Linda Joubert. Meulenhof se
mense. Human &
Rousseau, 2008. ISBN 13 978 0 7981 4912 9.
Resensent: Joan
Hambidge
I.
Hierdie roman
word bemark as eg menslike, tydlose verhaal wat vandag nog steeds helder tot
die leser spreek. As ‘n mens net verby die soet voorblad kan kyk van ‘n
Leefstyl-troufoto – want dit is Linda Joubert / Henriette Grové beslis nie –
bly hierdie teks ‘n aangename, sober leeservaring. Die roman het oorspronklik
in 1956 in Sarie verskyn en is ‘n briefroman.
Dis 1904 en
Annemarie Herbst kom uit die Karoo in die Boland aan om skool te hou. Die
dorpie heet De Rust en sy loseer by drie oujongnooisusters wat weens finansiële
probleme gedwing word om haar in te neem. Sy betaal drie pond per maand vir
haar losies.
Meulenhof is ‘n
Ou-Kaapse opstal en hiermee waaier die teks uit (onbewustelik) na die
Springbokradio-verhaal Die geheim van Nantes en al die mitologieë rondom die
Bolandse bestaan.
Annemarie vertel
vir haar kêrel die verhaal van Meulenhof en alles wat hier uitspeel.
Sarah se se
verlowing van vyftien jaar gelede, die verbreking van die verlowing aan ‘n
paddastoeldelwer uit Kimberley en die impak wat hierdie gebeurde op hul lewens
gehad het. “Unrequited” of onbeantwoorde liefde, of liefde wat misgeloop het,
is een van die belangrikste temas van die belydenisroman waaroor ek my eerste
akademiese studie geskryf het! Ons dink hier aan die briefroman Dangerous
liaisons en die gelyknamige film en by die lees van hierdie roman wag ons op ‘n
volwaardige e-pos-roman waarin alles per e-pos onthul of vertel word.
Die roman verwys
eweneens na Sy kom met die sekelmaan van Hettie Smit, daardie onnabootsbare,
pynlike en hartvergrypende roman oor onbeantwoorde liefde en hartstog. Waarskynlik
een van die grootste mylpale in Afrikaans betreffende die belydenisteks.
Hier word die
hartstog egter deur ‘n buitestaander vertel of ‘dikteer’ en die roman leen sig
tot relevante psigoanalitiese diskoerse weens die aanwesigheid van bekende
simbole soos die maan, die spieël, die huis (eers ‘n gevangenis) wat later
brand.
II.
Daar is
skitterende vinjette in hierdie roman waarvan die dobbeltoneel tussen die twee
mans wat die hele problematiek as ‘n klassestryd uitbeeld.
Die Bolandse
meerderwaardigheid teenoor die Ondervelder uit Kimberley wat dus nie kan
aanspraak maak op dieselfde stand nie. (Die roman sou ook herskryf kan word
as’n rasverskil tussen die twee mans).
Nordien teenoor
Malan du Toit. Die outeur gebruik Bybelse verwysings om die teks te laai soos
Josef die dromer en Jacob wat veertien jaar vir Lea gewag het.
Die liefde wat
misgeloop het, word vergeld deur die eiendom wat nie meer bekostig kan word
nie. En hier word die verhaal behendig vertel in die briewe van Annemarie aan
Jan. Die intrige word in brief na brief verduidelik tot met die dénouement
wanneer Meulenhof se verband oorgeneem word deur die eens vernederde
Ondervelder en die huis wat brand. Dit word dan ‘n simbool van die gekoesterde
wrok wat as’t ware aan die psige vreet. Die huis is dikwels ‘n voorstelling van
die self in die psigoanalise.
Die intrige
tussen die twee geliefdes word gesinkopeer met Nellie se verbintenis met sy
neef.
III.
Die verband word
deur die verstote, afgewysde man word gekanselleer met sy woorde aan haar: “Bly
in Meulenhof, Sarah, tot in lengte van dae. En alle voorspoed. Jy sal dit nodig
hê, Sarah, in die lang jare wat voorlê, want die haat is ‘n bar bedgenoot” (p.
124). Hoor ons die slotwoorde uit Gone with the wind? “
“Frankly my
dear, I don’t give a damn…”
Die roman speel
vernuftig in op die kodes van die liefdesverhaal en hoe afgelope passie dikwels
oorgaan in haat en ontnugtering.
IV.
Die roman is
oorspronklik in 1961 gepubliseer en dit bly ‘n lofwaardige teks: beheersd
geskryf en met subtiele toespelings op die konvensies van sowel die liefdes- as
belydenisroman. Die roman word na die Boereoorlog gesitueer en die drie
oujongsusters was eens gesiene Vermeulens. Sarah se wrok, Nellie se verlange na
‘n krygsgevangene op Bermuda en die borduurwerk van Pauline word weergegee deur
Annemarie aan haar liefste Jan, wat haar al vyf jaar ken en haar briewe vanuit
De Rust versend.
Dit begin met ‘n
kraak wat sy raaksien in die muur. ‘n Soort waarskuwing vir dit wat kom,
naamlik die opstal se vernietiging.
Sy is nog
bitterjonk (22 jaar oud) en kry ook inligting van Bill. Vir my gevoel is haar
skryfstyl en insigte dikwels te gelade vir so ‘n jong persoon en dis
waarskynlik die implisiete outeur wat hier deurslaan. Maar dis ‘n klein
beswaar.
En die hoedjie
met die parmantige veer kry later ‘n nuwe aanslag in die roman Niggie!
Dit was vir my
‘n aangename leeservaring.
Bron:
Hambidge, Joan. 1982. "Die ek-verteller
in die belydenisroman". MA, UP. (Studieleier: Elize Botha).
[Hierdie resensie word met
vriendelike vergunning van Litnet geplaas.]