Panos Karnezis. The Maze. Jonathan Cape, 2004. ISBN 0 224 069764.
Resensent: Joan Hambidge
Panos Karnezis se Little Infamies, ‘n
bundel kortverhale, het hom as ‘n skrywer gevestig. ‘n Student in die
Ingenieurswese wat later ‘n MA in Kreatiewe Skryfwerk aan die Universiteit van
East Anglia bewys die waarde van sodanige kursusse. Sy roman The Maze is ‘n
genoeglike leeservaring.
Die verhaal speel af in 1922. ‘n Turkse
leër agtervolg ‘n Griekse brigade ten einde wraak te neem op die Griekse inval
en besetting van hul land. ‘n Brigadier, verslaaf aan morfien en behep met die
Griekse mitologie (trouens, aan die einde van die roman kies hy dit bó sy
verslawing) spook met die opstand en intriges van sy manskappe. Die enigste
hoop is om by die see uit te kom, maar hiervoor moet daar ‘n woestyntog
aangepak word.
Op hulle reis doen hulle aan by ‘n
kleind orpie met ‘n effens aangetaste majoor en hierdie besoek het dan ‘n
onomkeerbare en tragiese uitwerking op die mense van die dorpie.
Die leser van fiksie sal al die bekende
spanninge herken. ‘n Brigadier wie se oordeel
deur sy verslawings aangetas is, ‘n leuenagtige priester, ‘n prostituut
wat ‘n man se hart breek. Verraad, waansin, inkeer, berou. Wat die roman egter
uitlig bó ‘n Wilbur Smith of populêre roman is dat die skrywer dit laai met
mitologiese verwysings. Die verhaal word dus meer as ‘n fiksionele verslag. Die
leser word ook van voetnote voorsien om onder meer te verduidelik presies wie
Tantalus was en die implikasie van Odusseus of Pegasus vir die vertelling. Die
vertelling is dan ook ‘n labirint waardeur die leser, soos ‘n latter-day
Ariadne beweeg met die drade in sy of haar hand.
Om ‘n verhaal oor die spanning tussen die
Griekse en Turkse kulture te beskryf, wil gedoen wees en die skrywer dra kennis
van al die kulturele verskille. Die roman wys dan ook op die pynlike
vernedering van die Grieke, eens ‘n kulturele mag wat nie daarin slaag om die
Griekse leefwyse in die Ottomaanse gebied te beskerm nie. Tog het hierdie mense
soveel belangrike mites en dramas geskep wat deur hierdie vertelling geweef
word.
Daar is drie aanskoulike oomblikke in
hierdie roman: ‘n besoek aan ‘n waarsegster wat met die sibilles verbind word;
die beskrywing van ‘n vrou wat ‘n prostituut was in haar jeug en hoe dit haar
lewe in die hede beïnvloed; ‘n oorlogverslaggewer wat ‘n veldslag misloop. Die
beskrywing van die besoek aan die nekromanser is die spilpunt in die roman waar
die verbintenis tussen die sienlike en on-sienlike uitgebeeld word. En hoe
mense die boodskap kan verkeerd verstaan…
Die titel verwys na ‘n joernalis wat alles
opteken en sy stukke Diary of the maze wil noem en die brigadier beloof dat hy
hom beroemder as Odusseus van Ithaka sal maak!
Die tyd word goed weergegee en die skrywer
gee baie aandag aan klein besonderhede om ‘n bepaalde atmosfeer te skep; vir my
gevoel te veel miniskule detail wat uitgestal word om die navorsing wat gedoen
is, te beklemtoon.
Dit is die roman van ‘n jong skrywer. Daar
is dus dan ook gebreke. Soms is die waarnemings en uitbeeldings voorspelbaar.
(Die toneel op bladsy 215 waar die polering van skoene soos volg beskryf
word: "They had been tended with ample polish on each vamp as well as a globule
of spit, before the camel-hair brush commenced its resolute attack”.)
Maar waar die verhaal gelaai word met die
mitologiese verwysings en die skrywer ‘n besondere insig in sy karakters se
swakhede verraai, oortuig die werk. Graham Greene sou waarskynlik die priester
se leuens, diefstal en geloofskrisis sterker uitgewerk het. Iris Murdoch sou waarskynlik
die mitologiese intertekste implisieter aangewend het en dit meer ingeborduur
het. Gabriel García Márquez sou ook meer oortuig het wanneer die fantasie en
werklikheid teenoor mekaar te staan kom. Maar as ‘n debuutroman, slaag dit. En dis hoe ‘n mens dit behoort te lees.
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Burger geplaas.]