Dit volg na jou memoir In my vel. Jou debuut word bemark as nie-fiksie: dit is iewers tussen 'n outobiografie, verslag en reisbeskrywing. Nou skryf jy fiksie. Hoe ervaar jy die verskille in die skryfproses?
Met In my vel moes ek baie tyd in my eie geheue en psige spandeer, om dinge te probeer onthou en weer te gee presies soos dit gebeur het en gevoel het. Met Die teenoorgestelde daarenteen het dit amper gevoel of my eie buitelyne oplos. Ek dink om karakters te skryf wat nie jouself is nie verg van ’n mens om poreus te word op ’n manier, jouself oop stel vir dit wat buite jouself is. Die skryf van albei boeke was interessant en terapeuties, maar die skryf van die roman was bevrydend en verruimend op onverwagse maniere wat verskriklik lekker was.
2 Jou boek handel oor vriendskappe tussen drie vroue. Hoe sien jy vriendskappe en verbintenisse? Is vriende ‘n mens se geheue, jou gewete of blote spieëlbeelde van jou en ander?
Ja, ek dink vriendskappe vervul al daardie funksies. En ek is presies geïnteresseerd in daardie veelvuldigheid van vroulike vriendskappe – hoe dit soveel dinge gelyk vir ’n mens kan wees, hoe dit verander met tyd, hoe dit kan aanpas, hoe daar plek is vir allerhande soorte vriendskappe in mens se lewe – hoe dit dus op ’n manier baie meer hibried en veerkragtig en vloeibaar is as meeste monogame romantiese verhoudings.
3 Jy lewer kommentaar op die private wat openbaar geword het soos Instagram en Facebook. Hoe het dit, volgens jou, vriendskappe verander? Ek dink hier aan die steelfoto by ‘n bruilof wat dan uitgestal word met implikasies vir almal.
Ek dink dis maar nog iets wat ’n mens onderhandel in jou vriendskappe. Ek gebruik nie sosiale media op ’n verskriklik persoonlike manier nie, so vir my is dit maar net nog ’n gerieflike platform om met my vriendinne te engage. Maar ek dink dis dalk ’n luxury wat ek het omdat ek nie met sosiale media grootgeword het nie. Ek kan my net indink hoe ingewikkeld hoërskool moet wees as jy dit ook op TikTok moet navigeer!
4 Jou karakters se seksualiteit is meer vloeiend – ek dink hier aan die verhouding tussen Lien en Katryn wat later na ‘n mislukte huwelik van eersgenoemde, weer hervat word.
Is die ou binariteite in genderkonstruksies nie meer geldig nie?
Dit is so ’n interessante vraag, en een wat Kabous Meiring ook aan my gestel het by die bekendstelling van die boek. Ek dink gevestigde genderkonstruksies gebaseer op ’n meer binêre verstaan van gender (hier dink ek byvoorbeeld aan die lesbiër) is absoluut nog geldig, en sal waarskynlik vir altyd bestaan, dit is hoe baie mense identifiseer. Maar ek dink dat ons vandag gelukkig genoeg is (te danke aan die aktivisme van vorige generasies) dat daar ook plek is vir ’n meer terloopse omgang met seksuele oriëntasie en gender identiteit. Ek dink my generasie het dus meer vryheid om nie altyd hul genderidentiteit in kategoriese terme hoef uit te druk of te moet beskerm nie. Natuurlik is alles nog glad nie gewonne nie, maar ek dink wel dat ons dit makliker het as wat vorige generasies dit gehad het.
5 Jy verwys na Tsjekof se Drie susters. Is dit toevallig of wou jy die teks hier met meer implikasie laai? Dis immers ‘n teks oor verspeelde kanse en verlore drome …
Dalk die ewige konflik tussen droom en werklikheid?
Verlaat Katryn die droom of nie?
Ek hou van wat jy sien hier! Ek het gedink aan Drie Susters omdat dit bekend staan as ’n toneelstuk waarin daar nie veel gebeur nie (meeste van die aksie is weg van die verhoog af) maar waar dit gaan oor die innerlike drama wat mense ervaar te midde van hul gewone doen en late en alledaagse roetines. Ek het ook gedink aan hoe die toneelstuk op ’n manier gaan oor uitgediende waardes, en die soeke na nuwe maniere van leef. Maar ek dink jou interpretasie is baie interessanter as wat ek gesien het!
6 Sliding doors met Gwyneth Paltrow ondersoek ook die teenoorgestelde wat ook kon wees. Het jy hierdie film doelbewus / onbewus gebruik as interteks?
Nee, maar ek is weer mal oor die konneksie wat jy maak! Ek het baie aan Gwyneth Paltrow en Goop gedink terwyl ek die boek geskryf het, die maniere waarop feminisme en verbruikerskultuur verweef geraak het.
7 In my vel se sub-titel lui: 'n reis. Jy spreek hier kwessies van ras en gender en klas aan wat identiteit bepaal. Jy maak dikwels uitsprake oor ras-ongelykhede en dat die Afrikaanse letterkunde nog baie hieraan moet doen. Dink jy nie die Afrikaanse letterkunde het wel die afgelope tyd geweldig baie bruin en swart tekste gelewer nie?
Ja ek dink jy is heeltemal reg, dinge is beslis besig om te verander. Maar ek dink histories gesproke is dit ’n letterkunde wat die wit man sentraal stel as literêre stem en ek dink dit gaan nog tyd en werk kos om dinge genoegsaam te verskuif (Die verhaal van drie vroue ‘n bruilof en ‘n boerboel | Netwerk24).
8 In jou artikel in Covid Diaries: Women’s Experience of the Pandemic – met Amanda Gouws & Olivia Ezeobi as redakteurs – verwys jy tereg na Hannah Arendt. Watter invloed het sy op jou denke gehad as politieke filosoof, feminis, vrydenker?
Ek het akademies gesproke nog nie soveel met haar gewerk nie, maar op ’n persoonlike vlak is sy ’n rolmodel vir my – as vrou, as filosoof, feminis en vrydenker. Ek versamel vroulike figure by wie ek kan leer hoe om te lewe en sy is beslis een van hulle.
9 Hoe sien jy “die banaliteit van boosheid”?
Ek dink nogal baie daaraan deesdae – die idee dat mens nie inherent boos hoef te wees om bose dinge te doen nie, dat boosheid dikwels die resultaat is van onnadenkendheid, van ons versuim om aandag te gee. Dit is vir my baie relevant in ons wêreld vandag waar daar soveel verskriklike swaarkry oral rondom ons is en waar ons ekonomiese stelsels so vernietigend is. En hoe ons onsself so aandadig maak daaraan omdat dit gerieflik is en omdat dit is wat ons gesê word om te doen. Ek weet haar konsep is baie meer genuanseerd as dit, maar dis hoe dit deesdae baie by my opkom.
10 Hoe sou haar filosofie gelyk het, as jy kon raai, indien sy nie met Heidegger bevriend geraak het aan die Universiteit van Marburg nie?
Sjoe, ek wonder! Ek weet nie! En dalk is dit ’n vraag wat ’n mens kan stel ten opsigte van die Westerse filosofie as geheel – hoe sou ons denke ontwikkel het as problematiese mans soos Heidegger nie so ’n groot impak daarop gehad het nie. Maar die verhouding met Heidegger is nog ’n aspek wat Arendt se lewe vir my so fassinerend maak.
11 Die konsep “natality” (Natalität) en “amor mundi” (liefde vir die wêreld) is twee van haar belangrikste konsepte. (Lg. uit haar 1929 doktorale tesis oor Augustinus). Jy betrek dit in jou artikel “Everything is Cake: Reflections on Natality and the New World Order”. Kommentaar.
Ag ek dink ek voel sommige dae so moedeloos oor die wêreld en waarheen als oppad is en dan bied Arendt se filosofie ’n bietjie hoop. Die idee dat daar altyd die moontlikheid is vir nuwe begin en dat elke mens daardie moontlikheid dra en dat ek self die wêreld kan betree op nuwe maniere. En dan ook weer die idee om hierdie wêreld te kies (al is dit so dikwels vreemd en vervreemdend), om daarvoor te sorg, om met aandag deur die lewe te gaan, eerder as om dit te probeer ontsnap. Ek weet ek vereenvoudig haar nou gruwelik, maar dis hoe Arendt my op ’n alledaagse manier deur die lewe help!
12 Waaroor het jou doktorale studie gehandel?
Ek het die Belgiese feministiese filosoof Luce Irigaray in dialoog gestel met die Nigeriese feministiese denker Oyèrónké Oyĕwùmí om te kyk wat hulle by mekaar kan leer en hoe die Afrika feminisme ons kan help om Westerse- en Afrika-filosofie te dekoloniseer.
13 Jy is werk in filosofie, jy skryf ’n roman en ’n memoir. Waar lê jou hart?
Ek hoop nie ek hoef ooit te kies nie! Ek vind dat die verskillende registers of maniere van skryf mekaar aanvul en verdiep.
Joan Hambidge