Resensent: Joan Hambidge
I
Die vertaling van Nederlandse en Vlaamse tekste eis ’n besondere taalkennis en -vaardigheid op.
In die jongste poging van Daniel Hugo word Afrikaanse lesers aan ’n Vlaamse digter bekend gestel. En wat ’n wonderlike leeservaring word dit nie. Die titel – aldus Yves T'Sjoen aktiveer Auden se bekende reëls:
And the crack in the tea-cup opens
a lane to the land of the dead.
Die digter word tipeer as romanties-serebraal. Sy lang gedig “Gebed sonder end” is ’n kragtoer. Hy gebruik die slotreël telkens in ’n begin in tien afdelings waar die gedig bykans soos ’n pantoem funksioneer. Dit word in die Vlaamse letterkunde as ’n suite beskryf.
Die digter se klassieke beheer word in die nawoord geloof en sy hantering van die tersine is skitterend.
Yves T'Sjoen wys op sy tong-indie-kies-aanslag en sy hantering van ironie. Terwyl daar grappig ’n wind gebreek word, oorweeg hy die heiligheid van die digkuns (65).
Sy gedigte getuig van dieselfde vormbeheer as Auden en aktiveer in my gemoed ’n gesprek met die voormalige poet laureate van die VSA, Robert Pinsky.
Daar is uitstaande verse by Barnard soos die een oor Bob Dylan (29) met hierdie wonderlik onthoubare reëls:
Maar die waarheid is dat ek jou bewonder. Jy vee jou af
aan meta-taal. Jy is soveel stemme: jy is ’n nasale
eenmansmenigte van ons almal se denke, protes, verlange,
geboorte. En agter jou luidneusigheid klink die stom stemme
op van jou voorouers in ’n moerassige, vervloekte grensgebied
van die tsaar: immerklaende dooies wat doodwees verpes.
“Ode aan Joy” (41), eweneens uitstekend, sluit só:
dit het jou seker al opgeval dat die lipstif
te voorskyn kom soos ’n hondetril
uit sy voorvel? Ja, kind, alles is seks.
II
Kritiese vrae is daar wel rondom die vertaling, maar dit verminder bepaald nie die leesplesier nie.
Waarom word “De moderniteit heeft hem God en de interpunctie ontnomen” vertaal as “Die moderniteit het hom God en die interpunksie ontneem”? Sou “van God” nie beter klink nie?
“Plat du jour” kon eerder na Afrikaans vertaal word? (130)
“Anus” eerder as “poephol”. (21)
“Laat een scheet” word vertaal as “los ’n poep?”
Waarom “ligtekooi”? Dis tog “hoer” in Afrikaans? (7)
Daar is per ongeluk ’n punt op p. 9 (Namaakleef.)
III
En hier is ’n vers van Barnard:
Pianoforte
Sien u daardie Europese meubelstuk by uitstek, okkerneut,
kandelare, gebou deur Stephan Hain in Krefeld
vir die statiese, Wilhelminiese, sonnige salon
van ’n morsdood dame in ’n reeds lank vergane japon?
Ek bedoel omstreeks 1910 en terstond sien ek so ’n stywe
mevrou met ’n goewernante, ’n poësiealbum
en heimwee na haar meisiedae; en ongetwyfeld druk die eksbruid
se vingers die vrees vir haar opdringerige eggenoot
saans in die vorm van die noodsaaklike dromerigheid uit.
Nou staan daardie ding in my woonkamer en swyg,
net so dood soos die boom waarvan hy gemaak is. Maar
sien u nie ook ’n voormalige Duitstalige provinsiestad,
Tjernowitz of so iets, met kastaiinglanings, ’n byna reeds
ekspressionistiese son, ’n okerkleurige skoolgebou,
bedaarde antisemitisme, jong digters – die hele
wêreld wat nog uitgewis moet word, voor die troepe kom,
die konvooie, die kornette met hul praatjies en, onder ’n snor,
’n melodie uit die negentiende eeu; voor die nag toesak
en die reën val en die modder styg en die kollaborateur swaai
aan ’n boom wat nie in ’n klavier verander nie? Hoor tog hoe
die kadense van die kontinent hul saans uit oop somervensters stort!
Uit: Die trouservies.
Hoe wonderlik praat hierdie vers nie met Robert Pinsky se gedig “The green piano”:
Aeolian. Gratis. Great thunderer, half-ton infant of miracles
Torn free of charge from the universe by my mother's will.
You must have amazed that half-respectable street
Of triple-decker families and rooming-house housepainters
The day that the bole-ankled oversized hams of your legs
Bobbed in procession up the crazy-paved front walk
Embraced by the arms of Mr. Poppik the seltzer man
And Corydon his black-skinned helper, tendering your thighs
Thick as a man up our steps. We are not reptiles:
Even the male body bears nipples, as if to remind us
We are designed for dependence and nutriment, past
Into future. O Europe, they budged your case, its ponderous
Guts of iron and brass, ten kinds of hardwood and felt
Up those heel-pocked risers and treads splintering tinder.
Angelic nurse of clamor, yearner, tinkler, dominator —
O Elephant, you were for me! When the tuner Mr. Otto Van Brunt
Pronounced you excellent despite the cracked sounding board, we
Obeyed him and swabbed your ivories with hydrogen peroxide.
You blocked a doorway and filled most of the living room.
The sofa and chairs dwindled to a ram and ewes, cowering: now,
The colored neighbors could be positive we were crazy and rich,
As we thought the people were who gave you away for the moving
Out of their carriage house — they had painted you the color of pea soup.
The drunk man my mother hired never finished antiquing you
Ivory and umber, so you stood half done, a throbbing mistreated noble,
Genuine — my mother's swollen livestock of love, lost one, unmastered:
You were the beast she led to the shrine of my genius, mistaken.
Endlessly I bonged according to my own chord system “Humoresque,”
“The Talk of the Town,” “What'd I Say.” Then one day they painted you pink.
Pink is how my sister remembers you the Saturday afternoon
When our mother fell on her head, dusty pink as I turn on the bench
In my sister's memory to see our mother carried moaning up the last
Steps and into the living room, inaugurating the reign of our confusion.
They sued the builder of the house she fell in, with the settlement
They bought a house at last and one day when I came home from college
You were gone, mahogany breast, who nursed me through those
Years of the Concussion, and there was a crappy little Baldwin Acrosonic
In your place, gleaming, walnut shell. You sere gone, despoiled one
Pink one, forever green one, white-and-gold one, comforter, living soul.
Pinsky is Joods en Barnard kom uit ’n Christelike tradisie. Hy is ook bekend vir sy omstrede sieninge oor die posisie van die Jode in Israel wat al baie polemiek ontlok het.
Beide digters in hierdie gedig aktiveer ’n stuk persoonlike en sosiale geskiedenis. Ek had die voorreg om Pinsky hierdie gedig uit Jersey Rain te hoor voorlees op Harvard Square in 1999.
Dan hóór jy die musiek in die gedig.
Kyk gerus ook na