Anthea Pretorius – Haiku from the tip of Africa. Naledi, 2019. ISBN 978 0620 7 1 3221
Resensent: Joan Hambidge
'n Haiku (haikoe / hokku) is 'n tradisionele Japanese gedig wat uit 3 reëls bestaan. Die eerste en laaste beslaan 5 sillabes en die middelste een 7. Dit is gewoonlik 'n gedig wat oor die natuur en die verganklikheid van alles handel.
Basho en Yosa Buson is die bekendste beoefenaars. So lui Kobayashi Issa se gedig (vertaal deur Jane Hirsfield):
On a branch
floating downriver
a cricket, singing.
floating downriver
a cricket, singing.
In 1686 het Matsuo Bashō die volgende een geskryf wat ons almal ken:
Old pond
Frog jumps in
Sound of water
Frog jumps in
Sound of water
H.D., Ezra Pound, Jack Kerouac, onder andere, het haikoes gepleeg en in ons plaaslike Engelse letterkunde die digter Charl JF Cilliers en Marié Heese. In Afrikaans het Eveleen Castelyn pragtige haikoes en tankas gekomponeer:
Roosblare bêre
hartvormig in die laaie
die as van liefde
(uit: Minder as die engele, 1990).
Kortom, dis 'n uiters komplekse digvorm met die kira of snypunt tussen die abstraksie en konkrete beeld.
Die mono no aware, oftewel, die skoonheid in die verganklikheid of efemere is eweneens bekend aan hierdie digvorm.
Die kigo (seisoenale woord) is eweneens aanwesig in hierdie soort gedig.
Haiku from the tip of Africa deur Anthea Pretorius is dus aanpassings van hierdie vorm.
Haar gedigte is dus eerder 'n gendai haiku eerder as die konvensionele een. (Gendai beteken modern of eksperimenteel.)
Pretorius ondersoek die opposisies van Afrika: geweld versus skoonheid; wreedhede en sagtheid. Sy transporteer dus hierdie vorm na Afrika soos die digters Charl JF Cilliers en Marié Heese.
Pretorius is in Botswana gebore en haar gedigte word telkens met verduidelikings begelei. Sy skryf oor olifante o.a. – bekend aan daardie landskap – en die gevare wat hierdie diere inhou.
So skryf sy oor 'n ronkedoor:
24
With ponderous bulk
the old bull sags in the swamp,
here to perish soon. (26)
In sy bundel Karoo: Haiku Variations (2012) maak Cilliers die volgende sinryke opmerking: “In the postmodernist world of hyperactivity, the haikuesque experience is a refuge of outer- inner reflection, of acceptance of stillness, of the beauty of transient things…”
En dit is presies wat Pretorius regkry.
75
On the spine of the
mountain purple-blue, trees stand,
tall and defiant. (65)
73
Majestic snowy
peaks persistently poke the
panoramic sky. (64)
En ja daar is ook slange waaroor gedig word. Mamabas en kobras en rinkhalse. En leeus, 'n meerkat en voëls.
39
Fish Eagle, your cry
The essence of Africa!
Echo in my soul. (40)
'n Klein, delikate bundel wat waarskynlik veral by reisigers uit vreemde lande sal aanklank vind. Dit het 'n plek ingeneem langs ander uitsonderlike beoefenaars van hierdie versvorm.
Neffens Hélène Kesting:
Huisie in die reën,
sy groen staandakkie laag
oor sy oë getrek
© Joan Hambidge
(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunning van Rapport)