Bladsye / Pages

Thursday, September 29, 2016

Barbara/Marié en Balzac/Barthes: 'n Nota

I
Barbara Johnson se seminale essay, "The critical difference: Balzac's Sarrasine and Barthes's S/Z"  in Robert Young (red.) se Untying the text - a post-structuralist reader het in 1981 by Routledge & Kegan verskyn. Hierin lees sy die beroemde verhaal van Balzac "Sarrasine" as 'n opposisie tussen BartheS en BalZac.

Roland Barthes se S/Z het in 1970 (1974) verskyn by Hill and Wang (New York) en is vertaal deur Richard Miller. Hierin gebruik hy vyf kodes om te verhaal te lees:

Die hermeneutiese kode; proaieritiese kode of empiriese stem; die semiese kode of die stem van die persoon; die simboliese kode en die sogenaamde referensiële kode of die stem van die wetenskap.

Sarrasine (1830) is die verhaal van die castrato, Zambinella. Sarrasine is 'n beeldhouer (en student van Bouchardon) wat 'n kompetisie wen, Rome toe gaan en een aand by 'n teateropvoering Zambinella sien. Hy raak verlief op haar, maak 'n kleibeeld van sy geliefde en een aand by 'n party, probeer hy haar verlei. Dit gebeur egter nie en die verteller suggereer 'n sekere element van gevaar wanneer Zambinella hom afwys. 

Sarrasine beraam 'n plan om haar te ontvoer van 'n party by die Franse Ambassade. La Zambinella is aangetrek soos 'n man en die kardinaal, haar beskermheer, bely teenoor Sarrasine dat sy eintlik 'n castrato is. Sarrasine glo hom nie en neem haar na sy ateljee waar sy erken dat sy wél 'n castrato is. Hy is so ontsteld dat hy haar wil doodmaak, maar die kardinaal se volgelinge keer dit en maak Sarrasine dood.

Die verhaal word egter vertel vanuit 'n agterna-perspektief deur 'n verteller by 'n bal van Monsieur de Lanty, waar daar 'n onbekende man aanwesig is. Hy sit langs die verteller se gas, ene Beatrix Rochefide (die toehoorder) van die vertelling. Die verteller bely dat hy die volgende aand sal vertel wie die persoon is. Die ou man is Zambinella en die verhaal van die castrato ontstel Mme de Rochefide.

Dit is 'n raamvertelling oftewel 'n verhaal-binne-'n-verhaal. My opsomming is kursories; daar is ook ander belangrike karakters wat die storie dra, soos die beeldskone Marianina en haar broer Filippo.

Die verhaal werk met opposisies tussen manlik/vroulik; realisme/fantasie; Italië/Frankryk; verteller/toehoorder.

Barthes breek die verhaal op in lexias en gebruik die vyf genoemde kodes om die teks oop te maak. As operakenner is die castrato en dus kastrasie vir hom die sentrale punt van die teks.



II
Marié Heese se Maestro het sopas verskyn by Human & Rousseau. Dit is 'n komplekse verhaal oor die lewe van die beroemde beeldhouer Gian Lorenzo Bernini in die vorm van 'n Bildungsroman. Om hierdie roman ten volle te begryp - dit speel immers in die sewentiende eeu af - word die leser eweneens met verskillende kodes gekonfronteer.

Daar is besinnings oor die kosmologie; die beeldhoukuns (en hoe dit in daardie tyd bedryf is); Petrarca, die liefdesdigter gebore in 1304, is hier neffens godsdiens, oorlog, die liefde (en straf wanneer daar buite-egtelike verhoudings is); die Spirituele Oefeninge van sint Ignatius van Loyola; die rol van die pous; die funksie van die castrato; Galileo Galilei; die impak van Michelangelo en hoe Bernini se rol in sy tyd uitgespeel is.

Die Barokkuns is opgevolg deur die Neo-Klassisisme en Bernini word in hierdie roman herwaardeer, net soos die verteller in Sarrasine lig werp op die lot van die castrato. Heese se roman gebruik die referensiële kodes (wat die geskiedenis getrou weergee), maar sy gebruik ook fantasie om haar teks verder uit te bou.

Dit is 'n uitstekende roman wat getuig van enorme navorsing, maar dit word nooit 'n belemmering vir die speurende leser nie.

In beide tekste is die semiese kode (die stem van die verteller) van belang. By Balzac is dit die verteller wat alles "raam"; by Heese 'n ouktoriale verteller wat manipuleer, en in 'n nawoord bely waar sy verander of ingetree het.

© Joan Hambidge