Patrick Cullinan. Escarpments: Poems 1973 –
2007. Umuzi, 2008. ISBN 978 1 4152 0048 3.
Resensent: Joan Hambidge
Die swenkslag van die digterlike
indruk of beskrywing is Patrick Cullinan se sterkste eienskap. ’n Mens sien dan
in die titelvers die kloppende hart van die akkedis . . . In die beskrywing van
’n oorlogsgeteisterde stad, gaan die lewe op die oppervlak oënskynlik normaal
aan; onder draai die duiwels rond.
Dit is ’n omvangryke digbundel met
uiteenlopende verse: oorlogsindrukke, politieke waarnemings (of die verset
daarteen), die geboorte van ’n kleinkind, opstande aan die UWK in die
tagtigerjare wat teenoor ’n gedig van John Donne geplaas word,
natuurwaarnemings, ’n besef dikwels van tyd wat verbygaan, en dies meer.
Die vers lyk op die oog af dikwels
eenvoudig of maklik. Dit is helaas die bedrog of oëverblindery van die meeste
van die verse: die gedigte dra iets oor wat lank ná die lees steeds bly naklink
of draal in die leser se gemoed.
Een van die belangrikste aspekte
van hierdie bundel is dat dit die leser bewus maak van ’n uiters beskaafde,
belese persoon se perspektief op die wêreld waarin hy dikwels nie behae het
nie. In die gedig "The Passion. Western Cape. 1985" word daar politieke
kommentaar uitgespreek en die funksie van die digkuns beklemtoon. Hierdie gedig
aktiveer al die argumente van die struggle-tydperk waarin mense Westerse
skryfwerk as élitisties en onbelangrik afgemaak het.
Hy spreek die digter Douglas
Livingstone direk aan wat ook die sentimente gedeel het:
Sorry, Douglas
Sorry, Douglas, you’re out of
fashion,
unversed in die prosody of shit:
your poems are only born of
passion –
revealing, merely, your radiant
wit.
Hierdie gedigte vind dan hul
pendante in die vers "Venice" waar die dubbelaard van die stad iets van die
digkuns se dubbelbestaan opvang: ook die digkuns is ’n “sleight of hand”... In "Grammar" vind ons eweneens ’n spanning tussen stilte en artikulasie wat ’n
ander motief is wat regdeur hierdie bundel loop. Hier artikuleer die gedig die
lot van die stemlose, die weggeraakte, die stilgemaakte.
Of dit wat paradoksaal behoue bly,
soos die Etruskiese meisie wat in die gedig oor haar, tot lewe verwek word.
Dikwels is die sentimente
polities-inkorrek, soos in "The beach, The evening" waarin ’n “nigger” se versteuring
van die orde beskryf word. Of buikspreek die digter?
Die gedig vang iets op: ’n
versteuring van orde en dan uiteindelik weer rus, die terugkeer na die normale
– iets waarin Cullinan uitmunt.
Die perfekte bly altyd net-net
buite ons belewenis van die aardse of die lewe . . . ("The Garden").
Die leser kry met hierdie bundel
’n versameling van verse tussen 1973 tot 2007, dit wil sê, ’n besondere lang
periode. ’n Mens sou tog ’n deeglike inleiding of naskrif verwag het om die
gedigte te begelei. Nou is daar net notas rondom of by sekere gedigte. So
byvoorbeeld verneem ons dat die gedig "Venice" geskryf is alhier en dat die
digter ’n hartaanval beleef het. Dus word die gedig vir die digter ’n meditasie
oor die dood.
Dit verander weer die lesing van
die gedig en dit open ander perspektiewe. Dit is vir hierdie leser altyd
interessant en selfs relevant om te verneem hoe digters voel oor hul digkuns,
watter vorme verkies word of wat ook al. Wat bedoel die digter as hy homself as
liberaal sien en dan weer in gedigte minder politiek-korrekte uitsprake maak?
Of stel die digkuns uiteindelik ander eise wat met die politiek van die dag nie
veel te make het nie?
Daar is ’n handvol gedigte wat my
altyd sal betower in hierdie versameling. Vir die speurende leser is daar ’n spel
met digvorme, soos die nabootsing van die villanelle in "High summer", die
kwatryn, tersine, en ’n duidelike voorkeur vir die vrye versvorm. Daar is sterk
beelde in die bundel en ’n besondere blik op die geskiedenis: van die hier en
nou se politieke uitbarstings (Soweto, toespelings op Verwoerd, John Harris)
tot by Francois Le Vaillant, en verder terug tot by Dante.
Die digter het onder andere
Italiaans bestudeer. Die klassieke wêreld van onder andere die Grieke en
Etruskiërs, die skilderkuns van Carpaccio (1460 – 1526) maak van die bundel ’n
ryke testament van ’n welbelese en belangrike digter binne ons
Suid-Afrikaans-Engelse landskap. Die buiteblad van Caroline Cullinan maak van
hierdie Umuzi-publikasie iets heel besonders.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die
Volksblad geplaas.]