Antoinette
Olivier -
Resensent:
Joan Hambidge
Op die
agterblad word hierdie debuut Optelklippies van Antoinette Olivier as haikoes
beskryf, 'n digvorm wat 'n vlugtige natuurindruk weergee én suiwer wiskunde is.
Die versvorm bestaan uit drie reëls met sillabetelling 5-7-5. Die haikoe, 'n Japannese versvorm,
illustreer ten beste die tegelykertydsaspek van die digkuns. Sy pendant heet
die senryu, oftewel 'n somberder, siniese vorm van die haikoe.
Oor klippe
is daar al veel gedig in Afrikaans: Opperman se bekende "Te klip om te
boom" en Maria Snyman het 'n belangrike MA-verhandeling (UNISA) geskryf
oor klippe in die Afrikaanse digkuns. Daar is Ina Rousseau, Wilma Stockenström,
Johann de Lange ...
Klippe, soos
weet hulle te vertel, verraai iets van die bepaalde landskap en in Japan (by
Hirosjima en Nagasaki) voel en lyk die klippe anders. Hulle was immers stil
getuies van ‘n kernontploffing.
Olivier se
bundel is nie rasegte haikoes nie. Trouens, min digters kry dit reg in
Afrikaans (en hierom praat ons eerder van boere-haikoes), maar haar verse is
bepaald genoeglik in die delikate waarnemings wat dit registreer.
Die essensie
van hierdie soort gedig is die jukstaposisie tussen twee wêrelde of indrukke.
In die tradisionele haikoe word dit 'n vertikale lyn waar die twee sieninge één
word; in die Westerse tradisie vind ons dan die 17 sillabes (in 3 reëls)
opgebreek met 'n sentrale woord wat die kireji of snypunt is in die gedig.
Gewoonlik is dit in die slotreël van die gedig. Hierdie snypunt of draaipunt
vind die leser en interpreteer dan die gedig róndom hierdie woord.
In
tradisionele haikoes het 'n bepaalde woord 'n simboliese betekenis wat
gewoonlik aan die natuur gekoppel is. Die leser lees dus assosiatief en laat die
gedig in die gemoed gebeur.
Die
nuuskierige leser kan hier verder oor die haikoe lees:
herinneringe
uit 'n
optelklippieboks
skiet in
rotstuin uit
(31)
Langs elke
gedig word klippe opgestapel. Klein totempale?
geure en
kleure
vars oor die
tafel gestrooi
die ene
monét
(27)
Monet, die
impressionis word hier geaktiveer, en sy siening van die
plein-air-landskapskilderye wat ‘n reaksie was teen salonkuns.
Hiermee wil
die digter Olivier dan ook die natuur-like beklemtoon, weg van die gedigte wat
waarskynlik te “slim” en “geleerd’ aandoen …
wilgerboom
skadu's
verf oë vir
die gesigte
op die
oorhangrots
(95)
vanoggend
skielik
glip die somervenster
oop
hoe rank die
jasmyn
(87)
op een been
staan hy
so probeer
flamink flamink
in die vywer
speel
(61)
Elke vers
sal ‘n ander assosiasie oproep vir die leser.
Met hierdie
bundel neem sy 'n plek in langs Eveleen Castelyn, meesteres van die haikoe en
tanka. (Die tanka se vorm, terloops, lyk so: 5-7-5-7-7).
‘n Klassieke
Castelyn-vers:
Roosblare
bêre
hartvormig
in die laaie
die as van
liefde
(Uit: Minder
as die engele uit 1990).
En Hélène
Kesting in 'n "klein akkoord", moet eweneens nie vergeet word nie.
Kan bestel word van: Posbus 4404, George-Oos, 6539.
(Hierdie resensie word geplaas met
vriendelike vergunning van Rapport)