Te midde van
die slopende stakings aan die Universiteit van Kaapstad, besef ek meteens dat
die krisis met universiteite vergelyk kan word met 'n slot wat verander is in
die nag en die ou, geroeste sleutel werk nie meer nie.
Hoe nou
gemaak? Jy kan nie die deur oopkry nie.
Sedert
#RhodesMustFall het die nuwe beweging #FeesMustFall universiteite lamgelê en
deure is gesluit. Biblioteke onder andere is eweneens op slot en grendel.
Behalwe dat studente en personeel nie boeke kan uitneem nie, is jong studente
wat werksaam is in die biblioteek, eweneens van 'n ekstra inkomste ontneem.
Werkers en sekretaresses is vreesbevange en vertrek vroeg huis toe. Ek het die
afgelope tyd studente in koffiewinkels ontmoet en selfs onder 'n boom klasgegee
– soos 'n Sokrates van ouds – toe die Baxter gesluit was.
Verder versend
ek e-posse met leeswerk en ontvang my studente se opstelle elektronies. Per
e-pos laat weet 'n jong student dat hy nie kan klas toe kom nie; sy vader het
hom verbied om die trein van Mitchell's Plain te neem uit vrees vir sy
veiligheid. Daar was immers petrolbomme op die kampus gegooi.
II
Die afgelope
vier weke was uiters spannend vir almal. Die onsekerheid is waarskynlik die
ergste. Gaan ons eksamen skryf of nie? Gaan ons die jaar eindig of nie? Is daar
nuwe datums?
Internasionale
studente se visas verval en hulle moet binnekort terugkeer huis toe. Mense het
planne gemaak vir oorsese navorsingsbesoeke. Die gradeplegtigheid is uitgestel
tot volgende jaar.
Hoe antwoord
'n mens op 'n nagraadse aansoek? Op elke kampus is daar verskillende
gebeurtenisse, soos die absurde sebra-verhaal aan NMMU in Port Elizabeth of ‘n
student wat speel asof hy Adam Habib is aan Wits.
‘n
Senaatsvergadering aan die UK bewys opnuut hoe mense verskil.
Om te dink in
'n ander sleutel of met 'n ander sleutel.
Ek dink wel
die mantra (vir sekere mense 'n slagspreuk) van dekoloniseer die universiteit
is 'n simbool van iets anders. Miskien het universiteite troglodiete geword wat
nie voldoen aan die behoeftes van jong mense nie. Wat bied ons in die
Geesteswetenskappe vir 'n jong mens? Hoe rus ons hulle toe om die uitdagings
van 'n veranderde samelewing die hoof te bied?
Uiteraard moet
jy as dosent steeds die klassieke tekste voorskryf en behandel, maar dalk op 'n
nuwe manier. Doseer Hamlet eerder met 'n DVD waarin Ethan Hawke 'n moderne
wroegende Hamlet in New York is. Of bekyk die gesprek tussen 'n klassieke gedig
soos "Winternag" en al die reaksies hierop. Bekyk die kanon van agter
na voor.
Danie Marais
het nou onlangs in 'n debat oor kanonisering tereg verwys na Tony Hoagland se 20 poems that could save America and other
essays (2014) waarin hy beweer dat 'n mens eerder moet begin by die moderne
gedigte as wat jy studente vervreem met die ou vosse. Van nuut na oud.
Wat weet ons
van jong mense se behoeftes? Kennelik is dit 'n WhatsApp/Facebook-generasie.
Die me-generation het plek gemaak vir die now-generation. En dit is nie hulle
skuld nie. Die moderne tegnologie het hulle so verander. Kyk hoe loop hulle oor
die kampus met 'n selfoon al lesende aan 'n dringende boodskap. Of dalk ontvlug
hulle?
En hierdie
sogenaamde Born Frees het groot geword in huise waar hulle ouers se onverwerkte
woedes op hulle afgesmeer het. Dit is Freudiaanse "return of the
repressed". Die ouers het geen stem gehad nie en hierdie jong generasie is
stemhebbend. Onthou hoe anekdotes oor die Anglo-Boereoorlog vir dekades na dit
gebeur het op Sondae tot vervelens toe vertel is om die spanninge oor die
Engelse lewend te hou aan't huise van Afrikanergesinne.
Hoeveel
dosente besef dat 'n jong kind se moeder tot laatnag werk in 'n restaurant, 'n
taxi terugneem en eers twee ure later by die huis aankom en waarskynlik net die
kinders oor 'n naweek sien?
Hoeveel
dosente neem kennis van hul studente se geldelike nood? Van 'n wit kind wie se
ouers weens rentrenchment 'n werk verloor het en net kan studeer op die genade
van beurse en 'n dosent se gewilligheid om geld saam te help soek? Die Dagbreek
Trust het onder andere vir my nagraadse studente 'n stewige stipendium gegee en
daar word erkenning gegee hieraan in die gepubliseerde digbundel. Sowel wit as
swart studente sukkel om finansieel die mas op te kom.
By Michaelis
is daar 'n eetprogram gestig vir behoeftige studente wat koepons kry om kos te
kan koop. En dit is transformasie, om te besef mense se ouers kan nie bybly met
die enorme fooie wat hulle moet betaal nie. Hoe kan jy studeer as jy honger is?
IV
'n Mens hoor
dikwels dat om te studeer 'n voorreg is en nie 'n reg nie. Dit is so. Maar die
moderne Suid-Afrikaanse universiteit kan nie meer 'n ivoortoring wees nie. Dit
moet sterker kennis neem van die demografiese probleme (soos Flip Smit,
voormalige rektor aan UP, by herhaling aantoon), van armoede as 'n
oorrompelende krisis, van leeragterstande en leë beloftes soos gratis onderwys
wat ons universiteite getref het.
Tensy ons alle
deure wil sluit, sal ons op 'n nuwe manier hierdie krisis moet aanspreek. Verby
is die dae van die professor in sy of haar studeerkamer wat knorrig opkyk en
skouerophalend reageer op 'n student se probleme.
Daar is
dosente wat steeds studente se vrae beantwoord tydens hierdie krisis en selfs
bereid is om studente te sien in ander ruimtes. En dit is transformasie.
V
Die grootste
ellende van hierdie tyd is 'n spanning tussen ons en julle. Studente
word oor een kam geskeer asof almal wil plunder en afbreek. Op 14 Oktober
stap ek na die AC Jordan-gebou om 'n werkswinkel vir nagraadse studente aan te
bied. Die gebou is stil. Daar is ongeveer drie mense in die gebou. Die vorige
nag is 'n bakkie uitgebrand voor die Geologie-gebou. Later die middag sal die
rektor geslaan word nadat sy huis in die week omsingel is deur betogers.
Ek sit onder
'n boom en wag op my studente. Skielik gewaar ek ongeveer sewe studente by my
motor met vlae. Rooi, blou, geel, groen ...
Wie is hulle?
Is ek veilig? Gaan hulle my motor uitbrand?
Ek stap nader
en begin met hulle gesels. Hulle ontwapen my. Hulle is 'n spirituele groep wat
hulle vlae swaai om 'n nuwe positiewe, energie op die kampus te bewerkstellig.
Ons gesels oor die simboliek van die vlae en hoe ek in Turkye op Paulus se pad
gestap het. En hoe 'n mens in daardie ruimte skielik die Bybelse simbole
begryp.
Later in die
middag hoor ons hulle sing. 'n Positiewe energie, inderdaad.
Dit is sulke
jong mense wat hier studeer wat die deure weer kan laat oopgaan.
© Joan
Hambidge