H.P. van Coller. Tussenstand: Letterkundige opstelle.
Van Schaik, 2009. ISBN 978 0
627 027 81 9.
Resensent: Joan Hambidge
Tussenstand is ‘n tydige bundel letterkundige
opstelle. Verspreide artikels in tydskrifte of op die internet maak van die
navorsing en naspeur dikwels ‘n tydrowende en moeilike opgaaf. ‘n Studie in die
diaspora en hierom is ‘n mens uitgewers dankbaar wanneer opstelbundels of
monografieë verskyn. Nou onlangs was daar Louise Viljoen se deeglike studie oor
Antjie Krog en Gerrit Olivier se teoreties-vae monografie oor Koos Prinsloo,
wat beide by Sun uitgewers verskyn het.
Van Coller is ‘n
bekende Leroux navorser en deeglike prosa- kritikus. Nou onlangs het hy goeie
vertalings van die Vlaamse digter Luuk Gruwez behartig (‘n paar verse is
opgeneem in die nuwe Groot verseboek)
en ‘n Broederbondprys ontvang vir sy eerste manuskrip gedigte. Daar is ‘n gedig
– ‘n niemendalletjie – van hom opgeneem in JL Marais se versamelbundel oor Eugène Marais: Honderd jaar later
(Praag. 2006).
Die studie bevat
bydraes oor Die jakkalsjagter van
Strachan en die plaasroman. Daar is bydraes oor nostalgie en parodie, ‘n
uitgebreide prosakroniek en ‘n stuk oor die Afrikaanse prosa as ‘n
waarheidskommissie. Opstelle oor Leroux, C.M. van den Heever, Van Wyk Louw en
die ingewikkelde proses en kwessie van kanonisering kom aan bod soos die
samestelling van bloemlesings as kanoniserende strategieë.
Soos dit dan ‘n
studie van hierdie aard betaam, is die uitgangspunt dikwels polemies. In die
eerste bydrae verskil hy oor die gebruik van die begrip ‘intertekstualiteit’
wat by Kristeva iets anders beteken as invloed en argumenteer hy dat Elize
Botha se siening van aanhaling en verwysing relevanter is.
Op bladsy 32
word daar verwys na Marion Hattingh, wat nie in die bibliografie vermeld word
nie en wat beteken ‘n ‘strategiese verskuiwing’ by Opperman met betrekking tot
die opnames van Leipoldt, Stockenström en Cussons? In ‘n bundel soos hierdie
moet man en perd genoem word: hy verwys na die onverkwiklike gekonkel en afdreigings
agter die skerms met die samestelling van Groot verseboek 2000. Dit sou tog
tersaaklik wees om nou die volle verhaal te vertel oor sekere digters se
ongelukkigheid dat ‘n ‘bekende en omstrede vroulike digter’ ‘n leser was. Haai
wie sou dit kon wees?
Dit sou juis
belangrik wees om dit te onthul, omdat Van Coller ons telkens daarop attent
maak dat daar baie politieke speletjies gespeel word met kanonisering.
Van Coller maak
dikwels insigryke opmerkings en sy studie versoen kritiek en literatuurwetenskap.
Sy opstel oor die kanon, veral wat normdeurbreking en – bevestiging betref, is
van onskatbare waarde.
Hy gee ook
mildelik erkenning aan sy studente se ongepubliseerde Honneurs-werkstukke. Ek
wil voorstel dat dit op Litnet se seminaarkamer gepubliseer word sodat die
volledige bydraes gelees kan word vir verdere speurwerk.
J.C. Kannemeyer
het reeds verskil van ‘n bydrae in hierdie boek op Litnet. Die doel van hierdie
soort teks is immers om ‘n gesprek aan die gang te hou en die Van Wyk
Louw-ideaal na te streef: die oop gesprek. Hierdie leser is nie seker of die
literêre anekdote of skinderstorie in so ‘n teks tuishoort nie. Kan ‘n mens
byvoorbeeld bewys dat ‘n literator positief was oor ‘n boek omdat hy by hierdie
persoon se uitgewershuis gepubliseer het?
Hierdie
solo-vlug is tydig, omdat Van Coller dikwels saam met Bernard Odendaal
publiseer. Nou kan ons sy bydrae takseer.
Lees gerus ook
op Die Burger se blog: ‘n Blinde in ‘n mynveld
So sluit hy af:
"Die woning van die letterkunde het verskeie kamers en
daar is baie aan te verdien; selfs geld. En self gun ek elkeen wat op
“entrepreneuriese wyse” ’n markgaping in die letterkundige bedryf sien, sy of
haar anglisistiese pond vleis.
Reël gerus letterkundige toere, skryf die koerante vol
met interessante anekdotes, praat oor die lengte en breedte van die land vir ’n
bord en beker. Maar die werk van die kritikus, soos die skryf van resensies, is
nie vir opportuniste bedoel nie en dit doen jy nie om den brode nie.
Dit is ’n bedryf vir mense wat op ’n billike wyse weeg
en dán oordeel. En dit verg nie net eerlikheid en beskeidenheid nie, maar ook
’n etiese instelling."
Besluit maar
self waar hierdie resensie val. En of objektiwiteit in ‘n piepklein-letterkunde
(omtrent so bedompig soos ‘n volgepakte hysbak) waar Objektiwiteit en
Regverdigheid iets is waarna ons streef. Wie terloops was op daardie komitee
wat die Broederbond-prys beoordeel het?
So van
billikheid gepraat. Was die kompetisie oop vir almal of net vir die Broers?
En is dit
vergeethoek of vergeetboek op bladsy 86?
En daar word
verwys na Sewe dae by die Silbersteins as een van die mees voosgeblaaide boeke
in Afrikaans (16).
Van Coller se
belangrikste werk is as redakteur van Perspektief & profiel.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]