Henry Jack Cloete - Draalnoot vir 'n Janfiskaal (2014)

Henry Jack Cloete, Draalnoot vir 'n Janfiskaal. Quellerie, 2014. ISBN 978 0 7958 0083 2

Resensent: Joan Hambidge 

I

Vir die gebruikers van die webwerf Fermata.com is selfmoordvideo’s iets om gedeel en gevier te word – die mees egte ervaring wat hulle kan beleef, en ook wat hulle kan skep. Daniël Roberts, eienaar en bestuurder van dié besonder gewilde webwerf, verkoop dit ook so aan sy gebruikers, maar wanneer hy vir die eerste maal in die openbaar oor Fermata.com praat op ’n televisiekletsprogram, gee dit aanleiding tot ’n reeks verstommende gebeure wat sy en ander se lewens onherroeplik verander.

So word hierdie debuutroman van Henry Cloete, musiekresensent en lid van die Skynmaagde – bemark. Op die voorblad is daar 'n kursor of pyltjie en die impak van e-posse en die internet word in hierdie roman ondersoek. Fermata word op bladsy 49 as volg beskryf: “’n Noot wat langer aanhou as wat die gewone notasie sou aandui. Die lengte van die volhoude noot word oorgelaat aan die diskresie van die dirigent of die kunstenaar wat dit uitvoer.”

Deesdae verwys ons eerder na selfdood as selfmoord en nou onlangs is die wêreld geraak deur die selfdood van die komediant en akteur Robin Williams. (Versindaba » Blog Archive » Joan Hambidge. Robin Williams. Besoek 21 Augustus 2014)

(In 'n endnota verduidelik die outeur waarom hy selfmoord bó selfdood verkies; waarskynlik omdat in die gemoed van die karakters die begrip selfmoord duideliker resoneer. Daar word selfs 'n noodlyn verskaf vir diegene wat dit oorweeg om so te gaan. Die skrywer ontken ook dat dit die hooftema van die roman is ...)

Wanneer mense aan hul eie hand sterf, laat dit vrae nie net oor die sin van die lewe nie, maar ook vrae oor waarom het mense na aan hierdie persoon nie die tekens raakgesien nie. Nou onlangs is daar op Beeld se voorblad twee selfdode van jong skoolmeisies wat hul self geskiet het met die vader se wapen, aangemeld. Hoe kom dit? Wat gaan in die jong mens se gemoed aan om so dramaties op te tree?

In hierdie roman word daar op die grieselige en die makabere gelet. 'n Oog wat uitgesteek word asof jy na 'n grufilm kyk en dink dit is tog nie werklik nie; 'n beskrywing van 'n mesaanval. ‘n Mens dink onder andere aan die verskillende rekenaarspeletjies waarin uitwissing die botoon voer. Al Alvarez se handleiding The savage god karteer die verskillende interpretasies van selfdood in die geskiedenis en hoe verskillende kulture daarop reageer. Hy begin ook sy studie met 'n verslag oor sy vriendskap met die digter Sylvia Plath en sy vriendskap met die egpaar Hughes.

II

Hierdie roman ondersoek die impak van die virtuele wêreld op die werklikheid en hoe mense dikwels iets aanpak op 'n webwerf wat die lewe dramaties kan verander.  Daniël Roberts se kletskamer word binnegedring met ontoelaatbare besoeke en sy fisiese adres word verskaf sodat mense hom wat die "record and upload"-funksie geskep het op die webwerf waar jy jou selfmoord kan registreer, dit dan in die werklikheid kom uitspeel. (Hieroor wil ek nie te veel verklap nie, want die spanning hieromheen, dra die verhaal.) Die vyf minute wat die selfoon of video-opname toelaat van die geregistreerde lid van die webwerf, word in die werklikheid iets langer: inderdaad 'n draalnoot!

Die verhouding met Megan Oosthuizen - as teenspeler - skep eweneens 'n ander belangrike teenpool, naamlik die rol van die pers en die etiek van so 'n proses.

Die roman lewer skerp kommentaar op die rol van moderne tegnologie en ons vind ook talle ikone in die teks - wat 'n mens terugneem na Thomas Pynchon se roman The crying of lot 49. [1]

Die Van Stadensbrug, die Aokigahara-woud in Japan, die Golden Gate, die George Washington Memorial Bridge, en ander selfmoordruimtes, word geaktiveer rondom die kultuur van selfdood. [2] Bladsy 174 bevat die sentrale moment van die roman wat handel oor die "swaard van vergelding" en hoe hy 'n gevangene geword het van die pyltjie op sy skerm: "Dan skree hy. 'n Primordiale, enkele, diep uitgerekte A-vokaal. Hy skree teen sy eie, allesomvattende impotensie. Hy skree teen sy selwe wat mekaar kniehalter ..."

Dit is 'n belowende debuut met 'n goeie sin vir komposisie en struktuur. Dit vra belangrike en tersaaklike vrae oor die impak van sosiale media op ons lewens, en les bes, hoe  ons werklike self van 'n internet-konstruksie kan verskil.

Hierom die ikoon waarmee die roman eindig: 'n draalnoot, omdat jy lank gaan nadink oor die implikasies van hierdie roman. Musiekkenners sou eweneens relevante temas kon inlees, maar hierdie leser is dit so in navolging van die Latynse aanhaling ("Sapiens vivit quantum debet, non quantum potest", 241), 'n roman wat soos 'n playstation-speletjie sy eie reëls neerlê.

Die boek het my weer geneem na Jeanne Els se As die stroom jou vat oor depressie en selfdood wat in 2011 by Tafelberg verskyn het en die raaisel van selfdood ondersoek.

Endnote:

[1]. Oor Kerneels Breytenbach se Piekniek by hangklip het ek in Stilet uitgebreid hieroor geskryf. Stilet 2012 (2) 1.

[2]. Aokigahara - Wikipedia, the free encyclopedia.  Besoek 24 Augustus 2014:

The site's popularity has been attributed to the 1960 novel Kuroi Jukai (Black Sea of Trees) by Seichō Matsumoto. However, the history of suicide in Aokigahara predates the novel's publication, and the place has long been associated with death: ubasute may have been practiced there into the nineteenth century, and the forest is reputedly haunted by the Yūrei (angry spirits) of those left to die.

[3]. Die gesprek met Thomas Pynchon

Thomas Pynchon se The crying of Lot 49 (1966) word beskou as ‘n baanbrekende teks binne die Amerikaanse postmodernisme. Die verhaal handel oor Oedipa Maas se hantering van die stryd tussen twee posdienste, te wete Thurn & Taxis en die Trystero. Vanaf die agtiende eeu is hierdie twee posdienste in ‘n stryd gewikkel en daar bestaan ‘n stel vervalste seëls as “bewysstuk” van hierdie stryd wat Oedipa probeer oplos in die sestigerjare in San Francisco Bay Area. Oedipa is dus die speurder wat orals tekens sien van hierdie stryd.

Die briewebokse word verdoesel as vuilgoedblikke waarop W.A.S.T.E. gegraveer is:  We await silent Tristero’s empire met ‘n ikoon wat beskryf word as ‘n “loop, triangle and trapezoid” (1982:34).

Vir ‘n duidelike aanwysing van  al die karakters in hierdie komplekse roman, is die wikipedia handig (The Crying of Lot 49 - Wikipedia, the free encyclopedia. Afgetrek 19/1/2012).

Trystero is ‘n kreatiewe skepping van Pynchon. Wanneer Oedipa se voormalige geliefde, Pierce Inverarity, sterf, word sy die ergenaam en ontdek as ‘n soort speurder dat alles nie pluis is met Trystero nie.

Sy is getroud met Wendell "Muncho" Maas, ‘n platejoggie in Kinneret en ‘n LSD-verslaafde. Hy is gaande oor die musiek van Sick Dick o.a. Sy het ‘n verhouding met Metzger, ‘n prokureur wat haar help met die testament. Sy regsfirma heet “Warpe, Wistfull, Kubitschek and McMingus”. Daar is ‘n “band”, The Paranoids en deur hierdie name lewer Pynchon satiriese kommentaar. Oedipa se shrink heet Dr. Hilarius en in aansluiting by Nabokov, wie se minagting vir psigoanalise bekend was, skryf hy LSD aan haar voor. 4. Verder blyk dit dat hy ‘n Nazi-dokter in Buchenwald was. Hier het hy deelgeneem aan ‘n program om Jode tot waansin te dryf. John Nefastis en Stanley Koteks is twee wetenskaplikes wat iets weet oor die Trystero, wat Oedipa probeer ontfutsel. Randolph Driblette is die regisseur van die drama The courier's tragedy, die drama wat Oedipa meemaak, omdat sy weet dat Driblette haar van inligting kan voorsien. Hy pleeg egter selfmoord. Mike Fallopian wat sy in ‘n kroeg ontmoet, blyk wel oor inligting te beskik oor die Peter Pinquid-vereniging. Genghis Cohen, ‘n filatelis, verskaf leidrade oor die ontslapene se seëlversameling. Dit is ‘n belangrike kode, omdat in die gesprekke tussen hom en Oedipa die kwessie van vervalsing na vore kom, wat die roman plaas binne die postmodernisme as ‘n vervalsing van die werklikheid. Professor Emory Bortz, is ‘n dosent aan San Narciso (‘n samestelling van San Francisco en narcisme), wat ‘n kenner is van Wharfinger se werk, die drama wat Oedipa sien. Hy blyk ook iets te weet oor Trystero, wat verdere onsekerheid oor die misterie in die hand werk.

Tanner wys daarop in sy studie oor Pynchon (1982: 56) dat hierdie verhaal die speurverhaal ómkeer. Die verhaal se misterie vermeerder hoe vérder dit ontwikkel, terwyl die leser juis ‘n oplossing verwag. Die naam Oedipa Maas aktiveer die eerste speurverhaal in die Westerse literatuur, te wete die Oedipus-verhaal met die oplossing van die raaisel en ondermyn dit terselfdertyd, want Maas beteken ook “my ass” en kan gelees word as ‘n bekende karakteriseringstegniek by Pynchon:“The relationship between individual and name is deliberately problematized – and caricatured –in Pynchon’s texts” (1982: 60). Elkeen wat ‘n leidraad het, wil dit nie bekend maak nie of sterf. Die speurverhaal beweeg tot sekerheid; iets wat Pynchon deliberaat omkeer: alles word juis al hoe meer duister en ingewikkeld.

In die derde hoofstuk staan daar:”Things did not delay in turning curious”(1982: 29) en daar etlike semiotiese aanwysings en leidrade gegee vir die leser, onder andere ook ‘n ikoon (1982: 34).

Hierdie ikoon (die sogenaamde “muted post horn”) word beskou as ‘n wyse van kommunikasie met diegene met onortodokse seksuele begeertes (1982: 75), die sogenaamde Inamorati Anonymous (IA). Hier skeer Pynchon die gek met geheime organisasies en kentekens wat lede van so ‘n groep kenbaar maak, soos ‘n geheime handdruk.

Die teks lewer kommentaar op die leesproses:

“Behind the initials was a metaphor, a delirium tremens, a trembling unfurrowing of the mind’s ploughshare. The saint whose water can light lamps, the clairvoyant whose lapse in recall is the breath of God, the true paranoid for whom all is organized in spheres joyful or threatening about the central pulse of himself, the dreamer whose puns probe ancient foetid shafts and tunnels of truth all act in the same special relevance to the word, or whatever it is the word is there, buffering, to protect us from” (1982: 89).

Die metafoor word gesien as iets wat sowel die leuen as die waarheid ontbloot; afhangend van jou posisie (“inside, safe, or outside, lost”).  ‘n Pornografiese eksemplaar van die drama blyk in die Vatikaan beskikbaar te wees (1982: 105). Daar is eweneens ‘n speelse verwysing na Nabokov op bladsy 101.

Die roman wentel rondom misverstande en opsetlike foute. REPORT ALL OBSCENE MAIL TO YOUR POTSMASTER, sic. (1982: 30) aktiveer die onbestendigheid van alles. Selfs die poskantoor maak ‘n fout, seëls word vervals en daar is telkens verwysings na hiërogliewe wat die leser (en karakters) moet ontsyfer. Die Trystero kan nie vertrou word nie (“trust”) (1982: 70) Verder word absurde insidente gebruik om die gegewe te ontluister soos ‘n snotgooi-kompetisie en sarkastiese opmerkings word gemaak oor homoseksualiteit (1982: 50) en psigoanalise wat politiek korrektheid ondermyn. In die slot van die roman is Loren Passerine ‘n poppemeester; die verteller in hierdie roman en by Breytenbach, is eweneens ‘n soort poppemeester.

(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunnning van Fine Music Radio)