Mongane Wally
Serote. Revelations. Jacana, 2010. ISBN
978 1 77009 808 4
Resensent: Joan Hambidge
Op die voorblad
van die roman Revelations skryf Colin
Gardner dat Serote die belangrikste digter van die apartheid era is. ‘n
Relevante stem beslis, maar nie die belangrikste een nie. Serote is bekroon met
die Noma- en Pablo Neruda-pryse. Hy het die Orde van die Ikhamanga behaal en sy
debuutbundel Yakhal’inkomo (1972) is
indertyd bekroon met die Ingrid Jonker-prys. Hy is geweldig vereer en belangrik
om van kennis te neem is dat hy die gesogte MFA aan Columbia in New York behaal
het. Daar het reeds drie romans verkyn, twee bundels met essays en tien
digbundels.
Revelations is ‘n roman oor Bra Shope, ‘n
skilder, se ervarings van post-apartheid Suid-Afrika. Dit is uitgegee asof dit
‘n Moleskin-dagboek is om die joernaalaanbod van die roman te beklemtoon. Ons
werk dus hier binne die tradisie van die belydenisteks. Met ‘n vertellende ek
wat Bra Shope se doen en late opteken. Daar is herinneringe, skerp waarnemings,
soos dat ‘n mens altyd iemand se karakter uit sy hande kan aflei en opmerkings
oor stede:”Cities, these things we call cities, are the same the world over.
Cement, tar, brick, iron, electricity, lights of red, blue, pink, white, and a
sprinkling of sun, wind, trees and flowers(…) At times they all seem to project
the fragility of life; at other times they make life itself shrivel.
Windowpanes by the hundreds, many storeys high, were twinkling against the
morning light and the traffic lights; millions of eyes goggling at the city,
staring in wonder, screaming with joy at the sight of it until I, too, felt
gazed at” (9). Uit hierdie aanhaling is die digterlike aanslag van die
fokalisator duidelik. Christopher Isherwood se I am a camera kom in die geheue op.
Daar word
eweneens nagedink oor die funksie van foto’s in ons lewens en hoe mense
verskillende emosies kan weergee en dat die fotograaf die regte oomblik moet
vasvang. Ook oor die bestaan in hotelkamers en hoeveel mense dit al bewoon het.
Die boek gee insig
in die lewe van die exile en al die harde realiteite van ‘n bestaan gekoppel
aan opofferinge en ideale om die politieke realiteit te verander. Sowel wit as
swart bewussynvegters is ontnugter oor die huidige politieke toestand. Dit is
geen geheim dat sowel wit as swart intellektuele ongemaklike vrae stel oor die
verydelde droom nie. Die gegewe word in opposisie geplaas met Pinochet se
geskiedenis en Mugabe word ook betrek. Hiermee word die universaliteit van
ontnugtering met politieke werklikhede in skerper reliëf geplaas.
Die boek maak
van bekende tegnieke gebruik wat ons in hierdie soort roman aantref, soos die
waarnemer of optekenaar van die doener se lewe wat bewus is van die vervlegting
van hul lewens; verwysings na politieke situasies; die gebruik van pertinent
herkenbare persone en plekke. Dis ‘n post-apartheid roman. Dalk is die
politieke aanslag dikwels te oorweldigend en sou hierdie leser ten minste ‘n
groter fiksionalisering wou gesien het.
Vir lesers wat
vir jare lank in hierdie land verminder is deur drakoniese wette wat hulle
stemloos gelaat het, is dit ‘n belangrike deurbraak om só ‘n soort optekening
te lees. Dit vra uiteraard vir ‘n saamlees met Breytenbach se skerp analises
van die politieke werklikheid. Oor die impak van politieke ongeregtighede op
mense se lewens (Mosambiek, Chile, Suid-Afrika, Swaziland, Zimbabwe) word onder
die loep geneem. Krog se Country of my
skull vra vir ‘n herlees saam met hierdie teks.
Die titel verwys
na ‘n dansopvoering waarin gestalte gegee word aan dit wat buite woorde lê.
Daar word
ruimskoots van Afrika-woorde en
–uitdrukkings gebruik gemaak in die teks soos inyanga, mbaqanga, ditloo, ngaka
bongaka, ditaolo, ensomeer. Dalk ‘n klein glossarium agterin met ‘n volgende
uitgawe?
Die verwysings
na folklore is insiggewend: soos jy vang ‘n bees aan sy horings en ‘n mens aan
sy tong. Die perspektief van Otsile wat buikspreek, opteken, hoor en
verduidelik, vorm van die basis van alles. Vir die wit leser is dit ‘n
openbaring om te weet hoe eensgesind ons voel oor die feit dat ons bymekaar
verbypraat, ontstig is oor haweloses se lot en in digterlike beelde word die
armoede by die Kaapse lughawe beskryf. Sekere politieke uitsprake is geyk en
oorbekend, maar vir ‘n buitelandse leser waarskynlik belangrik. Daar word kritiek
gelewer op die ontkenning van die belangrikheid van tradisionele gelowe en
beklemtoon dat alle mense in wese aan mekaar verbind is. Die slopende impak van
‘n vriend se dood op die gemoed word besonder goed beskryf.
Hierdie boek
gaan beslis sy bedoelde lesergehoor bekoor. ‘n Groot roman is dit egter nie. ‘n
Leesbare en relevante een wel. ‘n Politieke Lobola
vir die lewe.
[Hierdie resensie het vantevore in Rapport verskyn.]