Etienne van
Heerden – Die wêreld van Charlie Oeng. Tafelberg, 2017. ISBN 978 0 624 08052 7
Enkele e-notas by Etienne van Heerden se roman
Sopas verskyn
Etienne van Heerden se jongste roman oor die 500 bladsye lank. Dit is 'n
komplekse teks waarin die verteller Tian Kilian probeer sin maak uit die dood
van sy ouers op Slootplaas. Daar was vuurwerke. Hierdie is net 'n paar
kanttekeninge.
Op die spoor
van ene Charlie Oeng (Koekepan, Gelatenheid, Soutchinees) probeer hy die
raaisel oplos. Amsterdam en Hong Kong veral, word nuut bekyk.
'n Veelheid
van karakters (in wese argetipes) is hier aanwesig: Jenny May, Ouma Voetjies,
Ouma Ogies, Cor van Gogh, Sy, Juffrou Latsky, die moeder, die vader ...
My lesing van
die roman wil op énkele kwessies let. Die ongelooflike suspension of
disbelief wat ingespan word om hierdie roman te laat werk met sy
veelvuldige vertellyne en -strategieë. In Matchpoint van Woody
Allen verskyn die twee vermoorde figure aan die moordenaar in 'n droom wat ook
waar kan wees en daar word via Sofokles besin of dit nie beter sou wees om
nooit gebore te word nie. 'n Besondere voorbeeld van suspension of
disbelief. Die twee vermoordes kla die moordenaar aan - en hy in
skuldgevoelens "sien" hulle.
Die wêreld
van Charlie Oeng is
'n verpakking van al die temas wat ons aantref in Van Heerden se vorige romans:
skuld en boetedoening, vergelding, soektog, 'n hofsaak, 'n regter /
landdros / prokureur.
Van die plaas-
tot stadsroman. Hierdie teks is 'n episodiese roman. By tye ook 'n
sensasie-roman.
Daar is
kommentaar op die uitgewersbedryf; op skryfkuns ook.
Wat vir
hierdie leser opvallend was, is die versweë intertekste: Juffrou Latsky, die
Latyn-onderwyseres is 'n kopknik na Maria/Marie uit Sy kom met die
sekelmaan (Hettie Smit) en Swart koring (Joan
Hambidge). Daar is eweneens verwysings na die skrywer se eie werk wanneer jy
fynlees. Toorberg is veral hier!
Die
ses-en-dertig oud-Chinese krygstaktieke ('n mitiese boek) is 'n verdere paper
chase en in die woorde van die werklike outeur: 'n misleiding! 36
hoofstukke word gekonstrueer rondom hierdie mantras soos "Die geleende pad
lei tot die verowering van Guo". Vals bodems, verkeerde uitgange en die mise
en abyme is dus hier die towerwoord.
Inderdaad 'n
storie-binne-in-'n-storie ...
En soos
metafiksie en postmodernistiese tekste dan ook werk, mag die skrywer die
waarheid "aanpas", soos onder andere oor Cor van Gogh. Ons dink hier
aan D.M. Thomas se The White Hotel waar Freud se siening van
histerie besoek word, veral die Pelican-volumes 3, 8 & 9. Thomas intimeer
dat die "waarheid gelieg" jou juis by die meer essensiële waarhede
kan uitbring. En Freud kan ook as letterkunde gelees word, nes die mitiese
Chinese boek wat ook iets vertel van die skrywer wat homself moet verweer teen
die groter geskiedenis en private verlede. Historiografiese fiksie.
"Die
storie van die luislang wat sy eienaar wil eet, is 'n urban myth wat nogals wyd
bekend is. Ek het dit die eerste keer by 'n kollega gehoor", verneem ons
in die Erkennings op bladsy 557. Daardie kollega bestaan wél, in die vorm van
die literator op Woorde wat weeg en die skrywer van Vuurwiel wat
in Hong Kong (o.a.) afspeel.
Verskeie
weergawes van die mite bestaan: die luislang wat in 'n mandjie langs die bed lê
en een nag langs die vrou op die bed kom lê en haar afmeet. Slavoj Žižek in The
Pervert's Guide to the Cinema DVD, (2) haal Hitchcock en die paling aan.
Baie Freudiaans en uiteraard dan ook die vrees vir penetrasie. Die sardoniese
Alfred H begin met 'n limerick en grappe (raaisels) is immers een van die
maniere waarop die onbewuste oopgemaak kan word.
Die
geskiedenis van die Oos-Kaap in die sestigerjare en die bestaan van die Chinese
gemeenskap in Nederland word saamgesnoer.
Krygstaktiek
36 is uit die duim gesuig, verneem ons. Waarheid en verdigsel, leuen en fiksie,
word ondersoek. Briewe, belydenis, selfs fotoboekies, 'n IPad, o.a. word deel
van die vertelaanbod.
Van Cicero tot
Confucius, van die Tao tot Jung.
"Ek
vertel dit in die derde persoon, om myself te beskerm." (553)
Tog het ons
hier 'n naked I wat telkens weerloos staan voor die geweld wat
die wêreld inhou. 'n Roman as 'n dapper weerstand teen die geskiedenis.
Hierdie roman
het my weer teruggeneem na die werk van John Fowles. In sy studie oor Fowles
skryf Peter Conradi (Methuen, 1982) oor die feit dat hierdie skrywer sowel
ernstige as gewone lesers boei. Dit is eweneens van toepassing op Van Heerden
se tekste waar die fabulasies ook tot gevolg het dat daar nooit closure kan
wees. Die leser, in Žižek se terme, weet dat dit is 'n "leuen", maar
laat sigself toe om emosioneel geboei te word (The Pervert's Guide to the
Cinema, DVD 3).
By Fowles en
Van Heerden is daar 'n terugkeer na ouer werk: daardie "innovatory attack
on his own fluency", aldus Conradi (16).
Fowles se The
Magus het oorspronklik in 1966 verskyn en die hersiene uitgawe in
1977.
Wat Conradi
skryf oor Fowles is hier van toepassing: “The novel, like certain mannerist
art, puts its own conventions on a kind of show trial, convicting itself in
public of deception, but oddly intensifying its own illusionism in doing so” (20).
Die trompe-l'oeil.
Of ellips (451). Besluit self of die leer onder jou uitgetrek word in die
besinnende verteller se woorde en of die roman homself insluk.
Vir sommige
lesers mag die boek te lank wees, maar om al die verhaallyne saam te trek
behoef 'n uitgebreide boek.
© Joan Hambidge