Jaco van Schalkwyk - Die alibi-klub. Umuzi, 2014. ISBN 978 1 41520 700 0
Resensent: Joan Hambidge
I
Welkom in die Afrikaanse Amerikaanse droom, blaker Toast Coetzer op die agterblad en vir Koos Kombuis is hierdie roman Rock 'n' roll-prosa op sy beste. Die skrywer het in die Skone Kunste aan die Pratt Institute in Brooklyn gestudeer en is 'n kunstenaar. Hierdie is sy debuutroman.
Die roman speel af in New York en herinner sterk aan die romankuns van die Beats. ‘n Mens dink hieraan Kerouac, veral. Daar is verder toespelings op Hunter S. Thompson. Dit handel oor 'n jong man wat werk as kroegman in The Alibi, 'n hool om dit sagkens te stel. Hier maak hy kennis met die "underbelly" van New York: dwelmverkopers en werkersklasmense. Die ervaring van die andersheid van die ruimte, is 'n belangrike aspek van die roman. Die verteller se waarnemings van hoe alles daar uitsien, word goed beskryf. Naturlik stuur alles af op 'n noodlottige oomblik: die 2001 in NYC met die verteller/fokalisator se siniese en afstandelike waarneming.
Die belangrikste aspek van hierdie roman is nie die storie nie. 'n Mens weet immers hoe hierdie soort "coming of age"-roman daar sal uitsien.
Dit is 'n roman geskryf in 'n mengsel van Afrikaans en Engels. Opmerkings soos "VJ sê daar is bad stuff in die mielies" (105). Inderdaad sal die karakters nie korrekte Afrikaans praat nie. Die styl is dikwels gedronge en ondeurdringbaar. 'n Mens word gedwing om sinne meer as een keer te lees om presies agter die kap van die byl te kom, soos bv. "In ruil vir full tuition without scholarship or grant oppurtunities kry hulle 'n paar jaar se losbandigheid, sonder die sluier van hulle onwrikbare sosiale norme" (74). Iewers tussen plegstatige, outydse taal en moderne sleng dus.
Die stad word goed vasgevang. Bakens in New York doem voor die geestesoog op en die hede word afgewissel met nostalgiese herinneringe aan die jeug. Vriendskappe en relasies is vlietend.
'n Mens sou dit ook as 'n quest-roman kon beskryf. Hier is dit nie net 'n fisiese reis nie (die teks is in 'n sirkelgang geskryf), maar ook 'n psigiese verheldering of insig waartoe die verteller kom. Die vuurhoutjies in die binne-skutblad dui hierop: om lootjies te trek. In die kroeg speel die klandisie ook pool en kyk Jeopardy!
Wanneer die verteller Amerika verlaat, verkies hy om die slums en nie die skyline van New York te sien nie. Die roman fokus dikwels op negatiewe aspekte van hierdie tuimelende, oorrompelende stad: daar is gedeeltes oor uitskot en 'n kroeg waarin die reuke die kroeggangers oorrompel. Die opposisie tussen ryk en arm word goed verbeeld.
Daar is toespelings op Afrikaanse gesegdes en liedjies (soos “dis heerlike winter” waarin die karakter sy dronkenskap bely, 134); die sterk passasie oor die Thanksgiving-besoek is eweneens onthoubaar (113); die doellose seksuele ervarings versterk die uitsigloosheid, nes die stank wat telkens beskryf word (soos op bladsy 101) en natuurlik: die pynlike soektog na geliefdes na 9/11 …
Ons moet stilgebore die toekoms verkeerd sluk (91).
Omdat ons hier te make het met iemand se binnespraak en binneruimtes word die landskap word die uitsig op die skyline, in sye eie woorde, onbelangrik (89).
Hy beskryf homself immers ook as ‘n fynproewer van vrot (80).
II
Daar is uitmuntende passasies in hierdie boek - soos onder andere die afdeling 2001 rondom die 9/11-gegewe - maar die roman het hierdie leser onbevredig gelaat.
Stylhebbelikhede en taalfoute soos agressie en spiëeltjies verkeerd gespel (97), lomp sinskonstruksies, oordadige metaforiese konstruksies ("Op straat kyk hardgebakte mense mekaar se murg skeef aan", 97) ondermyn die teks wat die indruk laat van work-in-progress. 'n Mens voel dat sekere gedeeltes onontgin is en dat jy hier te make het met 'n eerste weergawe (“draft”) van 'n roman.
Dit is bepaald jammer, want die vertelling kon soveel meer gewees het.
Die roman word sowel in Afrikaans as in Engels gepubliseer.
Endnote:
Vir verdere navorsing sou ‘n mens ook kan kyk na die gedagte van lootjies trek of met vuurhoutjies speel:
Some brief notes on psychoanalytic theory will be necessary throughout this presentation in order to demonstrate my reading of narrative. So, to begin: in his eleventh Seminar, Lacan borrows Aristotle’s concepts of tuché and automaton, redefining them respectively as an ‘encounter with the real’ and ‘the network of signifiers’ (SXI, 52).
SLIDE 2: Automaton
Automaton is the machinery of the Symbolic order. It is the linear ordering that proceeds according to the laws of metonymy and metaphor. Automaton is thus the way in which the Symbolic is structured by a chain of associative connections. Lacan relates automaton to the French Automatisme by which, he notes, we sometimes translate into French (...) the compulsion to repeat (SXI, 67). There is something compulsive about automaton; it is the pure mechanical insistence of the unfolding of the chain of signifiers in the unconscious, the functioning of the primary process that Lacan describes as ‘the insistence of the signs by which we see ourselves governed by the pleasure principle (SXI, 52-3). He articulates this notion of automatic self-reiteration in his second Seminar in terms of a game of coin flipping that provided a series of “pluses” and “minuses” (or heads and tails). Lacan notes that through the simple act of grouping the results into sets of three for example, “plus, plus,minus” or “minus, plus, minus” – a number of laws emerge which determine the possibility of certain predictable sequences; these groupings can appear only in certain combinations…
Ek haal hier aan uit Narrative Tuché/ Lacan, Vernet and Double Indemnity (1944) | Ben Tyrer (2013). Besoek 24 Oktober 2014
(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunnning van Fine Music Radio)