Vers & Klank | Amor Tredoux lees van Joan Hambidge se lykdige

Vers en Klank
Dinsdag 27 Junie 2017
Amor Tredoux lees ‘n verskeidenheid van Joan Hambidge se lykdige. Luister hier.

Resensie | Ruan Fourie - ‘n Ope brief aan Dorian Gray (Protea Boekhuis, 2017)

Ruan Fourie - ‘n Ope brief aan Dorian Gray. Protea Boekhuis, 2017. ISBN:  978-1-4853-0747-1

Resensent: Joan Hambidge

Die jong debutant is ‘n blootgestelde een. In Afrikaans had ons die jonge Antjie Krog beleef, die skooldogter van Kroonstad. Hierna Theunis Engelbrecht en toe Annesu de Vos. En hoe ons na debutante kyk, het altyd te make met ouderdom. Hierom sien ons Pieter Fourie, op 77, as die oudste debutant in Afrikaans. Krog het die storms van ‘n jong debuut oorleef en gegroei tot ‘n unieke stem in Afrikaans. Ander jong digters oorleef nie die té vroeë blootstelling en media-hype nie.

In die Franse digkuns het Verlaine en Rimbaud as jeugdiges die grense verskuif. Op 21 was Rimbaud uitgeskryf.

Francoise Sagan het as jeugdige met Bonjour tristesse (1954) die Franse aan die praat gehad toe sy as agtienjarige haar debuut gelewer het. En Oscar Wilde is interteks in hierdie roman van ontnugtering: “Sin is the only note of vivid colour that persists in the modern world.”

Die titel van die roman is ontleen aan  Paul Éluard se “À peine défigurée”.

Sopas verskyn daar by Protea uitgewers ‘n bundel met die titel ‘n Ope brief aan Dorian Gray deur Ruan Fourie, ‘n Honneursstudent aan NWU. In 2015 het hy ‘n prys gewen by Aartklop (ATKV-Aartvarkprys vir Grensverskuiwende Werk).

Die bundel handel oor ‘n mislukte liefdesverhouding en gebruik Wilde se The Picture of Dorian Gray as interteks. Dit is die tema.

Die begeerte om jonkheid te behou, is immers waaroor Dorian Gray handel.

Die teks is kontemplasie oor hedonisme, morele verval en die verhouding tussen kuns/werklikheid.

Om so ‘n komplekse teks as interteks te gebruik, skep uiteraard ‘n besondere verwagtingshorison. Hoeveel kan die jong digter se werk “dra”? Hoeveel van sy gedigte kan die veelvuldige morele en kunsteoretiese vraagstukke beantwoord?

Of is dit gewoon net ‘n masker wat die digter gebruik?

So klink ‘n gedig op bladsy 31:

as ek saam met jou is

is ek Wronski

wat probeer om jou

met my oë te vermy,

maar soos die son sien ek jou

selfs al kyk ek nie.

voel ek minder by jou?

soos om te vra of ek

elke minuut van die lewe

iéts wil wees

in plaas van

niks.

jou bekoorlike mag maak van jou kuns:

ek wonder

wat in jou kop aangaan:

hoe dink ’n kunswerk?

polichroom? beweeglik?

in jambes?

die gekruisigde wêreld traak my nie

as ek my

in soveel skoonheid

kan verslinger nie.

ek word ’n Modigliani-portret

met tongvisvormige holtes

waar my oë sou wees.

– hedonis

Uit bovermelde vers is dit duidelik dat die leser nou met Wronski te make het (die karakter uit Tolstoy se Anna Karenina). En ook met Modigliani. Elders is ons by Nabokof; dan weer by Colette …

Kortom, soveel verwysings oor die liefde en kunsteorie word hier aangebied vir die leser wat moet ontleed en opsoek. Jonathan Culler se ‘framing the sign’ word geaktiveer met die voorblad van ‘n foto teen ‘n muur asof dit in ‘n galery opgehang is. ‘n Soort Rorschach-toets, lyk die voorblad vir my. Dat dit wat jy oor die bundel skryf, iets gaan verklap van hoe jy voel oor redeneringsdigkuns of verse gepubliseer in ‘n post-pomo-arena.

Hier is baie talent – baie oomblikke van kognitiewe dissonansie in die digter se eie woorde. Die bundel is iets van ‘n catch-22: die krag is waarskynlik geleë in die aftelrympies, die talle verwysings, die gebruik van vele maskers en ander stemme: “’n chiaroscuro van barokke oordaad” (25) in die digter se woorde oor die geliefde, kan op die bundel van toepassing gemaak word.

met ‘n Duitse potlood

in ‘n Franse notaboek

in ‘n Thaise hotelkamer

sal jy steeds

‘n Afrikaanse gedig skryf.

Veeltalig (35)

Die kuns omwille van die kuns. Dit is ‘n bundel van dandyisme, vol akrostiese slotte en sleutels.

Daar is selfs ‘n verwysing na Alice in Wonderland (by die hasegat!).

Wat tersaaklik is dat twee debutante, te wete Ruan Fourie en Bibi Slippers (Fotostaatmasjien) wél uit die gevormde kuns steeds bly kuns haal.

Dryad Press launches Unearthed, an anthology of the best S.A. poetry for 2016

Etienne van Heerden – Die wêreld van Charlie Oeng (2017)

Etienne van Heerden – Die wêreld van Charlie Oeng. Tafelberg, 2017. ISBN 978 0 624 08052 7

Enkele e-notas by Etienne van Heerden se roman

Sopas verskyn Etienne van Heerden se jongste roman oor die 500 bladsye lank. Dit is 'n komplekse teks waarin die verteller Tian Kilian probeer sin maak uit die dood van sy ouers op Slootplaas. Daar was vuurwerke. Hierdie is net 'n paar kanttekeninge.

Op die spoor van ene Charlie Oeng (Koekepan, Gelatenheid, Soutchinees) probeer hy die raaisel oplos. Amsterdam en Hong Kong veral, word nuut bekyk.

'n Veelheid van karakters (in wese argetipes) is hier aanwesig: Jenny May, Ouma Voetjies, Ouma Ogies, Cor van Gogh, Sy, Juffrou Latsky, die moeder, die vader ...

My lesing van die roman wil op énkele kwessies let. Die ongelooflike suspension of disbelief wat ingespan word om hierdie roman te laat werk met sy veelvuldige vertellyne en -strategieë. In Matchpoint van Woody Allen verskyn die twee vermoorde figure aan die moordenaar in 'n droom wat ook waar kan wees en daar word via Sofokles besin of dit nie beter sou wees om nooit gebore te word nie. 'n Besondere voorbeeld van suspension of disbelief. Die twee vermoordes kla die moordenaar aan - en hy in skuldgevoelens "sien" hulle. (Woorde Wat Weeg / Woody Allen/ Blue Jasmine en A street car named desire. Besoek 17 Junie 2017). 

Die wêreld van Charlie Oeng is 'n verpakking van al die temas wat ons aantref in Van Heerden se vorige romans: skuld en boetedoening, vergelding, soektog, 'n hofsaak, 'n  regter / landdros / prokureur.

Van die plaas- tot stadsroman. Hierdie teks is 'n episodiese roman. By tye ook 'n sensasie-roman.

Daar is kommentaar op die uitgewersbedryf; op skryfkuns ook.

Wat vir hierdie leser opvallend was, is die versweë intertekste: Juffrou Latsky, die Latyn-onderwyseres is 'n kopknik na Maria/Marie uit Sy kom met die sekelmaan (Hettie Smit) en Swart koring (Joan Hambidge). Daar is eweneens verwysings na die skrywer se eie werk wanneer jy fynlees. Toorberg is veral hier!

Die ses-en-dertig oud-Chinese krygstaktieke ('n mitiese boek) is 'n verdere paper chase en in die woorde van die werklike outeur: 'n misleiding! 36 hoofstukke word gekonstrueer rondom hierdie mantras soos "Die geleende pad lei tot die verowering van Guo". Vals bodems, verkeerde uitgange en die mise en abyme is dus hier die towerwoord.

Inderdaad 'n storie-binne-in-'n-storie ...

En soos metafiksie en postmodernistiese tekste dan ook werk, mag die skrywer die waarheid "aanpas", soos onder andere oor Cor van Gogh. Ons dink hier aan D.M. Thomas se The White Hotel waar Freud se siening van histerie besoek word, veral die Pelican-volumes 3, 8 & 9. Thomas intimeer dat die "waarheid gelieg" jou juis by die meer essensiële waarhede kan uitbring. En Freud kan ook as letterkunde gelees word, nes die mitiese Chinese boek wat ook iets vertel van die skrywer wat homself moet verweer teen die groter geskiedenis en private verlede. Historiografiese fiksie.

"Die storie van die luislang wat sy eienaar wil eet, is 'n urban myth wat nogals wyd bekend is. Ek het dit die eerste keer by 'n kollega gehoor", verneem ons in die Erkennings op bladsy 557. Daardie kollega bestaan wél, in die vorm van die literator op Woorde wat weeg en die skrywer van Vuurwiel wat in Hong Kong (o.a.) afspeel.

Verskeie weergawes van die mite bestaan: die luislang wat in 'n mandjie langs die bed lê en een nag langs die vrou op die bed kom lê en haar afmeet. Slavoj Žižek in The Pervert's Guide to the Cinema DVD, (2) haal Hitchcock en die paling aan. Baie Freudiaans en uiteraard dan ook die vrees vir penetrasie. Die sardoniese Alfred H begin met 'n limerick en grappe (raaisels) is immers een van die maniere waarop die onbewuste oopgemaak kan word.

Die geskiedenis van die Oos-Kaap in die sestigerjare en die bestaan van die Chinese gemeenskap in Nederland word saamgesnoer.

Krygstaktiek 36 is uit die duim gesuig, verneem ons. Waarheid en verdigsel, leuen en fiksie, word ondersoek. Briewe, belydenis, selfs fotoboekies, 'n IPad, o.a. word deel van die vertelaanbod. 

Van Cicero tot Confucius, van die Tao tot Jung.

"Ek vertel dit in die derde persoon, om myself te beskerm." (553)

Tog het ons hier 'n naked I wat telkens weerloos staan voor die geweld wat die wêreld inhou. 'n Roman as 'n dapper weerstand teen die geskiedenis. 

Hierdie roman het my weer teruggeneem na die werk van John Fowles. In sy studie oor Fowles skryf Peter Conradi (Methuen, 1982) oor die feit dat hierdie skrywer sowel ernstige as gewone lesers boei. Dit is eweneens van toepassing op Van Heerden se tekste waar die fabulasies ook tot gevolg het dat daar nooit closure kan wees. Die leser, in Žižek se terme, weet dat dit is 'n "leuen", maar laat sigself toe om emosioneel geboei te word (The Pervert's Guide to the Cinema, DVD 3).

By Fowles en Van Heerden is daar 'n terugkeer na ouer werk: daardie "innovatory attack on his own fluency", aldus Conradi (16). 

Fowles se The Magus het oorspronklik in 1966 verskyn en die hersiene uitgawe in 1977. 

Wat Conradi skryf oor Fowles is hier van toepassing: “The novel, like certain mannerist art, puts its own conventions on a kind of show trial, convicting itself in public of deception, but oddly intensifying its own illusionism in doing so” (20). 

Die trompe-l'oeil. Of ellips (451). Besluit self of die leer onder jou uitgetrek word in die besinnende verteller se woorde en of die roman homself insluk.

Vir sommige lesers mag die boek te lank wees, maar om al die verhaallyne saam te trek behoef 'n uitgebreide boek.

© Joan Hambidge