Karin Cronjé. Alles mooi weer. Genugtig! Uitgewers, 2008. ISBN 978 0 980
2606 8 7.
Resensent: Joan
Hambidge
Die verskyning
van Karin Cronjé se Alles mooi weer is ‘n
prestasie vir die uitgewershuis Genugtig!. Nou onlangs het die skitterende Elders aan diens, ‘n digbundel, van Jeanne Goosen
hier verskyn.
Die roman is ‘n
besondere vernuftige verkenning van vertelstrategieë en binne die veld van die
narratologie sal dit teoretici en gewone lesers boei.
Die verhaal van
professor Hilette Barend, ‘n professor in die antropologie, se soektog na Pearl
Poplin, ‘n hawelose is die oppervlak-verhaal.
Die leser beleef
op ‘n unieke wyse die gemoedstoestand van die karakter. In Hettie Smit se Sy kom met die sekelmaan vind die gemoedskeiding plaas tussen
Maria en haar skadukant, Marie. Hier, in die derdepersoon, is ons in die
bewussyn van Hilette geplaas. Die roman begin:”Knap gedaan, Dame. Hier hardloop
jy, aangepor deur die radio-omroeper se ontsteltenis, in jou geel uitrusting,
op jou geel wankelende hofskoene, langs die grootpad”. Sy word dus deur ‘n vertellende instansie
agter die gegewe vir ons voorgestel.
Deur die
instansie se oë word daar kommentaar gelewer op die ‘profil perdu’. En later
verneem ons haar kop klets (p. 11) en dan “jou kop klets. Bly ek. Geen mens het
so ‘n deurmekaar gesprek nie. Man, elke mens onder die son praat so met
homself. Hoe anders? Daar is hope ervarings waarop mens reageer”.
Sy is op pad
Kaap toe vir ‘n gaslesing aan die UK en om ‘n vergadering by te woon oor die
moontlike deïnstitusionalisering van geestesinrigtings te ondersoek, Klaus
Hufnagel te sien en om Pearl Poplin op te spoor. En ook om van die ma (en dus
haar verlede) te probeer ontvlug. Hierdie aspek word as’t ware die dinamo wat
alles voortdryf: ons verneem later van ervarings met die broer. En ander
jeugindrukke.
Sy droom van ‘n
vinnig-spinnende aardbol en die leser beleef die gemoedstoestand van ‘n uiters
gespanne vrou op ‘n ‘edge’.
Verbonde aan die
Department Antropologie en Ontwikkelingstudies en hiermee word die politieke
dimensie van die roman eweneens gelaai: van volkekunde tot ontwikkeling- of
diversiteitstudies. Die ewige spanning tussen ons / hulle (polities) word
uitgespeel in die opposisie tussen Hilette en Pearl.
Die opwindende
aspek van die vertelstrategie is dat die leser gekonfronteer word met ‘n Banier
wat lees:
Die vrou sit in
eersteklas. Teen ‘n onbetaamlik hoë koste bekom. Sy neem haar lewe in oënskou.
Dit is baniere
buite die bewussyn van Hilette, amper soos onthou-stiekertjies op ‘n mens se
yskas.
Hierdie baniere
beweeg reg deur die roman en kan gelyk gestel word aan ‘n soort ouktoriale
instansie wat die vertelling beheer of manipuleer. In die negentiende en twintigste eeuse
romankuns word dit gebruik as ‘n opsomming vir die verhaal. Voor die hoofstuk
begin, word daar vir die leser vertel wat gaan gebeur. Die romans van
Thackeray, byvoorbeeld. In moderne romans word dit geparodieer. Daardie
instansie is nie die skrywer nie. Dit is ‘n vertelinstansie wat die verskillende
gegewens bymekaarhou en dikwels didaktiese kommentaar lewer op die doen en late
van die karakters.
In hierdie roman
is dit ‘n soort beheer oor die psigiese ineenstorting of transformasie wat die
hoofkarakter gaan beleef. Sy dra immers die tekste van Pearl in haar gemoed.
Deur Pearl kom sy onder andere tot ‘n ander siening van haarself en kan sy tot
‘n nuwe lewe kom: een sonder hoop of vrees.
Nec spe nec metu
(nóg met hoop nóg met vrees) lui die motto.
Dus net soos dit
is.
“Ek voel. Ek kyk
af.
Uit my naeltjie
groei ‘n sprietjie. ‘n Langneksprietjie, kyk, die moedige wasgroen blaartjies.
Waai liggies op die sprietjiepunt. In die nuwe maan. Nóg met hoop, nóg met
vrees” (p. 228).
Teenoor die
hoogs gesofistikeerde taalgebruik van Hilette, is daar Pearl se gebruik van
taal. Spelfoute, verskrywings, maar direk uit die bewussyn. En van Pearl se
aliase is Maria!
Die roman se
ondersoek na die middeljarige, maskerlose vrou wat ‘n intreerede moet lewer se
sterk politieke kommentaar beweeg dwarsdeur die roman. Wat sy dink en sy uiter
oor ons vrese, oor die spanning tussen toe en nou, word uitgebou in die
verhouding met die afwesige Pearl. (Ek sou die klag van die student oor die
appropriasie van materiaal sterker uitgebou het.)
Die Latynse
uitsprake regdeur die roman is ander manier waarop die hoofkarakter orde
probeer skep in haar gemoed. Die rol van Birdy en die verdringing van die
seksuele eksperimente verdien verdere ondersoek in ‘n roman waar Hilette se
verhaal met Pearl s’n gesinkopeer word. In die brief oor Hilette se ervaring
van ECT (p. 212) word die leser aan ‘n mediese analise onderwerp en haar
optrede – wat grens aan die obsessionele – verder onthul.
Volgens Gerrit
Olivier is hierdie roman “die mees volgehoue uitbeelding in Afrikaans van ‘n
persoonlikheid op die rand van rasionele beheer oor haarself”.
Dit is inderdaad
‘n kragtoer, veral wat die unieke hantering van die vertelstrategie betref. En
die gebruik van erotiese woordeskat.
Lesers wat
belangstel in die narratologie, sal hierdie ‘n fassinerende teks vind waar die
spanning tussen vertellende instansie en fokalisator (die een wat sien)
voortreflik uitgebou word.
Die roman is
voortreflik versorg deur Ria Barnard.
Dit is ‘n
stunning boek.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Leopard’s Leap Mini-resensie Litnet geplaas.]