Resensent: Joan Hambidge
I. Grievable lives: Mournable bodies
Hierdie boek bevat uitsonderlike bydraes oor liggaamlikheid. Notas (d.w.s kanttekeninge) oor die liggaam met die sub-titel wat gesondheid, siekte en trauma oproep. Ons dink onmiddellik aan Susan Sontag se Illness as metaphor. En Annie Leibovitz se fotogalery van haar siekte en hospitalisering. En haar dood. Hierdie foto’s het wye polemiek ontlok rondom die etiek van die plasing van die foto’s. Veral Sontag se seun, David Rieff het dit as betredend en grensoorskrydend beskou.
https://tembusu3.nus.edu.sg/treehouse/2015/04/mortality-in-photography-examining-the-death-of-susan-sontag/ Besoek 14 Januarie 2024
By die ontvangs van Notes from the body lees ek drie bydraes Hélène Smit se “Architeutis”, “Survivor” van Stephen Devereux en Bronwyn Law-Viljoen se “Notes from an Archive of the Body in Movement”.
En dadelik is hierdie leser meegesleur oor verskillende vertelperspektiewe: oor kindermolestering en hoe die liggaam ‘n museum word waarin pyn geberg word of waar siekte metafories ‘n betredende huisgas word of waar die liggaam in oefensessies ‘n indeks of argief word van die potensiële adaptasies wat die liggaam kan maak.
I wrote a review on Notes on falling in 2022.
http://joanhambidge.blogspot.com/2022/09/resensie-bronwyn-law-viljoen-notes-on.html Besoek 18 Januarie 2024
II Written on the body
Post Covid. Illness as metaphor. Masks. Uncertainty. People dying. Debates on Vaccination.
On my Covid-19 Vaccination Record Card:18.9.2021 and 30.10.2021: Phizer. A black and couloured nurse assist me in the City hall close to NG Kerk and police station in Durbanville. Two kind ladies. We laugh and joke.
“Moenie bang wees, nie Antie.” Ek speel saam. Rol my oë. Maak of ek omtiep. Hulle lag. Geen pyn nie. Geen swelsel nie. My ervaring van ‘n geelkoorsinspuiting was veel erger met ‘n arm wat opgeswel het met erge koors.
Jokes as means of survival. Duncan Brown relates a joke in “Unmade”: Sarah goes for a job interview as a typist.
The manager asks, ‘Sarah, wat is jou ervaring van tik?’
‘Nee, niks nie, Meneer,’ she replies. ‘Met my is dit net dagga en dooswyn.’
Die grap wat tydelik verdoesel. Net tydelik.
III. Even Cowgirls get the blues
Barbara Johnson: "It seems to me that women are all trained, to some extent, to be deconstructors. There's always a double message, and there's always a double response. The difficulty for women, is unlearning self-repression and ambiguation and conciliation, and reaching affirmation." (Salusinszky, 1987, 151)
Johnson word gediagnoseer met cerebellar ataxia in 2001 en sterf in 2009, hierdie gedugte vertaler van Derrida en student van Paul de Man. In haar lewe professor in Engels en Vergelykende Letterkunde by Harvard. En ‘n vertaler van Derrida.
Hoe ironies dat Johnson, die groot intellektueel, só moes sterf.
Die bydraes van en deur vroue laat my nadink oor die volgende:
1 die huis as ‘n ruimte van angs;
2 hoe ons ‘n nuwe woordeskat moet aanleer ná ‘n traumatiese ervaring;
3 die vrees vir mislukking wat vele vroue moet hanteer in ‘n fallogosentriese samelewing;
4 genesing as ‘n komplekse proses;
5 die chaos wat pyn skep.
Maar dit sluit nie mans uit nie. Die ervaring van pyn in ‘n hospitaal (“Staring Death in the Eye” deur Vonani Bila) wys dat siekte ons anders laat kyk na die liggaam wat manlike beheer omverwerp. En dat siekte jou “merk” en vervreem van ander (soos in “Unmade” deur Duncan Brown).
IV. We sing the body electric
The impact of physical and psychological wounds are presented to the reader: gender violence, disablities, rape, racial prejudice, poverty, adoption, cancer, embolism, AIDS, depression, cynanthropy, bipolar disorder, Covid, the ICU, substance abuse, private hospitals versus state hospitals, medical insurance …
Private notes versus poems. Afrikaans versus Sepedi and Xhosa. Antjie Krog in translation. Joseph Campbell versus Kafka.
Die Gannavlakte en Athlone. New York teenoor Kaapstad.
Double voicing in “Lines Land Slant” by Anthea Garman and Gillian Rennie.
In hierdie pakkende analise tussen twee vroue word die impak van borskanker ondersoek. En die impak van die mastektomie op ‘n vrou.
Self-analysis in “Finding the Words in Ten Movements” by Philippa Yaa de Villiers. “Every poet is a library on legs …”(174).
Verskillende skryfkonvensies: van dekonstruksie tot lang, orale gedigte wat ‘n mens moet hóór. Tekste wat opbreek in verskillende afdelings wat die pynlikheid van ‘n bepaalde ervaring onderstreep. Asof die skrywer onderbreek word deur sy/haar pyn.
V
Siekte maak jou broos en weerloos. En maak jou bewus van jou liggaamlikheid wat jy alte dikwels as vanselfprekend aanvaar.
Ironies genoeg is hierdie bespreking geskryf, terwyl ek siek was met ‘n somer-griep en hoesbuie.
En Krog som dit alles perfek op:
dit rammel sag
dit rammel sag. die aarde lig haar skedel.
vanuit die binnevlerk van wolke veer
die donderweer al met die stil verhemeltes
van berge langs. ‘n tiptol stip die mees
intieme plek aan in die esdoringboom –
die plek waar die stam die stilste boomwees hou.
o, roerloos wag die boom. die weerlig stroom
uit vlakke blou, die veld voel hoe haar ganse
vel oopsnou na die geur van dragte vol
geloftes. in haar hare bloei die rose.
haar laaste koelte damp vanuit haar oksels
sy knoop haar lang hart los. nog nooit was sy
so karig, so alleen, of het sy so
gesmag na reën wat net nie, nooit nie kom nie
*
Die eensaamheid van siekte; hoe die ganse vel oopsnou …
Body bereft. Dis waaroor dit hier gaan.
Joan Hambidge is a Fellow and Senior Researcher at UCT.
Poet and novelist.
Januarie 2024
Bronne:
Butler, Judith. 2016. Frames of War: When is Life Grievable? New York: Verso.
Freud, Sigmund. 1916/1976. Jokes and Their Relation to the Unconscious. Pelican Freud Library volume 6. Londen: Penguin. (Vertaal deur James Strachey en hersien deur Angela Richards).
Gallop, Jane. Maart 1979. "Why Does Freud Giggle When the Women Leave the Room?". Lesing gelewer in die Women and Humour Section, Nemla-kongres. Connecticut: Hartford.
Krog, Antjie. 2006. Verweerskrif. Kaapstad: Umuzi.
Law-Viljoen, Bronwyn. 2022. Notes on Falling. Cape Town Umuzi.
Salusinszky, Imre. 1987. Criticism in Society. Londen: Methuen.
Sontag, Susan. http://joanhambidge.blogspot.com/search?q=sontag+illness+as+metaphor
Besoek 12 Januarie 2023
Endnote:
Fisting-as-écriture
Joan Hambidge
Moes deur baie pyn
om mens te word,
artikuleer ons digter
op die Dam; moes deur
veel veg
om self te vind,
van hier tot in verre plekke
terug in die gevegsone van die digkuns
immers ‘n binne-geweld wat beskut
teen buite-geweld:
ek-sing-oor-die-liggaam
se oorskot, ek lees
Eve Kosofsky Sedgwick
se Die weer in Proust
en elders, ja elders
is dit altyd mooi weer en warm
vir hulle gebore met regte
en voorregte,
nooit weet hoe
dit voel as jou tong
as kind uitgesny is.
Uitgeskuif, weggedruk.
Hierom die vuis-in-die-lug,
daarom die woede
by ons, ‘n myn - ‘n dyn,
die Afwykendes, die derde seks,
die transgender, die deviant:
smagtende na stilte
ná hierdie oorlog, ‘n El-Alamein.