Louis Jansen van
Vuuren. Tempermes. Queillerie Uitgewers, 2010. ISBN
978 0 7958 0021 4.
Resensent: Joan Hambidge
Soms verskyn
daar ‘n bundel wat die leser onkant betrap. So ‘n bundel is die skilder Louis
Jansen van Vuuren se gedigte: Tempermes.
Hoe kan ‘n skilder sy hand aan die digkuns waag?, wonder ‘n mens.
Totdat jy dit
lees. Dis ‘n wonderlike, aweregse, oordadige, geil bundel. In Roland Barthes se
woorde is “die grein van die stem” hier ongetemper. Die verse kort inperking,
beheer, maar paradoksaal is dit juis hiér waar die skoonheid lê: in die
oordaad, of dan, in die ongetemperde, sinnelike spel.
Want moet jou
nie bluf nie; die digter ken sy tradisie en digterlike vorme. Daar is ballades
en intertekste, ‘n aubade, ‘n sestina en ‘n fyn toespeling of wat op ou
Afrikaanse liedere.
Waarskynlik sou
‘n groter tegniese beheer aan te beveel wees, dink ‘n mens. Nee, dis eerder in
die ongebreidelde aard waar die skoonheid van die bundel lê. En dis juis
hierdie soort ambivalensie wat die bundel interessant maak. Presies dit wat
Barthes met “jouissance” bedoel het: die vreugde wat jy nie onder woorde kan
bring nie.
Dis daardie
soort bundel wat jy weer en weer lees en die verwonding opvang agter die grap
of spel.
Daar is ‘n
wonderlike vers oor Sylvia Plath wat getuig van digterlike beheer: “Stillewe”
(42) en dan ‘n klein show stopper soos die volgende:
Hangkas
op geskaafde en
gedweilde
dennehoutplanke
langs ‘n hangkas
wat pleit om
klere
staan twee pare
skoene
met sole wat
slyt
agtergeblewe
gespes
soos jou
beloftes
gebreek (27)
Die bundel
getuig van belesenheid: daar is verwysings na Odusseus, Jason se vlies, die
Bybel, Kirke, FAK-liedere, ensomeer. Die ruige verbeelding sal ‘n mens nooit
vergeet nie:
Die windpomp kreun sy droë draai (18)
“Bedvaart”(34) (‘n mens lees ook bedevaart) se spel met taal
laat ‘n mens die hoed lig. Die gesprek hier met Eveleen Castelyn se beroemde
gedig op die babbeljoentjie is grappig. Die lykdig vir “Nikolaas” (13) is
eweneens ‘n hoogtepunt in die tradisie van die funeraire gedig:
Bleekperd se ruiter het die boodskap gebring,
woorde wat seil soos ‘n slang.
Nou is jy grys
gepoeierde as:
vaal
vierkantjie-boks, net jou naam daarop.
Veral die
liefdesvers word nuwe lewe gegee met geil en helder beelde: soos “Donker oksel”
(33), “Stansa” (36) (“Ek huil na jou, / ‘n stalsiek hings”).
“Carpe noctem”
(45) som die digterlike tegniek enersyds ten beste op: dit speel in op die
bekende, flirteer met die geykte, die kamp-verwysing, maar ruk die vers in sy
bek net voor jy dink dis “over the top”. Andersyds is daar die suggestieryke
gedig “Slaaploper” (17). Onderlangs praat verse met mekaar: die boetabroer se
klam asem word later ‘n mond wat soos ‘n purper gulpvy oopbars. Daar is vrese
wat soos die ek in die nag jaag (“Die dye van die nag is ‘n langhaar-wolf”,
45). Onder die speelsheid is daar pynlike herinneringe.
Dis ‘n bundel
wat die digkuns onverwags getref het! Op die oomblik is daar ‘n hele paar nuwe
stemme wat groot belofte inhou. Dit is soos ‘n oordadige blommerangskikking met
veldblomme. Daar is beslis wildeals in hierdie heuningwals. (Dankie Philip de
Vos).
[Hierdie resensie het vantevore in Die Burger verskyn.]