I.
Heilige
koei. Dit is een van die idiome wat ‘n Indiese
oorsprong het.
Maar hoe stel ‘n mens Indië voor? Watter
assosiasies roep hierdie komplekse en groot land nie alles op nie. Van Gandhi
tot ‘n bindi; Salman Rushdi en The jewel
in the crown. Karma en ‘n sarong of sari. Kerrie en wierook. Die Taj Mahal
en Vikram Seth. Monsoen en Jesus se kennismaking met towenaars soos beskryf in
die apokriewe boeke. Of groot stede waar mense gebore word en sterf, soms
woningloos maar met ‘n lotsaanvaarding omdat hulle glo in reïnkarnasie. Dan is
daar skrywers soos Salman Rushdie en Arundhati Roy. En ‘n aller-gunsteling soos
V.S. Naipaul wat die Nobelprys in 2001 verower het.
My volgende reis is na Indië en die vooraf-reis
deur navorsing en lees is ‘n belangrike en uiters noodsaaklike proses om die
reisiger voor te berei op hierdie land en sy kulture. Belangrike monumente of
gedenktekens kan onder jou uitglip as jy nie weet waar om te kyk nie. Waar
begin ‘n mens met leeswerk oor so ‘n groot sub-kontinent?
En hier drink jy beslis nie water nie.
En voormalige reisigers weet ook te vertel dat die
stank jou uit die water kan blaas.
Dat jy geboorte en dood, die hele siklus van die
lewenslot, op die straat sien afspeel.
En wees gewaarsku: mense sal enigiets doen om ‘n
geldjie uit jou te wurg.
‘n Reisiger had die volgende ervaring in Moembaai.
Hy en ‘n vriendin stap deur ‘n nou stegie wat wat deur ‘n reuse olifant
geblokkeer word. Toe hulle probeer terugdraai, besef hy dat hulle vasgekeer is.
Opeens lig oom Olie sy grote stert en ‘n spatsel
bruingroen land op my vriend se voet.
‘n Hulpvaardige man vee dit af met ‘n lappie en
hou die bedelhandjie na bó...
Op die voorblad van die Lonely planet-uitgawe is daar ‘n afdruk van die Taj Mahal
met silhouette van figure...
Daar is veel wat my nog altyd van hierdie
subkontinent, die plek waar Boeddhisme en Hindoeisme ontstaan het, fassineer. Die
land van Gandhi.
Hoe is dit moontlik dat hierdie mense, sonder
enige fiskieke skade oor vuur kan loop of swaarde van vuur kan sluk? Glo die
vermoë om die liggaamlike te kan transendeer.
[Foto: © Dimitris Xygalatas]
Buffel-resies
Mense wat op groot diere se rugge sit en deur
modderwaters resies jaag. Die ratsheid van die buffels moet nie onderskat
word...
Hierdie reën wat glo voel soos emmers water wat
uit die lug gegiet word en geen verligting bring nie. Die pakkende roman van
Peter Carey wat My life as a fake
heet, vang iets van hierdie soelte op, terwyl die film Monsoon wedding deur
Mira Nair in Nieu-Delhi binne 30 dae vervaardig is op ‘n klein begroting. Dit
vertel die verhaal van die Verma-familie se reünie rondom ‘n vinnige
huweliksbeplanning. Bollywood-musiek speel in die agtergrond terwyl al die
intriges rondom ‘n huwelik binne ‘n Poenjabi-kultuur ondersoek word.
Die moderne en klassieke sieninge van die liefde
word in jukstaposisie geplaas sodat die kyker ‘n insig kry in hoé moraliteit
verskil van geslag tot geslag. Die kamera rus soms op Delhi en verraai iets van
die hitte en harde bestaan binne hierdie stad. Tog voel ‘n mens as ‘n Westerse
kyker uitgesluit en vele van die kodes het onder meer by my verby gegaan. Die
humor waarna verwys word en die sogenaamde uitbundige liefdesgenot kon ek nie
snap nie.
Nair, ‘n Oscar-kortlyser, se vorige rolprente, Salaam Bombay, My own country Mississippi
Masala, Kama Sutra, het eweneens lofsange by die kritici ontlok.
Bollywood
Bollywood as ‘n antwoord op Hollywood en skynbaar word daar méér films hier gemaak as op enige ander plek. My reis se naam word geadverteer van “Buddha to Bollywood”.
Daar is 3,020,000 inskrywings vir hierdie boek op die
internet! Daar is selfs ‘n internet-bydrae met ‘n animasie-weergawe vir die
nuuskierige kyker wat meer te wete wil kom oor Tantriese seks.
Die Kama
Sutra, oftewel Sanskrit vir “aforismes van die liefde” geskryf deur ene
Vatsyayana. Die vertaling deur sir Richard F. Burton (gedoen in 1883) word
beskryf as ‘n teks waarin die paradigma van die liefde beskryf word en die
leser begryp ook iets van die ou-Indiese diskoers wanneer die boek gelees word.
Die
oorspronklikte teks is geskryf tussen 320 – 540 n.C.
Kenners
neem aanstoot dat daar na hierdie teks verwys word as ‘n teks oor seksuele
posisies, aangesien dit maar ‘n klein afdeling van die boek behels. Dit word
eerder gesien as ‘n soort antropologiese verslag. Tog word 64 verskillende
posisies (asanas) word beskryf en hoe ‘n mens die geliefde moet aanraak. My
reis na Indië begin in Kathmandu en en eindig ten
slotte in Delhi en Moembaai. Ek sien uit na ‘n reis van paradokse: armoede en
rykdom; geure en stank...
Bron:
The Kama Sutra of Vatsyayana (Sir Richard Burton, translator). (Geraadpleeg op 18 Maart 2013).
Bron:
The Kama Sutra of Vatsyayana (Sir Richard Burton, translator). (Geraadpleeg op 18 Maart 2013).
“Monsoon Wedding, a new film by Mira
Nair”. Mirabai Films. (Geraadpleeg op 18 Maart 2013).
Peter Carey. 2003. My
life as a fake. Faber & Faber, Londen.
Sarina Singh e.a. 2003. India. Lonely planet.
II. Taj Mahal: Die simbool van Ewige liefde
Prinses Diana voor die Taj Mahal, © Daily Mail
Die Taj Mahal, soos die Ganges, is waarskynlik die
belangrikste baken in Indië. Dit wod beskou as die grootste monument wat nog ooit
vir die liefde opgerig is.
Keiser Shah Jahan het dit vir sy tweede vrou,
Mumtaz Muhal opgerig toe sy vrou tydens die geboorte van hul veertiende kind in
1631 gesterf het. Hierdie marmer-mausoleum is eers in 1653 voltooi.
Vele mites het ontstaan rondom die bouwerk van die
Taj Mahal waaraan ongeveer 20 000 mense van Indië en Sentraal-Asië gewerk het.
En ongeveer 1 000 olifante is gebruik om al die ware te vervoer. Daar word vertel
dat van die werkers hul duime afgesny en selfs hande geamputeer het om te
verhoed dat hierdie wonderbaarlike en eenmalige monument nageboots kan word.
In die sentrum vind ‘n mens inskripsies uit die
Koran. In Kuba vind ‘n mens dan ook in die Hotel Inglaterra, met sy Arabiese
bouwerk, eweneens verse uit die Koran.
Dit staan in Agra sowat
‘n uur-en-‘n-half se treinreis van Nieu-Delhi.
Taj Mahal beteken letterlik “Crown Palace”. Dit
staan op die bank van die Yamuna-rivier.
Sir Edwin Arnold het hieroor soos volg geskryf: “Not
a piece of architecture, as other buildings are, but the proud passions of an
emperor’s love wrought in living stones” (www.angelfire.com)
Daar word vertel dat Mumtaz Mahal se eggenoot die
volgende aan haar beloof het:
Belofte een: Hy sal vir haar die Taj bou;
Belofte twee: Hy sal nooit weer trou indien sy
iets oorkom nie;
Belofte drie: Hy sal altyd na haar kinders kyk en
hulle in liefde vertroetel;
Belofte vier: Hy sal hierdie aanskoulike graf,
elke jaar besoek om haar dood te herdenk.
Skynbaar het hy alleen aan die eerste en die
tweede belofte getrou gebly.
Maar hierdie simbool van ewigdurende liefde dra
ook ‘n onderliggende politieke motief. Mumtaz Mahal het gesterf op ‘n reis toe
haar eggenoot in Boerhanpoer toe hy ‘n opstand moes onderdruk. Dit was só ‘n
traumatiese ervaring dat hy oornag grys geraak het.
Hierdie groot marmergebou staan op sandsteen en
die vier minarette is waarskynlik die ander belangrike kentekens. Binne-in is
daar ‘n senotaaf vir die geliefde. Die oorskot van Mumtaz is egter nié in die
senotaaf nie, maar in der waarheid ’n paar meter ónder die senotaaf begrawe.
Vir agt jaar lank het die keiser in die fort, waar hy gevange gehou is, elke
dag kon uitkyk op die plek waar sy geliefde opgesluit was. (Hy is in die tronk
gegooi deur sy opstandige seun.)
Wanneer ‘n mens kyk na al die verskillende interpretasies
wat al oor die Taj Mahal gemaak is vanuit ‘n genderperspektief, is dit
opvallend dat daar vanuit die manlike oogpunt geskryf word, te wete die manlike
“gaze”. Daar word verwys na die verskillende buie wat dit weergee: pienk in die
oggend; wit in die aand en goud wanneer die maan skyn.
Ene Neraaj Peswani meen dat die gebou die
verskillende kante van ‘n pragtige vrou voorstel en dat hoofingang lyk soos ‘n
sluier van ‘n vrou wat op haar huweliksnag gelig moet word. Daar word geskryf: “As one stands inside the
main gate of the Taj, his eyes are directed to an arch which frames the Taj”.
‘n Manlike blik op ‘n gebou?
Inderdaad en ‘n mens sou kon wonder of hierdie
soort genderperspektief gepas is. Is daar egter iets soos ‘n gender-neutrale
perspektief? En is dit moontlik om ooit te vergeet dat hierdie monument opgerig
is vir ‘n vrou deur ‘n kwynende man?
Ellen Moers, die bekende letterkundige, het op ‘n
keer geskryf dat manlike gedigte ingegee word deur die blik (“gaze”) en ‘n
vrouedigters meer gesteld is op aanraking (“touch”).
Die Taj Mahal lyk is ‘n juweel wat glo glinster...
Die wisselende kleure verwys na verskillende ure,
dae, seisoene...
Tagore noem dit tereg “a teardrop on the cheek of
time”.
En word daar ooit aan hierdie gebou geraak?
Argitektuur bedryf deur vroue lyk anders as mans
se geboue.
Suzie du Toit, ‘n bekende Kaapse argitek tans
woonagtig in Londen, maak ons attent op die méér holistiese benadering van
vroue-argitekte.
Bronne:
Ellen Moers. 1977. Literary Women.
Bronne:
Ellen Moers. 1977. Literary Women.
Neeraj Peswani. 1998. “Taj Mahal
- A Tribute to Beauty”. (Geraadpleeg op 18 Maart 2013).
Sarina Singh e.a. 2003. India. Lonely planet.
III. Taj Mahal (vervolg)
III. Taj Mahal (vervolg)
Daar is 51 vloere en dit word beskou as die
grootste mensgemaakte gebou in New Jersey. (Word geboue ooit deur diere
gemaak?, wonder ‘n mens oor hierdie kritikus op die internet se opmerking.)
Boonop is daar 70 minarette ter versiering
aangebring!
Ongeveer 6 000 mense is hier werksaam en besoekers
word gewaarsku dat géén slenteraars hier geduld word nie. Jy mag nie rondstaan
en ginnegaap nie.
Jy is dus hier om te dobbel. En geen kinders onder
die ouderdom van veertien word hier toegelaat nie. Daar word boonop gespog dat die gebou se
verkoelingsisteem sou veertigduisend huise in die VSA se hitte kon afweer.
Daar is verder jacuzzi’s, stoombaddens, en wat
nog. Boonop ‘n binnenshuise Olimpiese swembad.
Hoe absoluut gek.
Sou daar nie iewers op aarde ‘n wet kon wees teen
hierdie soort banalisering nie?
Nie alleen het Donald Trump – met sy hoogs
ironiese naam, terloops - en sy trawante hierdie gebou na die VSA verplant nie,
maar hulle het boonop die oorspronklike idee van die graftombe geskend.
Islamitiese argitektuur word nou gekoppel aan Duitse kandelare. Die
oorspronklike gebou is Indo-Islamities met verwysings na Hindoeïsme. Verder is
daar Persiese en Turkse invloede te bespeur.
Postmodernisme in sy krú-ste uiting, kan ‘n mens
byvoeg.
Die Taj Mahal staan in die woestyn in Agra.
Hier word dit in die somer so warm dat ‘n vriend
te vertelle het dat hy gesien het hoe ‘n voël in die lug sterf.
Die eteriese kwaliteit, veroorsaak deur die
marmer, is die bekendste aspek van hierdie gebou wat verander soos wat die lig
en weersomstandighede kenter.
Boonop ontdek ek ‘n virtuele toer op die internet
(“Explore the Taj Mahal”) waar die besoeker al die
verskillende aangesigte van die mausoleum kan “besoek”.
Ek klik op ‘dados’ of die dekoratiewe
marmerpanele. Dit is asof die kyker reg voor hierdie panele staan en die reliëf
met die hand kan voel.
Boonop is hierdie foto’s in kleur sodat jy dink jy
sien die oorspronklike.
Vir die botanis is hierdie besoek ‘n plesier,
omdat die Mughal-belangstelling in plante goed gedokumenteer is.
Daar word vertel dat Jahangir, Shaj Jahan se
vader, die kunstenaar Mansoer opgedrag gegee het om die meer as eenhonderd
inheemse plante van Kashmir soos tulpe, viooltjies en narcissi op te teken.
In welke mate daar kontak met Europese besoekers
en botaniste was, is nie heeltemal duidelik nie. Op besoek in Nagasaki het dit
my wel opgeval hoe hierdie kunstradisie dikwels vir historici iets kan vertel
van kontak met ander lande. ‘n Belangrike voetnoot dus vir die geskiedkundige
wat hieruit nie alleen ‘n stylsoort aflei nie, maar ‘n presiese datum kan
aanstip.
Taj Mahal dom van binne © Elbert Shackelford
Die belangrikste kenmerk van die Taj Mahal is
natuurlik die sogenaamde bolvormige dom of koepel wat die sentrum van die gebou
aandui. ‘n Ander bekende foto – waarskynlik die beroemdste een vir alle
belangstellendes – is die Taj Mahal wat in die water weerspieël word wat
verlede week gebruik is.
Op een van die plekke waar ek klik, lees ek die
volgende: ”The Taj Mahal in fact boasts a double-dome, a false ceiling inside a
large outer-skin. This device gives the imposing volume to the outside of the
dome, whilst retaining comfortable proportions on the inside – which would
otherwise be cavernous”.
Caveat! dag ek by myself.
Gaan die moderne mens dalk binnekort só moeg raak
dat alle reise via die internet gaan plaasvind?
Bronne:
Bronne:
“Taj Mahal
- Emperor Shah Jahan - Great Buildings Architecture”. Artifice Inc. 1994-2013.
(Geraadpleeg op 18 Maart 2013).
"Atlantic City New Jersey Casino Hotels
| Trump Taj Mahal, Atlantic City, NJ". 2013 Trump Entertainment
Resorts. (Geraadpleeg op 18 Maart 2013).
IV.
V.S. Naipaul
V. S. Naipaul © AFP
‘n Land onthul dikwels sy grootste geheime via sy
skryfkuns.
Sir
Vidiadhar Surajprasad Naipaul (gebore 1932) word allerweë
beskou as die grootste Indiese romanskrywer. Hy is onder andere met die Nobelprys
vir Letterkunde in 2001 bekroon en ten spyte van Salman Rushdie se volgehoue
pogings om hom te verminder, bly V.S. Naipaul ‘n belangrike skrywer met ‘n
klassieke status binne sy letterkunde.
Naipaul word beskryf as ‘n nomadiese
intellektueel, iemand wat altyd van buite reflekteer oor die magte wat binne ‘n
gemeenskap werksaam is.
Gebore in Trinidad en reeds op die ouderdom van
agtien skryf hy sy eerste roman. Hy ontvang sy opleiding aan die Queen’s Royal
College, Port of Spain en studeer aan Oxford in die vyftigerjare. Sy romans
word dan ook gekenmerk deur die buiteblik van die Indiër op ‘n geslote Britse
gemeenskap. Tydens sy Oxford-verblyf probeer hy selfmoord pleeg ná ‘n
senu-ineenstorting. Sy kommentaar ná hierdie insident was dat die gasmeter
gelukkig leeg was...
Hy begin sy loopbaan as BBC-omroeper en met
onverdrote ywer gee hy hom oor aan fiksie. A
House for Mr Biswas (1969) word beskou as sy belangrikste roman.
Vikram Seth
Vikram
Seth is in Kalkutta gebore in 1952. Hy studeer onder
andere aan Oxford en Sjinese poësie aan Nanjing Universiteit. Hy is ‘n
gerekende digter wat o.a. Mappings
(1980) en From Heaven Lake (1983)
insluit. Die roman wat hom egter
internasionaal bekend gemaak het, is A
Suitable Boy wat in 1993 The Connect Award verower het, maar tot almal se
verbasing verloor het teen Paddy Clarke
Ha Ha Ha; trouens, die roman het nie eens die kortlys gehaal nie.
A
Suitable Boy was oorspronklik 2 000 bladsye lank en is later
verkort tot 1 349 bladsye en weeg 1.5 kg. Dit is ‘n roman wat groot voorskotte
gekry het as ‘n mens al die gerugte rondom die boek kan glo.
Die storie van A
Suitable Boy word in die vyftigerjare gesitueer in die fiktiewe Brahmpoer.
Vier families se lewens kom aan bod in ‘n roman wat op ‘n sensitiewe wyse die
bloedband tussen mense weergee: die Kapoors, Mehras, Chatterjis en die Khans.
Die roman ondersoek die spanninge tussen die Moeslim- en Hindoe-geloof met
Mevrou Rupa Mehra, ‘n weduwee, se soektog na ‘n gepaste eggenoot vir haar
dogter, Lata. Sy het egter haar oog op ‘n Moeslim-man en haar moeder se siening
van wat gepas en onvanpas is, bots met háár sieninge. Dit is ‘n meesleurende
roman wat die leser boei en die roman het ‘n musikale struktuur. Die oeroue
stryd tussen liefde en familieverwagtinge, ‘n moderne Romeo en Juliet bykans, word outentiek weergegee. Die verhaal
aktiveer onbewustelik die stryd tussen gelowe wat gelei het tot die dood van
Gandhi.
Salman Rushdie
Salman
Rushdie laat vele mense se nekhare rys. En dis nie net
die Ajatolla Khomeni wat nie van hom hou nie en ‘n fatwah op hom geplaas het nie, maar menige skrywer en kritikus vind
Rushdie vermetel. Sy rusie met Naipaul het nie juis bygedra tot sy gewildheid
nie. Verder het hy een jaar ‘n stoel omgeskop toe hy op ‘n keer nie die Booker
ontvang het nie.
Maar Rushdie is Rushdie. ‘n Voortreflike raconteur
wat ‘n vermoë het om feit en fiksie inmekaar te weef wat dikwels ‘n mens se
asem wegslaan. Sy essays, terloops is ook van uitstaande gehalte: Imaginary Homelands (1991) en Step across this line (2003). Sy Midnight’s children het tereg die Booker
in 1981 verower en die Booker of Bookers in 1992. The Satanic verses (1988) bly ‘n monumentale stuk vertelling wat op
14 Februarie 1989 die grieselige doodsverklaring van die Ajatolla uitgelok het.
In hierdie fantasmagoriese verhaal, wat stukke uit
die Koran bysleep, word die leser op ‘n reis geneem waarin engele optree en die
onmoontlike plaasvind. Terselfdertyd lewer die boek skérp kommentaar op die
Indiese leefwêreld, korrupsie en magsbeheptheid. Die titel verwys na William
Muir se term van vorige uitgawes van die Koran. Weens Rushdie se negatiewe
opmerkings oor Islam, het die roman ‘n furore veroorsaak binne die
Moslem-gemeenskap en die boek is letterlik in Yorkshire verbrand en selfs in
Suid-Afrika verbied. Rushdie se pogings om in ‘n essay te verduidelik dat hy
disrespekvol was teen Islam nie, het egter niks aan sy lot verander nie.
Rushdie het opgemerk: “Hierdie roman handel nie
oor Islam nie. Dit is ‘n boek oor migrasie, metamorfose, die verdeelde self,
liefde, dood, Londen en Bombaai” (The
Satanic Verses - Wikipedia, the free encyclopedia).
Naas Gabriel García Márquez word Rushdie as een
van die grootste beoefenaars van die magies-realisme beskou. Rushdie is ‘n
boorling van Bombaai en het aan Cambridge studeer.
Die vraag wat die voornemende reisiger interesseer
is: het ‘n stad soos Bombaai of Kalkutta ‘n invloed gehad op die psige van ‘n
outeur?
Sou Naipaul byvoorbeeld anders geskryf het as hy
nie in Trinidad groot geword het nie?
Hieroor kan ‘n mens net spekuleer, maar ek was nog
altyd van mening dat ‘n stad se psige ‘n invloed het op die psige van die
outeur. En waarskynlik dat hierdie groot skrywers tydelik hul land en kultuur
verlaat en in Engeland studeer het.
Bronne:
Bronne:
Amit V. Raghavan. 1999. “Vikram
Seth”. Postcolonial Studies @ Emory. (Geraadpleeg 18 Maart 2013).
Indian
English literature - Wikipedia, the free encyclopedia. Wikipedia. (Geraadpleeg 18 Maart 2013).
The
Satanic Verses - Wikipedia, the free encyclopedia. Wikipedia. (Geraadpleeg 18 Maart 2013).
V. Kos
V. Kos
En danksy etes in Bukhara, die voortreflike Noord-Indiese
restaurant in Kaapstad, is die leser al bekend met vele van die kosgeregte wat
in hierdie bundel beskryf word.
Reis en Eet.
Hoeveel tydskrifte en boeke spesialiseer nie tans
op die kulinêre en die peregrinasie nie?
Is ons dalk “morsdood van die honger, om Kerneels Breytenbach, ‘n
voortreflike kosskrywer aan te haal en moeg van die voorspelbare lewe in die
stad?
Maar wys mý die kos wat jy eet of berei en ek
vertel jou presies wie jy is. Ek wil nie nou in kosskrywers se slaai krap nie
of idees raakhap nie, maar dit is dikwels die punt van kosrubrieke.
Hoé kry jy die presiese resep van een land na ‘n
ander? Dikwels waar daar van die oorspronklike so min begryp as ‘n kat van saffraan.
Skoenmaker hou jou by jou lees en kosmaker by jou
(bekende) kospot.
Tog ten spyte van vele kosrubrieke en
restaurantgidse, word besoeke aan restaurante ‘n troetel-apie ervaring. Spreek
jy kritiek uit, word jy as onaangenaam ervaar; erger nog, ‘n volgende keer sal
jy les opsê.
In Indiese reisgidse kry jy dikwels kos by tempels
en wat bedoel die Lonely Planet se
Noord-Indiese reisgids met die volgende gelade sin? Ek vertaal vrylik:”Daar is
nie baie plekke Gorakphur wat op reisigers ingestel is nie.” En dan:”...so you
could do worse than try the small outdoor eateries near the train station”.
Maar kom ons vertel eerder die verhaal van
Boeddha...
Op ‘n laaste reis na Shravasti en Ragir met die wete
dat hy na die ander dimensie sou reis, vertrek hy na Kushinagar.
Hier eet hy ‘n maal van gekontamineerde vleis.
Volgens folklore eet al die Boeddhas ‘n maal met vleis net voordat die aardse
verblyf verlaat word.
Hy sterf in Kushinagar: die aarde skud, sterre
verskiet en ‘n vuurbol het glo uit die hemel na die aarde gekom.
Na sy verassing, is sy tande en beendere as
relieke bewaar en verskillende stede het glo mense gestuur om van die
oorblyfsels te vind.
Vandag egter kan die relieke in verskeie stupas regoor
Asië gevind word...
Waarom word daar hier vermeld dat die Boeddha
verrotte vleis geëet het?
Of is hierdie stukkie folklore ‘n waarskuwing oor
presies wat met jou kan gebeur as jy “verkeerde” kos eet? Dat jy metafories in
stukke sal breek?
‘n Stupa of
dagoba is ‘n religieuse monument ontwerp in hemisfeer waarin die relieke van
die Boeddha bewaar word.
Almal waarsku die voornemende reisiger om versigtig
te eet hier en Immodiums in te pak.
En voor my reis, beproef ek die Jewel of India in die Waterfront.
‘n Seekos-kerrie en lam korma beloof iets van ‘n
reis wat ‘n mens ook rondom kos kan beproef!
Ek glo nie aan versigtig reis nie; ook nie aan
versigtig eet nie. Anders moet jy maar liefs tuis bly.
Bronne:
Chitra Banerje Divakaruni. 1997. Arranged Marriage. Black Swan, Londen.
Bronne:
Chitra Banerje Divakaruni. 1997. Arranged Marriage. Black Swan, Londen.
Lonely Planet. 2001. North
India. Londen.
VI. Karma & Gandhi
VI. Karma & Gandhi
Onder andere om sekere denkwyses te ondersoek
soos:
Karma. Soefisme of Moeslim mistisisme versus
Tantriese Boeddhisme, oftewel Tibetaanse Boeddhisme waarin die seksuele ‘n rol
speel. Die Upanishads daarenteen bevat esoteriese leerstellinge...
Maar die woord karma is ‘n Hindoe-Boeddhistiese begrip
waarin dit wat jy in vorige lewe gedoen het, ‘n effek op jou huidige lot het.
Selfs al glo ‘n mens nie in reïnkarnasie nie, het
jou denke en dade (positief/negatief) ‘n impak op jou lewe.
Westerlinge sluk swaar aan die beginsel van méér
as een lewe. Transformasie, wedergeboorte en ander dergelike terme is egter
deel van die Westerse diskoers. ‘n Mens groei in jou lewe en soos ‘n boom jaarringe
wys, het elke menslike lewe sekere
“groeipunte”. Dikwels kan ‘n mens nie identifiseer
met jou vorige ek of self nie.
Omdat ek die lof besing het van hierdie grootse
meesterwerk, ‘n film wat imponeer met ‘n sy epiese gang oor die lewe van
Mohandas K. Gandhi, ‘n regsgeleerde wat geglo het in passiewe weerstand. ‘n
Paradoks, dus.
Die film is tereg bekroon met 8 Oscars (toe die
prys nog iets beteken het) en vertel die verhaal met ‘n panoramiese blik. John
Gielgud, Edward Fox, Candice Bergen en Martin Sheen is eweneens aanwesig in die
lang meesterstuk van 188 minute en miljuisende Indiërs.
Gandhi het met onverdrote ywer probeer om die
diskriminasie van die Britte uit te wys en die Indiërs te bevry van hierdie juk
van onderdrukking.
Die openingstoneel met 300 000 Indiërs aktiveer
die konflik wat in Indië bestaan het, naamlik die verskille tussen die Hindoes
en Moeslems, ‘n onderwerp van Vikhram Seth se A Suitable Boy. Gandhi word dan gefusilleer deur ‘n Hindoe wat
gevoel het dat hy die Moeslims eerder ter wille was.
Gandhi se besoek aan Suid-Afrika en sy kritiek
teen apartheid word eweneens kortliks in die film betrek.
Wat is die betekenis van so ‘n mens? Gandhi is die
simbool vir vrede. Dat vrede moontlik is in ‘n wêreld van opstand en nyd.
Om non-opstand, non-destruksie is volgens Gandhi
die mens se grootste wapen. Dit is uiteindelik magtiger as werklike wapens wat
die mens tot sy eie destruksie ontwerp het.
Gandhi is gebore in 1869 van Hindoe-ouers in
Gujarat, Wes-Indië. Sy ouers het hom na Londen gestuur om in die regte te
studeer. Hy het ook in Suid-Afrika teen ongeregtigheid geagiteer en hier het hy
die begrip van satyagraha ontwikkel, te wete: ‘n passiewe weerstand teen
onwaarhede en vervalsing van menseregte.
In 1915 verlaat hy en sy familie Suid-Afrika. Hy
het ‘n geweldige impak gehad op die bevrydingstryd alhier wat hy hy verder voer
in Indië.
Hy kom in opstand teen die Brise oorheersing en
die stryd tussen Moeslims en Hindoes. Laasgenoemde twis het tot gevolg gehad
dat daar ‘n Hindoe-Indië en Moeslim-Pakistan ontstaan het.
In Januarie 1948, op ‘n weerlose ouderdom van 79,
is hy vermoor toe hy in tuin in Nieu-Delhi sy aandgebede wou doen.
Sekere moderne teoloë is van mening dat daar al
hoe meer ‘n groter versoening tussen Oosterse en Westerse denke gaan plaasvind.
In my jongste bundel, Vuurwiel, wat ek nou skryf, staan die volgende vers:
Karmawiel
Vanoggend droom ek van die Jesus-
kind in die Lotusblom. Op ouderdom ses
in 'n kinderensiklopedie sien ek
'n wesentjie in 'n ertjiepeul. Is dit gek
om Jesus en Boeddha saam te snoer?
Hoe kom dit dat jong kinders lank voor
begrip reeds 'n roepende stem hoor
en deur ou wyshede word ontroer?
Op 'n treinreis van Voorsienigheid
terug na my rusplek in Tydelikheid
sit ek neffens 'n rabbi sonder baard;
hy vertel my hoe elkeen na sy aard
die goddelike in die lotusblom sien
of mag glo aan Christus se bloed;
solank ons net weet: uit hierdie gloed
van Boeddha, Jesus, wie ookal verdien
ons die wete ek is verbind aan jou
in denke, dade en gevoel. Soos jy
geheg is aan my in denke, dade en berou:
'n draaiende karmawiel vir jou, vir my.
Bronne:
“Gandhi”. Film/Classic. (Geraadpleeg 18 Maart 2013).
VII. Wie was die Boeddha?
Bronne:
“Gandhi”. Film/Classic. (Geraadpleeg 18 Maart 2013).
VII. Wie was die Boeddha?
In Bernardo Bertolucci se The little Buddha (1993)
word die kyker bewus gemaak van ‘n ander Boeddhistiese konsep, naamlik dat die
Boeddha geïnkarneer kan word in verskillende mense...
Boeddha
se vader was Suddhodana, koningin van die Sakhyas en sy moeder was maja. Hy is
gebore in 560 V.C. en het glo gesterf op ouderdom tagtig, dus 480 V.C. Hy is
gebore in Lumbini, naby Kapilavastu teen die berg Palap in die Himalajas. Toe
die jonge Boeddha-kind gebore moes word, was daar tekens gegee in die
hemelruim. Blomme het begin bloei en reën het buite seisoen op die aarde
neergestuif.
Boeddha
se moeder het gesterf sewe dae na sy geboorte en hy is deur sy tante groot
gemaak.
Dan,
in die moderne tyd soek Lama Norbu na die reïnkarnasie van sy ontslape
leermeester, Lama Dorje. Hy vind hom terug as Jesse Conrad in Seattle (Bridget
Fonda is die kind se ma), Raju in Katmandu en ‘n Indiese meisietjie behorende
tot ‘n ryk Indiese kaste. Wie is die werklike inkarnasie?
Die
film fokus op die kinders se stryd onder mekaar en hul nydigheid. Elkeen wil
die Boeddha wees.
Keanu
Reeves vertol die rol van die jonge Siddharta in Bertolucci se rolprent, wie se
verhaal in jukstaposisie geplaas word met die jonger Boeddhas.
Die
Boeddha staan vir wysheid.
Sheldon
Kopp is die skrywer van die populistiese teks, If you meet the Buddha on the road kill him! Die skrywer sien die lewe as ‘n reis waarin geen finale antwoorde
vir die mens gegee word nie. Klassieke tekste binne die letterkunde word geneem
om die transformasie-proses te verduidelik.
Die
Hasidiese pelgrim, een van Kopp se reisigers, is gekweld oor sy pyn en Zaddik
vertel hom die verhaal van die Huilende Boom. In Kopp se eie woorde: “On the
Day of Judgment, each person will be allowed to hang all of his unhappiness on
a branch of the great Tree of Sorrows. After each person has found a limb from
which his own miseries may dangle, they may all walk slowly around the tree.
Each is to search for a set of sufferings that he would prefer to those he has
hung on the tree. In the end, each man freely chooses to reclaim his own
personal set of sorrows rather than those of another. Each man leaves the tree wiser
than when he came” (11).
En
dit is ‘n netjiese opsomming ook van die Boeddhisme; niks meer, niks minder
nie.
Ondertussen begin ek met my soektog na die Boeddha in
verwerkings en vertalings.
Bronne:
Sheldon Kopp. 1972. If you Meet the Buddha on the Road, Kill him! Sheldon Press, London.
Bronne:
Sheldon Kopp. 1972. If you Meet the Buddha on the Road, Kill him! Sheldon Press, London.
Zen Bhikkhuni. 2000. "Observe
Silence". Buddhism Today.
(Geraadpleeg 18 Maart 2013).
VIII. Oor gewoontes, kodes en waarskuwings
VIII. Oor gewoontes, kodes en waarskuwings
Gyatri Chakravorty Spivak
Gyatri Chakravorty Spivak is ‘n voorste Indiese
teoretikus wat briljante essays skryf oor “subaltern” en Westerse intellektuele
se aannames oor die Indiese wêreld. Sy is dikwels erg krities op Westerse
feministe wat volgens haar hul idees van wat reg/verkeerd is oordra op die (volgens
hulle) onderdrukte derdewêreld persoon.
Ian Almond in sy essay “Dissolving ‘Indianness’: How
Europeans read Indian Fiction” (raakgelees op http://www.blackwell-synergy.com)
meen dat Westerlinge na Indiese letterkunde kom en ons idees van hoe boeke werk
op hul tekste projekteer.
Alles goed en wel om so te intellektualiseer oor ‘n reis
na Indië, maar die volgende keiharde feite staar ‘n mens in die oë. En dit is
wat nou tel.
Jy moet ge-inokuleer wees. Ge-wat?
Ge-inspuiting. Ge-on-geelkoors. Ge-on-memingitis. Ge-on-hepatitis-A,
ensomeer, om saam te praat met Ernst van Heerden se gedig “Operasie”.
En dis nie sommer op enige plek op aarde wat jy bespuit
kan word nie.
O nee.
Jy moet ‘n afspraak maak by ‘n “Travel Clinic” wat jou dan
mooi verduidelik wat alles kan gebeur as jy nie hierdie inspuitings tien dae
voor die tyd neem nie en sommer ‘n handvol malaria-pille op die koop toe
voorskryf.
R1 000 later stap jy weg nadat hy jou waarsku dat jy òf
by die lughawe weggewys kan word òf net dan en daar bespuit kan word deur ‘n
Indiese dokter wat reeds veertig pasiënte voor jou met dieselfde naald bedien
het.
Nee, dink ek.
Jare gelede reis ek deur Suid-Amerika en my dokter meen
dat ek liefs nie malaria-tablette moet neem nie. Hy weet toe te vertel dat dit
beter is om hierdie siekte te behandel indien jy siek word. So tref ‘n uitslag
my terug by die huis en ek dag: malaria....
Net om te verneem dat dit ‘n gewone boere-vlooiplaag
was.
In die brosjure van “The Imaginative Traveller” word jy
‘n paar moets en moenies geleer.
Soos dat wanneer jy reis tydens Ramadan sensitief moet
wees vir die vastendes van die aardbol.
* Moenie
eet of drink in die openbaar nie;
* Moenie
rook op die markplein nie. Soek maar altyd ‘n stil plekkie uit;
* Jou
kleredrag moet konserwatief wees;
* Vermy
toenadering met die geliefde, soos handjies vashou of soen;
* En wees
voorbereid op die afwesigheid of beperktheid van alkohol in sekere streke.
Die maand van Ramadan gedenk die tyd toe toe Allah die
Koran na die profeet Mohammed gestuur het.
Tussen sonsopkoms en sonsondergang moet almal hul dan
van lyflike plesiere weerhou en soveel van die Koran lees as wat moontlik is.
Dit is ook ‘n tydperk van vas. Groot klem word gelê op kontak tussen mense en
dikwels is daar feesvieringe in die aand wanneer familie en vriende mekaar
ontmoet. Die rook van die shisha (waterpyp) en tradisionele danse is kenmerkend
van hierdie tyd.
Die eerste maal van die dag heet El Fetar (letterlik om die vas te eindig).
En waarom word daar gevas?
Om tot spirituele helderheid te kom en om geduld aan te
leer. Terselfdertyd is dit ‘n manier om empatie en kompassie met arm mense te
leer. Dit is ‘n tyd waarin die belangrikheid van die gemeenskap beklemtoon
word.
Al die verdere kodes en waarskuwings kan die voornemende
reisiger op die internet vind. Soos lugsiekte op die gewraakte “Delhi belly” of
“Ramses Revenge” wat menige reis al verhel het. Moenie dus die water drink.
Selfs ‘n bietjie water op ‘n tandeborsel kan jou hitsig maak.
Verlore bagasie, diefstal van jou paspoort, malaria, ‘n
taxibestuurder wat jou beduiwel is van die ander onaangenaamhede. En daar sal
‘n “tipping kitty” wees waarin almal in die groep daagliks ‘n bydrae maak om
die wolf van die deur te hou.
Daar word ook die volgende duidelike aanwsying gegee vir
voornemende reisigers op my toer wat heet van “Buddha to Bollywood”: as jou
gedrag hulle nie aanstaan nie, kan jy afgegooi word.
My reis begin in Katamandu, dan beweeg ons na Varanasi
en doen ‘n Ganges bootreis. Deur na Delhi, Agra (waar die Taj Mahal staan),
Jaipoer, Pushkar (“Oh, push the magic button”!), Jodhpoer, Udaipoer en
uiteindelik Moembaai.
My reisgenoot is Sari Marais (in die volksmond: Maarlê).
Bronne:
The Imaginative Traveller brosjure 2005.
[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]
Bronne:
The Imaginative Traveller brosjure 2005.
[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]