Sondag, 24 Mei 2020
Sondag bekyk ek die landskap en ry om die Corniche. My roete: Tamboerskloof – Groenpunt – Seepunt – Clifton – Kampsbaai – Tamboerskloof.
Ek dink aan ‘n reël wat deur my kop draai:
Orals waar ek my voete sit, is water; woorde uit Veelhoek (1962) die digdebuut van die digter Barnard Gilliland (1938 – 1962).
*
Benedict Andrews se produksie van Tennessee Williams se A streetcar named desire kan lewendig gestroom word. Gillian Anderson. Ben Foster. Die produksie van Elia Kazan met die Marlon Brando en Vivien Leigh is in my besit en bly ‘n kragtoer. Ek het ‘n broertjie dood aan her-produksies, maar hierdie nuwe een word gedra deur twee manjifieke akteurs: die gevaarlike Gillian Anderson teenoor die kragtige Ben Foster (A Streetcar Named Desire - National Theatre Live).
So sien die Britse pers dit:
Anderson, best known in the US for the X-Files, is a haunting Blanche, imperious and frail, vicious and injured. She knows the words that will hurt Stanley most, largely because he senses the truth of them, and her flirtation is another way to taunt him. If Foster, who has taken Blanche’s comments about Stanley’s bestiality to heart, lacks the grace and the more obvious sensuality of some interpretations of the character, he inhabits Stanley’s erotic fascination and violent temper without apology or ostentation (A Streetcar Named Desire review – Gillian Anderson haunts in vital staging | Stage | The Guardian. Besoek 24 Mei 2020).
En in New York meen hulle:
Blanche DuBois in A Streetcar Named Desire remains among the most complex female characters in theater – tragically vulnerable and self-deluded on the one hand, coolly manipulative and even wily on the other. But Benedict Andrews’s ferocious new production of Tennessee Williams’ immortal play is the first I’ve seen to make plain that this honey-voiced aggressor can give as good as she gets. So much so, that the defining tussle between Blanche and her nemesis, Stanley Kowalski, elicits conflicting sympathies as seldom before (Gillian Anderson Stars in ‘Streetcar Named Desire’ at Young Vic - The New York Times. Besoek 24 Mei 2020).
*
7nm is ons President aan die woord. Ons mag wel tuis drink, maar steeds nie rook nie. Ons gaan begin werk toe gaan, maar moet eerder van die huis werk, as dit kan.
*
Verander my Whatsapp-profiel: ‘n vliegtuigie, papiermotor uit Kuba, ‘n New Yorkse cab met Russiese poppies van presidente aldaar.
Besluit self oor die simboliek. En waarom daar geen artefak uit Sjina staan nie.
*
Truffaut se Stolen kisses (uit 1968 / Baisers volés) is ‘n voelgoed-film. Truffaut maak selfs ‘n buiging hier: hy is een van die begrafnisgangers (‘n kopknik na Hitchcock). Hierdie film is semi-outobiografies. ‘n Jong dromer, ontslaan uit die weermag, soek na Ware Liefde. Hy vind die meisie uiteindelik, maar tussendeur is daar wonderlike oomblikke. Hy word ‘n speurder en moet ‘n skoenwinkeleienaar help om uit te vind waarom hy nie liefde kan vind nie en waarom sy personeel hom haat. Dan is die Mevrou op sy spoor en ‘n pragtige, onskuldige verleidingstoneel tussen ‘n ouer vrou en jong man.
Wonderlik hoe hy ‘n brief aan die Mevrou pos. Stempel en ons sien hoe die brief deur die poskantoor ondergronds versend word in buise. En hy leer Engels met die hulp van plate. Ons sien op die TV die studente opstande van 1968. Alles kodes wat die film in die tyd situeer.
Uiteindelik vind hy weer sy meisie. Aan die slot is daar ‘n man wat haar agtervolg en bely dat hy haar liefhet.
Charles Trent se liedjie Que reste-t-il de nos amours? draal deur die film. Le Lys dans la vallée (The Lily in the Valley) van Balzac is ‘n interteks met vele toespelings na ander films van Truffaut soos The 400 Blows.
Die verhouding tussen Antoine Doinel en die violis Christine Darbon is die primêre verhaal. Hy het vir haar vele briewe geskryf – waarskynlik te veel – toe hy in die weermag was. Sy help hom werk soek: eers in ‘n hotel waar hy in onkunde dink hy help mense om betyds ‘n vlug te haal en ontdek te laat dit is die vrou se man (met ‘n speurder) wat haar aan die kaak wil stel. Hierna werk hy in die filmwêreld; ten slotte word hy ‘n speurder.
Ook die laaste job word verloor en ten slotte word hy ‘n TV-herstelman. Christine haal haar TV opsetlik uitmekaar, en voilà, Antoine is daar. Die uiteinde? ‘n Gesukkel om die TV te herstel, maar hulle liefde gedy weer ná die klein indiskresie met die skoenbaas se vrou.
Die aanslag is lig. Die toespelings slim. Twee jongelinge stap by ‘n winkel uit met Laurel- en Hardy-maskers.
Is alles net ‘n grap? Die ligte aanslag van die film oor ernstige sake, maak dit sjarmant en onthoubaar.
Maandag, 25 Mei 2020
Na ‘n stormnag is die hele werf vol blare wat ek laatmiddag ophark en in ‘n swart sak gooi. Die DVD-winkel is toe. Die stad is donker. Ek tel twee pizzas op. Neem een vir ‘n vriendin wat nie haar aftree-oord mag verlaat nie weens besmetting aldaar.
Pomp my kar se bande. Maak geselsies met die pompjoggies en die Moeslemman by die hoekkafee.
Op RSG se Moneyweb verduidelik finansiële kenners dat om van die huis af te werk waarskynlik meer produktief is en boonop die maatskappy baie geld bespaar.
Helaas, helaas word daar uitgewys dat die informele geselsies om die koffieketel of waar ookal (badkamers?) dikwels probleme oplos.
En ‘n verdere komplikasie: hoe moeilik is dit om die week van die naweek te skei.
Bepaald iets waarmee die uwe spook. Die dae vloei inmekaar. Die roetine is die ergste virus.
*
Koos Kombuis is nog ‘n romanskrywer wat die tydsgees perfek opvang.
Joe Kitchen – Sushi with Hitler, speculative burlesque fantasy. Naledi, 2020.
Resensent: Joan Hambidge
Hierdie roman Sushi with Hitler van Koos Kombuis – nou Joe Kitchen – word as ‘n spekulatiewe, burleske fantasie beskryf. Joe Soap, Jan en alleman is die naam nou.
Dit is net as e-boek beskikbaar by Amazon.com en hiermee is Koos Kombuis goed op dreef om die uitdagings van ingrendeling die hoof te bied.
‘n Skrywer moet skryf, maar ten minste ook gehoor of gelees word. En talle skrywers pleit dat hul e-boeke nie nou gratis op die internet versprei moet word nie. ‘n Moeilike een om te beheer, wel. Hoe gemaak met boeke wat mense uitleen?
Hierdie leser was nog altyd ‘n bewonderaar van Koos Kombuis se romans. Somer II in 1985, en Suidpunt-Jazz in 1989 as André Letoit. Sy speelse her-skrywing van ‘n ou klassieke roman van C.M. van den Heever verplaas hy na ‘n moderne ruimte met herkenbare karakters.
Raka die Roman (2005) had my buitelend van plesier. Koos is musiekmaker, digter, rubriekskrywer, komiekstripper, verkleurmannetjie (kyk net hoeveel skuilname was al daar). Sy memoirs verskyn reeds in 2014: Seks & drugs & boeremusiek – die memoires van ‘n volksverraaier. Liza se klavier word heel dikwels oor die radio gespeel tydens ingrendeling.
Kortom, Koos Kombuis is volksbesit. Soms in sy rubrieke is hy ‘n bietjie uit sy diepte wanneer dit oor intellektuele sake gaan, maar hy vergoed ruimskoots hiervoor met humor en erkenning van mistastings. Soos in ‘n resensie oor ‘n daggaboek.
André le Roux du Toit / André Letoit / Koos Kombuis / Joe Kitchen en sy boek is in Engels – en daar was al Engelse tekste soos Paradise Redecorated (1990), Hotel Atlantis (2003), The Secret Diary of God (2003) en The Complete Secret Diaries of God.
In hierdie boek met sy parallelle universum het die skrywer gaan kers opsteek by Zen (Zen and the art of motorcycle maintenance (1974) van Robert M. Pirsig), Douglas Adams, die Beatles (Sushi in die sky with diamonds) en te veel ander op te noem.
Met die openingsin is ons binne-in Dickens: It was the worst of times, it was the most chaotic of times, it was a very bizarre time, it was the most interesting of times, it was the kind of time you wouldn’t wish on your worst enemy, it was a horrible, heart-breaking, extremely intense time, and, to make things even more unpleasant, everything stank of fish.
Hierdie roman kan in een woord opgesom word: Supercalifragilisticexpialidocious!
Hitler, Picasso en Braque? Hieronimus Bosch en Einstein? Mary Poppins?
Op die planeet Aha is daar net drie seisoene: summer, spring and bummer.
Boonop blyk die aarde maar onbenullig te wees. Daar is taboes rondom die eet van vleis ( met die voorspelbare oortreder). Soms word die leser aangespreek; en selfs die redakteur gryp in.
Aha? Soos in die Aha-Erlebnis van Freud? Die oomblik van insig?
Daar is letterlik ‘n grap per bladsy. Verwysings na ‘n hologram, optiese illusies, komiekstrip-karakters, TV-karakters (Ally McBeal), filmsterre (Angelina Jolie), sangers (David Bowie, Tom Waits, die Stones, ensomeer) word langs historiese figure geplaas (Einstein, Hitler, Hawkings). Met kunstenaars (Picasso, El Greco, e.a.) wat ’n mengelmoes-parade oplewer. Die kode is natuurlik Quentin Tarantino wat historiese gegewens slim fiksionaliseer in van sy films. Hierdie roman is ‘n multivers met voetnote.
Dit is vanselfsprekend satire. Ons verneem ook: karakters in die roman moet swart wees en dalk gaan hierdie kwota-sisteem eendag op ons skrywers afgedwing word. Die hemel help ons. Dalk mag iemand aanstoot neem oor die wyn wat verander word?
Die skrywer is bekend met die kodes van scifi-verhale én hoe hierdie romans op ‘n aweregse manier sterk kommentaar lewer op aardse vergrype.
In hierdie dae waarin almal kopkrap wat ná postmodernisme kom, het Joe Kitchen die antwoord: meta-modernisme. En tydens inperking of grendeltyd lewer dit kommentaar op skrywers se fantasie-wêreld wat nie ingeperk kán word nie.
Is die roman geskryf vir ‘n internasionale of plaaslike mark? Volgens die skrywer eerder vir ‘n buitelandse gehoor.
Dis plesierig met ‘n Wok on the wild side (haha) ...
‘n Heerlike spekulatiewe, burleske fantasie met slim verwysings. Die roman kerf "truthers" op en hierom ‘n motto dan uit George Orwell.
Lees dit want dit resoneer met geweldig baie wat ons tans beleef.
Dinsdag, 25 Mei 2020
Hitchcock se Vertigo (1958) word telkens uitgesonder as een die van die beste rolprente nog en word in dieselfde asem as Citizen Kane genoem. Voeg hierby gerus The Third Man.
Vertigo begin met die fokus op die oog van Scottie Ferguson, die speurder wat lei aan hoogtevrees. Dis egter tekeninge van sirkels en die oog is – soos in Psycho – ‘n belangrike aspek van die film. Wie kyk?
Hy is nie meer ‘n speurder nie na die dood van ‘n polisieman wat hom probeer help in jaagtog op ‘n hoë gebou.
Die fokalisasie is van belang in hierdie film. Die speurder agtervolg die vrou wat kyk na ‘n portretstudie van haar grootmoeder: Carlotta Valdes. Madeleine boots haar klere en haarstyl na, net soos Judy later ‘n nabootsing word van Madeleine.
Scottie word deur haar eks man gevra om uit te vind wat haar bewegings behels.
Dit blyk dat Madeleine onbewus is van hierdie geskiedenis, maar haar man vrees dat sy deur die gees van hierdie vrou in besit geneem is.
Scottie (die speurder wat aan hoogtevrees ly) raak betrokke by Madeleine. Maar wie is sy werklik? Dubbelspel, so bekend aan Hitchcock, dryf die plot. Boonop is sy eks-verloofde jaloers, Midge en maak ‘n portret van Carlotta Valdes tot Scottie se ontsteltenis.
Waansin en selfmoord. Die oorneem van ‘n ander se identiteit. Drome en die parapsigologie is die belangrikste temas behendig hanteer deur Hitch.
Soos Scottie hoogtes vrees, so word die trappe bestyg ten slotte. Met die einde waar dit blyk dat Gavin sy vrou vermoor het en dat dit nie selfmoord was nie. In die ondersoek na Madeleine se selfmoord tel Scottie se hoogtevrees teen hom, hoewel hy onskuldig bevind word deur die jurie. Die aanklaer verwys na die dood van die polisieman.
Alles in hierdie film het ‘n dubbel-bodem. Madeleine is dood; Judy het haar plek ingeneem. Judy, blyk dit, was deel van die set om Scottie saam met Madeleine se eksman te gebruik as ‘n sogenaamde made-to-order-witness.
Na Madeleine se tragiese dood beland Scottie in ‘n inrigting en loop later vir Judy raak. Sy volstaan sy werklik Judy en sy gee selfs vir Scottie haar ID-kaart. In pynlike tonele probeer hy haar verander na Madeleine: die haarkleur en kleredrag word sorgvuldig nageboots.
Sy is – ten spyte van die bedrogspul – werklik lief vir Scottie.
Hy ontdek dan sy hét Madeleine vertolk – sy dra die halssnoer wat die hele spel weggee. Judy was Elster se minnares en Scottie neem haar na die ruimte waar Madeleine dood is. In ‘n dramatiese toneel oorwin Scottie sy hoogtevrees en Judy bely dat sy die mal Madeleine vertolk het.
Gavin het sy vrou se liggaam van die toring afgegooi. Judy val egter na benede wanneer sy per ongeluk haar balans verloor.
Ten slotte word daar kerkklokke deur ‘n non gelui.
*
Om hierdie film so op te som, verminder die impak. Die ongelooflike groot bome (sequioa sempervirens) wat die geskiedenis van die wêreld vaslê in hulle jaarringe, is ‘n belangrike kode.
Die speurder wat onbetroubaar of geskend is deur sy siektetoestand word betrek by ‘n vreemde situasie. Niks is betroubaar nie. En San Francisco word ‘n karakter in hierdie film met bakens wat die plot laat voortsnel.
‘n Vrou (Carlotta Valdes) wat ‘n buite-egtelike kind had by haar minnaar word deur hom verwerp. Dit lei tot waansin en selfmoord. Dit was Madeleine se oumagrootjie.
En Madeleine – volgens haar man – is ingeneem daar haar gees en hierom het sy selfmoord gepleeg. Wat egter nie so is nie. Moord paradeer net as selfmoord.
Die kyker weet ‘n ongelukkige einde is onafwendbaar. Scottie oorwin wel sy hoogtevrees, maar hy verloor sy fantasie.
*
Swart swaan
Van griffel met lei
tot kryt op papier
inkpot en potlood
later vulpen
tot Mont Blanc:
‘n geskenk van jou.
Altyd ingehak
teen my bors om
die hartklop van
‘n gedig op te vang
– die idee loop immer
die ervaring vooruit –
in ‘n swart notaboekie.
Jy bevind jou elders
– die adres onbekend –
maar die Mont Blanc
krabbel steeds voort:
‘n tyd van aflegging,
Van cutting down to size.
© Joan Hambidge
