans, ‘n bewys dat ‘n mens nie moet peuter
aan ‘n klassieke teks wat diep in mense se harte ingekruip het nie. Maar dit is
ook ‘n mylpaal vir die redigeringswerk van ‘n ingeligte redakteur wat ‘n
skrywer kon vra om iets anders te lewer.
Vele skrywers het al gesukkel om ‘n groot roman te troef met ‘n volgende.
Maar as ‘n roman jou inspireer om weer To
Kill a Mockingbird te lees en die film te kyk en na te dink oor presies wat
is ‘n “taffeta dress”, dan het dit meriete. En in beide tekste word daar
subtiele genderkommentaar gelewer. Onthou Lee en Capote was groot vriende. Nie
net word konvensies rondom ras bevraagteken, maar ook rondom manlik en vroulik.
Die jong dogtertjie wil nie rok dra nie.
Is Dill gebaseer op Capote? En die verwysings na hom in die pas
gepubliseerde roman dui ook op 'n spanning tussen die outeur en Capote.
Die twee romans het 'n komplekse verhouding met die werklikheid, rassisme
en die skryfproses. En hoe outobiografie verander word tot verbeelding.