Woensdag, 27 Mei 2020 | ‘n Stopsel twak van my
Francoise Hardy sing vanoggend op FMR. ‘n Stuk heerlike nostalgie. Orals duik Frank Sinatra ook op. Selfs in winkelsentrums.
*
Volgens ‘n psigiater en kundige Jungiaan, is die virus se ongelooflike vernuf om te transformeer én spore dood te vee, ‘n bewys dat dit nie in ‘n laboratorium gemaak is nie. Altyd op pad met ‘n nuwe inkarnasie. Altyd almal een voor.
‘n Laboratorium-produk sou nie so vernuftig kon wees nie.
*
Rook nou regte twak. Die heerlike reuk van die tabak neem my terug na my jeug. My buurman draai vir my zolletjies. Zumatjies?
So op die maat van Saai die waatlemoen.
Die aande is besonder koud en twee duvets en ‘n pelsagtige kombers nie genoeg nie. Laatnag haal ek ‘n ou piekniekkombers uit die kas. Slaap met ‘n serp om my nek. Pragtige foto’s van sneeu op die berge in Ceres is bekoorlik mooi.
Ek haat binnehuise verhitting: maak ‘n mens net siek. Jou liggaam, meen die uwe, moet self die temperatuur reguleer. In die koudste winter in menseheugenis in New Haven het die binnehuise temperatuur die vensters toegewasem. Die verskil tussen hittig binne en koud buite het siek gemaak.
Koue praat met my. In daardie koue winter van 1984 in New Haven het Hartskrif gebeur. En nou met die virus is ‘n winterreis na Rusland gefnuik.
*
Federico Fellini se Il Vetollini / The Bullocks (1953) is my aandvermaak.
Dit vertel die verhaal van vyf jong mans in ‘n dorpie en hoe hulle die sosiale mores van die tyd ervaar. Die patriarg regeer, die moeder pers af met kos en oordrewe emosies en die kinders bly op amper-dertig nog by die ouers.
Die film begin met die kroning van Mejuffrou Meermin. ‘n Heerlike feestelikheid - behalwe dat sy flou val en swanger is. ‘n Storm voorspel die afloop.
Fausto wil die pad vat, maar hy word deur sy vader ingeboelie in ‘n moet-troue. Die probleem is egter dat hy ‘n blinkoog is wat aanlê by sy baas se vrou. Daar is ‘n karnaval waar die norme uitgedaag word en hy flirteer selfs met die baas se vrou. (Bakhtin se idee van die karnavaleske signifieer die grense wat uitgedaag sal word.)
Alberto (in drag) daag stormdronk by die huis op en is onsteld oor sy suster, Olga se verhouding met ‘n getroude man. Die film analiseer die mores van die tyd en die invloed van die kerk in die klein dorpie.
Fausto speel ook later voetjie-voetjie in ‘n filmhuis, terwyl sy vrou neffens hom blinkoog sit.
Die baas nooi hom vir ‘n drankie een aand na werk en konfronteer hom met sy grensoorskrydende gedrag in die winkel wat kuns- en religieuse objekte verkoop. Hy word summier ontslaan, maar sy vriend, Moraldo voel dit was onregverdig.
Hulle steel ‘n engel uit die winkel en maak hulleself wys dit is geregverdig. Dis immers wat die baas hom skuld. Hulle probeer dit verkoop aan ‘n klooster, maar die monnik sien regdeur hulle. Hulle gee die engel vir ‘n malman (wat hulle gehelp het om die kunsobjek op ‘n waentjie te vervoer) en hy aanbid voor die engel.
Die patriarg is woedend oor nog ‘n oortreding, maar met ‘n geliegery word die vrede herstel. By ‘n teateraand – waar Leopaldi, die skrywer – goedkeuring vir sy teks wil hê by die ou akteur, wat dit goed vind, dans die poppe weer wanneer Fausto met ‘n aktrise bed toe gaan. Die ou akteur probeer Leopaldi verlei en na sy ondeugsame optrede is Fausto in die moeilikheid.
Sandra verdwyn met die kind uit ontsteltenis oor Fausto se verraad en wanneer sy gevind word by haar skoonpa se huis, word Fausto gebliksem met ‘n belt deur sy pa.
Een van die kalfies verlaat die dorp per trein. Sy vriende bly agter – slapend in hul beddens.
Hy is aan die woord as die voice over. Dalk Fellini self?
In hierdie film sien ‘n mens reeds die temas wat Fellini later sou aansny: die karnaval, die soeke na sin, liefdesontrouheid, die impak van die kerk en mores, die gesin wat die kind beheer.
En hoe ‘n mens nooit die plek van jou jeug verlaat nie.
Donderdag, 28 Mei 2020
Bibberkoud. Sneeu in Ceres. Tweeuur in die oggend begin ek met ‘n nuwe roman: Keerweer. ’n Projek om die gedagtes te orden en melancholie af te weer.
Die strate is omineus stil. Die ligte is aan en net my koffiemasjien is wakker met klein smakgeluidjies.
Ek maak roosterbrood. Die masjien is laas in my vorige lewe laas gebruik, maar is flink op sy pos. Is daar iets lekkerder as roosterbrood met Marmite, botter en vars tamatie?
Vyfuur is dit bedtoegaantyd. Ek rook een van my zumatjies. Die reuk is so vars; anders as sigarette met chemiese stowwe.
As ‘n hele wêreld vir Marcel Proust kon oopgaan in À la recherche du temps perdu met ‘n Madeleine-koekie, is dit vir my so met tabak. Aliwal-Noord, Standerton – boere wat pyp rook op die stoep.
*
Ons Franse woord vir die dag is dan: perdu.
*
Vandag bly ek binne. Ysig. Snerpend. My buurvrou los pannekoek voor die deur.
Casanova van Federico Fellini is aan die beurt.
‘n Aanskoulike film. Bykans soos ‘n opera waar elke vinjet iets be-teken. Vroue wat sit en skinder en hulle koppe draai na mekaar. Casanova (Donald Sutherland) is kamp en over the top. Fellini het die film gebaseer op die dagboek van die 18e-eeuse avonturier en skrywer. Hierdie 1976 film is bekroon vir die beste kostuums deur Danilo Donati. In die dokumentêr oor Fellini het Sutherland openlik bely hoe moeilik Fellini was. Daar was geen regie nie; die teks is al om die hawerklap verander en hy moes dialoog binne enkele minute leer.
Die film skop af in Venesië in die 18e eeu. Daar is ‘n karnaval en ‘n poging om ‘n reuse boegbeeld uit die water te red, misluk. Dit word as ‘n slegte voorteken te sien. (Fellini begin telkens sy films met so ‘n voorteken of prospeksie: in Il Vetollini is daar ‘n storm wat ellende voorspel; hierdie bad omen is belangrik, omdat Casanova later beskuldig word van ‘n belangstelling in swart magie.)
Hy het op ‘n eiland seks met ‘n vrou wat haar voordoen as ‘n non, terwyl haar geliefde, ‘n ryk man, ‘n voyeur is. Casanova is bewus hiervan. Die man loer deur die oog van ‘n vis wat hang teen die muur.
Hy word tronk toe gestuur weens dié oortreding, maar ook weens sy belangstelling in die onbekende kennis – alchemie o.a. – van die tyd. In die tronk dink hy na oor al sy verskillende verhoudings. Hy ontsnap uit die tronk, reis na Parys en hier probeer hy Madame d’Urfé se siel transformeer na dié van ‘n man; uiteraard in die teenwoordigheid van ‘n jong vrou vir sy eie plesier. Sy versoek hierdie transformasie omdat vroue in die tyd volgens die kerk nie ‘n siel had nie en dus nie die ewige lewe sou kon binnegaan nie.
In Londen word hy deur twee vroue beroof en Casanova probeer selfmoord pleeg deur in die Teems te spring. Hier word hy gered deur ‘n visioen (tipies Fellini) met dwerge en ‘n reuse vrou. Hierna vertrek hy na Rome waar hy ‘n dekadente party van Lord Talou bywoon. Hy wen dan die uitdaging vir hoeveel orgasmes hy in een uur kan bereik. Tot groot bewondering van almal. In Switserland raak hy verlief op ‘n alchemis se dogter, ene Isabella. Daar is ‘n orgie en hierna vertrek hy na Dresden waar hy kortstondig sy vervreemde moeder sien.
In Württemberg ontmoet hy die meganiese pop Rosalba. Hy gaan uiteindelik met haar bed toe – waarskynlik ‘n beeld van sy uitbranding en die dood van sy libido.
Die ou Casanova word verneder en in die kasteel in Dux word sy portret vernietig en besmeer met uitskot. In die slottoneel droom hy dat hy terug is in Venesië en die spoke van sy verlore geliefdes teister hom. In die slottoneel dans hy met die pop.
*
Die film het duidelik ‘n Fellini-aanslag: droom en werklikheid; gefnuikte seksuele begeerte; die gemeenskap as ‘n demper; die karnaval.
Donald Sutherland word Casanova. Sy wenkbroue is afgeskeer en swart wenkbroue word geteken na bo. Sy hare is teruggeskeer sodat sy hoë voorkop hom omineus laat lyk.
Hierdie Kanadese akteur (opgelei in Brittanje) wat veral in Don’t look now (1973) met Julie Christie my oortuig het van sy erns as akteur – veral met die naaktonele. Maar moenie vergeet van Klute – met Jane Fonda –, A dry white season, JFK. Hy is bekend vir sy uitgesproke anti-oorlog-standpunte en ‘n verhouding met Jane Fonda (kortstondig).
‘n Mens kan selde hoor wat hy sê. Maar sy liggaamstaal en spel met sy oë vertel altyd meer as genoeg.
*
Aardklop is ook gekanselleer. ‘n Mens het oneindige deernis met die akteurs se ellende. Hulle behoef ‘n gehoor; skrywers kan alleen voortdreun. Net met ‘n potlood en papier.
© Joan Hambidge